Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III UK 9/11
POSTANOWIENIE
Dnia 23 listopada 2011 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło
w sprawie z odwołania A. S.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
o wcześniejszą emeryturę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 23 listopada 2011 r.,
na skutek skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13
października 2010 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 13
października 2010 r. oddalił apelację A. S. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 16 czerwca 2010 r., mocą którego oddalono
jej odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 15 grudnia 2009 r.
odmawiającej wnioskodawczyni prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu opieki
nad dzieckiem, uchylając decyzję przyznającą jej uprawnienie do takiego
świadczenia i wstrzymując jego wypłatę.
Powyższy wyrok został zaskarżony skargą kasacyjną wnioskodawczyni.
Skargę oparto na podstawie: 1/naruszenia przepisów prawa materialnego, tj. § 1 ust
1, 2 i 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r. w sprawie uprawnień
do wcześniejszej emerytury pracowników opiekujących się dziećmi wymagającymi
stałej opieki (Dz. U. Nr 28 poz. 149) w związku z art. 186 ust. 3 w związku z art. art.
114 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 118 ze zm.) poprzez orzekanie
2
w oparciu o dokumenty, na podstawie których organ wydał zaskarżoną decyzję, a w
sprawie nie zaistniały żadne okoliczności uprawniające do ponownego weryfikowania
sprawy i 2/naruszenia przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na wynik
sprawy, tj. art. 114 oraz art. 124 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i
rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. Nr 162, poz. 118 ze zm.) art.
233 § 1 k.p.c., art. 328 § 2 k.p.c., art. 382 k.p.c. w związku z art. 391 k.p.c. art.
477 14a
k.p.c. oraz w związku z art. 2 Konstytucji w związku z § 11 Rozporządzenia
Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania
o niezdolności do pracy do celów rentowych (Dz. U. Nr 99, poz. 612) oraz art. 1
protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności,
a to przez: a/ przyjęcie przez Sąd za podstawę wszczęcia postępowania art. 114
ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w sytuacji
gdy organ rentowy jedynie odmiennie ocenił dowody dołączone do wniosku
o emeryturę po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczeni emerytalne;
b/ oparcie wyroku o dowody, które powstały po dniu 4 listopada 1998 r., czyli już po
wydaniu decyzji o przyznaniu wnioskodawczym emerytury; c/ przyjęcie przez Sądy
obu instancji, że decyzja organu rentowego został wydana bez naruszenia prawa,
mimo, iż organ rentowy: w decyzji z dnia 15 grudnia 2009 r. za podstawę wznowienia
podaje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 15 maja 1989 r., nie wskazując na
konkretny przepis prawa, a także z uwagi na to, iż weryfikacji zebranego materiału do
wznowienia postępowania dokonał Lekarz Orzecznik ZUS, czym został naruszony
przepis § 1 ust 2 i 3 w/w rozporządzenia (który stanowi, że od dzieci do lat 16 - tu nie
wymaga się orzeczenia o inwalidztwie, lecz podstawę do ustalenia uprawnień do
emerytury stanowi zaświadczenie poradni specjalistycznej lub oddziału
prowadzącego leczenie dziecka) oraz przepisy ustawy o emeryturach i rentach z
FUS, która w rozdziale 3 o lekarzach orzecznikach nie daje im kompetencji do
orzekania w tym zakresie.
Skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku w całości poprzez uchylenie
wyroków obu instancji oraz decyzji ZUS z dnia 15 grudnia 2009 r. w całości i
zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego za instancję kasacyjną według norm
przepisanych, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie
sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania pozostawiając do
rozstrzygnięcia o należnych kosztach procesu za wszystkie instancje.
