Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 20 PAŹDZIERNIKA 2011 R.
V KK 347/11
1. Nowelizacja przepisu art. 93 k.k. dokonana ustawą z dnia 5
listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589), która weszła w życie dnia 8
czerwca 2010 r., nie spowodowała modyfikacji możliwości stosowania
środków zabezpieczających wobec sprawców popełniających czyny
zabronione w stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1 k.k. W
stosunku do takich sprawców wyłączne zastosowanie nadal znajduje
przepis art. 94 § 1 k.k., przewidujący orzeczenie, przy spełnieniu
przesłanek w nim przewidzianych, o umieszczeniu w odpowiednim
zakładzie psychiatrycznym.
2. Przepis art. 93 k.k. ma charakter ogólnej normy gwarancyjnej i nie
może stanowić samodzielnej podstawy stosowania środków
zabezpieczających, w oderwaniu od poszczególnych sytuacji procesowych,
określonych w kolejnych przepisach Rozdziału X Kodeksu karnego.
„Skierowanie na leczenie ambulatoryjne”, o którym mowa w obecnym
brzmieniu przepisu art. 93 k.k., związane jest ze szczegółowymi
przesłankami przewidzianymi w przepisach art. 95a § 1 i § 1a k.k. oraz art.
97 § 1 k.k., a więc wówczas, gdy została orzeczona kara pozbawienia
wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania.
Przewodniczący: sędzia SN R. Sądej (sprawozdawca).
Sędziowie SN: J. Grubba, W. Wróbel.
Sąd Najwyższy na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. – bez
udziału stron – w dniu 20 października 2011r., po rozpoznaniu w sprawie
Pawła S., wobec którego umorzono postępowanie na podstawie art. 17 § 1
2
pkt 2 k.k., kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść
Pawła S. od postanowienia Sądu Okręgowego w S. z dnia 3 marca 2011r.,
zmieniającego postanowienie Sądu Rejonowego w S. z dnia 15 grudnia
2010r.,
postanowił u c h y l i ć zaskarżone postanowienie i p r z e k a z a ć sprawę
Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu
odwoławczym.
U Z A S A D N I E N I E
Postanowieniem Sądu Rejonowego w S. z dnia 15 grudnia 2010 r.
uznano, że Paweł S. jest sprawcą czynu określonego w art. 270 § 2a k.k., a
wobec zniesionej poczytalności, umorzono postępowanie na podstawie art.
17 § 1 pkt 2 k.p.k.; na podstawie art. 93 k.k. oraz art. 94 § 1 k.k.
zastosowano wobec podejrzanego środek zabezpieczający w postaci
umieszczenia go w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym.
Po rozpoznaniu zażalenia wniesionego przez obrońcę Pawła S., Sąd
Okręgowy w S. postanowieniem z dnia 3 marca 2011 r. zmienił zaskarżone
postanowienie w ten sposób, że uchylił zastosowany przez Sąd a quo
środek zabezpieczający i w jego miejsce orzekł tytułem takiego środka
„skierowanie podejrzanego na ambulatoryjne leczenie psychiatryczne”.
Kasację od postanowienia Sądu Okręgowego, na korzyść Pawła S.,
wniósł Prokurator Generalny. Podniósł w niej zarzut rażącego i mającego
istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenia prawa materialnego – art. 93
k.k. – polegającego na uznaniu, że zebrane dowody pozwalają na
odmienne rozstrzygnięcie co do istoty sprawy i orzeczenie w miejsce
zastosowanego środka zabezpieczającego – umieszczenia podejrzanego w
3
zamkniętym zakładzie psychiatrycznym – innego takiego środka, w postaci
skierowania na ambulatoryjne leczenie psychiatryczne, co nastąpiło w
wyniku błędnej wykładni art. 93 k.k., przyjmującej, że przepis ten pozwala
na zastosowanie takiego środka do osób, wobec których umorzono
postępowanie z uwagi na zniesioną zdolność rozpoznania znaczenia czynu
i pokierowania swoim postępowaniem.
Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w S. do
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Kasacja była zasadna w stopniu oczywistym i podlegała
uwzględnieniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Nowelizacja przepisu art. 93 k.k. dokonana ustawą z dnia 5 listopada
2009 r. (Dz.U. Nr 206, poz. 1589), która weszła w życie dnia 8 czerwca
2010 r., nie spowodowała modyfikacji możliwości stosowania środków
zabezpieczających wobec sprawców popełniających czyny zabronione w
stanie niepoczytalności określonej w art. 31 § 1 k.k. W stosunku do takich
sprawców wyłączne zastosowanie nadal znajduje przepis art. 94 § 1 k.k.,
przewidujący orzeczenie, przy spełnieniu przesłanek w nim przewidzianych,
o umieszczeniu w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym.
Przepis art. 93 k.k. ma charakter ogólnej normy gwarancyjnej,
stosowanej do wszystkich środków zabezpieczających i nie może stanowić
samodzielnej podstawy ich stosowania, w oderwaniu od poszczególnych
sytuacji procesowych, określonych w kolejnych przepisach Rozdziału X
Kodeksu karnego. „Skierowanie na leczenie ambulatoryjne”, o którym
mowa w obecnym brzmieniu przepisu art. 93 k.k., związane jest ze
szczegółowymi przesłankami przewidzianymi w przepisach art. 95a § 1 i §
1a k.k. oraz art. 97 § 1 k.k., a więc wówczas, gdy została orzeczona kara
pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. W
4
uzasadnieniu projektu ustawy nowelizacyjnej z dnia 5 listopada 2009 r.
wprost stwierdzono, że „podkreślenia wymaga również fakt, że zakresem
podmiotowym projektowanej regulacji objęci będą wyłącznie sprawcy,
którzy w chwili dokonywania czynu zabronionego nie byli niepoczytalni, ani
nie stwierdzono u nich choroby psychicznej. Sprawcy, u których w toku
postępowania karnego stwierdzono niepoczytalność określoną w art. 31 § 1
k.k., podlegają bowiem zasadom określonym w art. 94 k.k. i obejmowani są
w ramach orzeczonego środka zabezpieczającego leczeniem w
zamkniętych zakładach psychiatrycznych, jeżeli spełnione są kumulatywne
warunki do orzeczenia takiego środka” (Druk Sejmowy VI Kadencji nr
1276).
Zastosowanie zatem w zaskarżonym postanowieniu przepisu art. 93
k.k., jako samodzielnej podstawy orzeczenia wobec Pawła S. środka
zabezpieczającego w postaci skierowania go na ambulatoryjne leczenie
psychiatryczne, istotnie, jak zarzucono to w kasacji, stanowiło rażące
naruszenie tego przepisu, niedającego ku temu prawnej podstawy. Miało
ono oczywisty wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, w szczególności
gdy weźmie się pod uwagę stwierdzenie zawarte w jego uzasadnieniu, że
czynu zabronionego przypisanego podejrzanemu „żadną miarą nie sposób
uznać za znacznie szkodliwy społecznie”.
W tym stanie rzeczy zaskarżone postanowienie musiało zostać
uchylone, a sprawa przekazana Sądowi ad quem do ponownego
rozpoznania. W jego toku, rzecz jasna, konieczna będzie ponowna ocena
zasadności zażalenia wniesionego przez obrońcę podejrzanego, z
uwzględnieniem przedstawionych powyżej zapatrywań prawnych, a nadto
kierunku kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego – na korzyść
Pawła S.
Mając powyższe na uwadze, Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej postanowienia.