3
Jako przesłankę wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania
wskazano, iż skarga jest oczywiście uzasadniona. Zdaniem skarżącej Sądy obydwu
instancji oczywiście wadliwe przyjęły, iż dopuszczalna jest odmienna ocena
dowodów dołączonych do wniosku o emeryturę przeprowadzona przez organ
rentowy po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczenie emerytalne,
odmienna ocena zaświadczenia lekarskiego o stanie zdrowia dziecka załączonego
do wniosku o emeryturę po prawomocnej decyzji przyznającej emeryturę, odmienna
ocena dokumentacji medycznej i w konsekwencji zmiana decyzji, a nadto że
dopuszczalne jest oparcie wyroku w sprawie wznowienia postępowania o emeryturę
przez organ rentowy na opinii biegłego, która powstała dopiero w postępowaniu
sądowym po wydaniu decyzji o przyznaniu emerytury wnioskodawczyni oraz że
zaświadczenie lekarskie i dokumentacja medyczna dziecka sprzed wydania decyzji
są to nowe dowody i nowe ujawnione okoliczności istniejące przed wydaniem
decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń w sytuacji, kiedy organ na ich
podstawie przyznał wnioskodawczym prawo do emerytury.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Na wstępie warto podkreślić, iż Sąd Najwyższy, jako sąd kasacyjny, nie jest
sądem powszechnym zwykłej, trzeciej instancji, zaś skarga kasacyjna (podobnie jak
uprzednio kasacja) nie jest środkiem zaskarżenia przysługującym od każdego
rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, a to z
uwagi na przeważający w charakterze skargi kasacyjnej element interesu
publicznego. Zgodnie z takim modelem skargi kasacyjnej jej rozpoznanie następuje
tylko z przyczyn kwalifikowanych, wymienionych a art. 3989
§ 1 k.p.c., tj. wówczas,
gdy w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, bądź istnieje potrzeba
wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub wywołujących
rozbieżności w orzecznictwie sądów, czy też zachodzi nieważność postępowania lub
gdy skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona. W konsekwencji tegoż w art.
3984
§ 2 k.p.c. wśród istotnych wymagań skargi kasacyjnej ustawodawca wymienił
obowiązek złożenia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego uzasadnienie.
Wymóg ten wiąże się z tzw. przedsądem, polegającym m. in. na możliwości odmowy
przez Sąd Najwyższy przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania (art. 3989
§ 2
k.p.c.), a jego spełnienie powinno przybrać postać wyodrębnionego wywodu
4
prawnego, w którym skarżący wykaże, jakie występujące w sprawie okoliczności
pozwalają na uwzględnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania i
jednocześnie uzasadnieniu, dlaczego odpowiadają one ustawowemu katalogowi
przesłanek. Ustawodawca nieprzypadkowo, konstruując wymagania skargi
kasacyjnej, wyodrębnił w oddzielnych przepisach art. 3984
k.p.c. obowiązek
przytoczenia podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia (§1) i obowiązek
przedstawienia wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego uzasadnienia (§2).
Chodzi zatem o dwa odrębne, kreatywne elementy skargi kasacyjnej, które spełniają
określone cele i podlegają ocenie Sądu Najwyższego, na różnych etapach
postępowania kasacyjnego. Wniosek o przyjęcie skargi do rozpoznania i jego
uzasadnienie podlegają analizie na etapie przedsądu, natomiast przytoczone
podstawy kasacyjne i ich uzasadnienie oceniane są dopiero po przyjęciu skargi do
rozpoznania, w trakcie jej merytorycznego rozpoznawania. Oba te elementy muszą
być więc przez skarżącego wyodrębnione, oddzielnie przedstawione i uzasadnione,
a dla spełnienia wymogu z art. 3984
§ 2 k.p.c. nie wystarczy odwołanie się do
podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia, bo choć dla obu tych przesłanek argumenty
mogą być podobne, to Sąd Najwyższy w ramach przedsądu bada tylko wskazane w
skardze okoliczności uzasadniające przyjęcie jej do rozpoznania, nie analizuje zaś
podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienia. Skarga kasacyjna powinna być tak
zredagowana i skonstruowana, aby Sąd Najwyższy nie musiał poszukiwać w
uzasadnieniu jej podstaw pozostałych elementów konstrukcyjnych skargi, ani tym
bardziej się ich domyślać. Skarga kasacyjna jest wszak szczególnym środkiem
zaskarżenia, realizującym przede wszystkim interes publiczny, polegający na
usuwaniu rozbieżności w orzecznictwie sądów powszechnych oraz na wspomaganiu
rozwoju prawa, zatem uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania
powinno koncentrować się na wykazaniu, iż takie okoliczności w sprawie zachodzą
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., II UK 246/07, LEX nr
449007, z dnia 10 marca 2008 r., III UK 4/8, LEX nr 459291, z dnia 9 czerwca 2008
r., II UK38/08, LEX nr 404134 i z dnia 19 czerwca 2008 r., II UZ 18/08, LEX nr
406392).
W niniejszym przypadku skarżąca wskazała jako okoliczność przemawiającą
za przyjęciem skargi kasacyjnej do rozpoznania oczywistą zasadność tegoż środka
prawnego.
5
W odniesieniu do tej przesłanki przedsądu trzeba przypomnieć, iż w motywach
wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania należy zawrzeć wywód prawny
wyjaśniający, w czym wyraża się owa oczywistość i przedstawić argumenty na
poparcie tego twierdzenia (postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 26 kwietnia
2006 r., II CZ 28/06 LEX nr 198531, z dnia 10 sierpnia 2006 r., V CSK 204/06, LEX
nr 421035, z dnia 9 stycznia 2008 r., III PK 70/07, LEX nr 448289, z dnia 11 stycznia
2008 r., I UK 283/07, LEX nr 448205, z dnia 3 kwietnia 2008 r., II PK 352/07, LEX nr
465859 i z dnia 5 września 2008 r., I CZ 64/08). Warto zauważyć, że o ile dla
uwzględnienia skargi wystarczy, że jej podstawa jest usprawiedliwiona, to dla
przyjęcia skargi do rozpoznania niezbędne jest wykazanie kwalifikowanej postaci
naruszenia przepisów prawa materialnego lub procesowego, polegającej na jego
oczywistości widocznej prima facie, przy wykorzystaniu podstawowej wiedzy
prawniczej, bez potrzeby wchodzenia w szczegóły czy dokonywania pogłębionej
analizy tekstu wchodzących w grę przepisów i doszukiwania się ich znaczenia
(postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 16 września 2003 r.,IV CZ 100/03, LEX nr
82274, z dnia 22 stycznia 2008 r., I UK 218/07, LEX nr 375616, z dnia 26 lutego
2008 r. II UK 317/ 07, LEX nr 453107, z dnia 9 maja 2008 r. II PK 11/08, LEX nr
490364, z dnia 21 maja 2008 r., I UK 11/08, LEX nr 491538 i z dnia 9 czerwca 2008
r., II UK 38/08, LEX nr 494134). W judykaturze podkreśla się, iż przesłanką przyjęcia
skargi kasacyjnej do rozpoznania nie jest oczywiste naruszenie konkretnego
przepisu prawa materialnego lub procesowego, lecz sytuacja, w której naruszenie to
spowodował wydanie oczywiście nieprawidłowego orzeczenia. Sam zarzut
naruszenia (nawet oczywistego) określonego przepisu (przepisów) nie prowadzi
wprost do oceny , że skarga kasacyjne jest oczywiście uzasadniona (postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 7 stycznia 2003 r., I PK 227/02, OSNP 2004 r., nr 13, poz.
230, z dnia 11 stycznia 2008 r., I UK 285/07, LEX nr 442743, z dnia 11 kwietnia 2008
r., I UK 46/08, LEX nr 469185 i z dnia 9 czerwca 2008 r., II UK 37/08, LEX nr
494133).
Odnosząc powyższe rozważania do realiów niniejszej sprawy wypada
stwierdzić, że skarga kasacyjna dotknięta jest wadami konstrukcyjnymi. Stawiając
tezę o oczywistej zasadności tegoż środka zaskarżenia jego autor nie tylko nie
przedstawił wywodu prawnego wyjaśniającego w czym wyraża się owa oczywistość,
ale nawet nie wskazał przepisów prawnych, których kwalifikowane naruszenie przez
Sąd drugiej instancji przemawiałoby za słusznością tej tezy. Argumentów na
6
poparcie twierdzeń wniosku o przyjęcie skargi do rozpoznania należałoby
poszukiwać w innych jej elementach, tj. wśród podstaw kasacyjnych i ich
uzasadnienia. Nie jest to jednak rolą Sądu Najwyższego na tym etapie
postępowania. Sama zaś problematyka warunków nabycia prawa do wcześniejszej
emerytury dla osób opiekujących się dziećmi wymagającymi stałej opieki oraz
dopuszczalności wznowienia przez organ rentowy postępowania zakończonego
prawomocną decyzją przyznającą to świadczenie była przedmiotem licznych
wypowiedzi judykatury, do których Sąd Apelacyjny odniósł się w uzasadnieniu swego
rozstrzygnięcia.
Wobec niewykazania przez skarżącą ustawowej przesłanki przedsądu, Sąd
Najwyższy z mocy art. 3989
§ 2 k.p.c. orzekł o odmowie przyjęcia skargi kasacyjnej
do rozpoznania.

III UK 9/11

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia