Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I UK 266/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Flemming-Kulesza
w sprawie z odwołania G. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
z udziałem zainteresowanej G. SA
o podleganie ubezpieczeniom społecznym z tytułu pracy nakładczej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 stycznia 2012 r.,
skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 16 lutego 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
Uzasadnienie
Sąd Apelacyjny wyrokiem z 16 lutego 2011 r. oddalił apelację ubezpieczonej
G. G. od wyroku Sądu Okręgowego – Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z 27
kwietnia 2010 r., którym oddalono jej odwołanie od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych z 18 grudnia 2009 r. Decyzją tą organ rentowy stwierdził, ze G. G. w
okresie od 1 maja 2006 r. do 11 marca 2008 r. nie podlegała ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym z tytułu zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
nakładczą zawartej z płatnikiem składek „M.” Spółka z ograniczona
odpowiedzialnością. Sąd pierwszej instancji ustalił, że ubezpieczona jako
prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą zgłosiła się jako płatnik składek
w styczniu 2003 r. Następnie 1 maja 2006 r. zawarła umowę o pracę nakładczą ze
Spółką „M.” i wybrała tę umowę jako tytuł podlegania obowiązkowym
ubezpieczeniom społecznym. Z tytułu wykonywania tej umowy o pracę nakładczą
2
płatnik składek wykazywał bardzo niskie podstawy ich wymiaru: od 4,43 zł do 32,43
zł. Ubezpieczona nie osiągała w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę
nakładczą wynagrodzenia, określonego w § 3 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów
z 31 grudnia 1975 r. w sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę
nakładczą (Dz.U. z 1976 r. Nr 3, poz. 19 ze zm.) mimo, że w umowie strony
określiły minimalną ilość pracy na 145 kompletów reklamowych miesięcznie za
wynagrodzeniem 3,50 zł brutto a zatem zagwarantowany w umowie przychód
wynosił 507,50 zł. Zbyt mała wysokość wynagrodzenia uzyskiwanego przez
ubezpieczoną przesądziła o oddaleniu jej odwołania.
Sąd Apelacyjny uznał apelację ubezpieczonej wniesioną od tego wyroku za
niezasadną. Sąd Apelacyjny podniósł, że praca nakładcza była wykonywana przez
ubezpieczoną w sposób symboliczny a ponadto sama zatrudniała ona (i kontynuuje
tę działalność) na podstawie umów o pracę nakładczą ponad tysiąc osób
prowadząc własną działalność gospodarczą. Zdaniem Sądu Apelacyjnego
wskazuje to jednoznacznie na pozorny charakter umowy o pracę nakładczą.
Ubezpieczona wniosła skargę kasacyjną od tego wyroku. Zaskarżonemu
wyrokowi zarzuciła naruszenie prawa materialnego przez niewłaściwą wykładnię
oraz niewłaściwe zastosowanie przepisu art. 83 § 1 k.c. w związku z art. 9 ust. 2
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych oraz w
związku z § 3 i § 11 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w
sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą. Skarżąca
wniosła o przyjęcie skargi do rozpoznania, podnosząc, że w sprawie występuje
istotne zagadnienie prawne i związana z tym potrzeba wykładni przepisu art. 83 § 1
k.c. budzącego poważne wątpliwości „w szczególności wyjaśnienia wymaga czy
umowa (o pracę nakładczą) jest nieważna z uwagi na jej pozorność stosownie do
art. 83 § 1 k.c. w sytuacji gdy umowa ta była faktycznie wykonywana ale w zakresie
mniejszym niż strony ustaliły w umowie” a ponadto - zdaniem skarżącej – „w
sprawie występuje istotne zagadnienie prawne i związana z tym potrzeba wykładni
przepisu § 3 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w
sprawie uprawnień pracowniczych osób wykonujących pracę nakładczą budzącego
poważne wątpliwości w szczególności wyjaśnienia wymaga: czy uzyskanie przez
nakładcę 50% najniższego wynagrodzenia określonego przez Ministra Pracy i
3
Polityki Socjalnej zwanego „najniższym wynagrodzeniem” jest elementem
konstrukcyjnym umowy o pracę nakładczą skoro § 11 tegoż rozporządzenia nie
uzależnia istnienia i ważności umowy o pracę nakładczą od zakresu jej wykonania”.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:
Zgodnie z art. 3989
§ 1 k.p.c., Sąd Najwyższy przyjmuje skargę kasacyjną do
rozpoznania, jeżeli w sprawie występuje istotne zagadnienie prawne, istnieje
potrzeba wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości lub
wywołujących rozbieżności w orzecznictwie sądów, gdy zachodzi nieważność
postępowania lub gdy skarga jest oczywiście uzasadniona.
Żadna z tych okoliczności nie występuje w tej sprawie. Skarżąca powołuje
się na występowanie istotnych zagadnień prawnych i potrzebę wykładni przepisów
prawnych. Tymczasem art. 83 § 1 k.c. nie budzi poważnych wątpliwości ani nie
wystąpiło w sprawie zagadnienie prawne w związku z jego zastosowaniem w tej
sprawie. Pozorność czynności prawnej w rozumieniu art. 83 k.c. jest pojęciem o
ustalonej w doktrynie i orzecznictwie treści i nie zachodzi potrzeba wykładni tego
przepisu. Natomiast, czy pozorność miała miejsce nie jest kwestią wykładni prawa
lecz jego subsumcji do ustalonych okoliczności faktycznych danej sprawy. Sąd
Najwyższy jest związany dokonanymi w sprawie okolicznościami faktycznymi
(art. 39813
§ 2 k.p.c.). O zakwalifikowaniu umowy jako pozornej nie przesądziło
niewykonywanie tej umowy lecz minimalny zakres jej wykonywania w powiązaniu z
rozmiarem prowadzonej przez ubezpieczoną działalności gospodarczej.
Sąd Najwyższy miał też na uwadze, że problematyka zawarta w
sformułowanych w skardze zagadnieniach prawnych była już przedmiotem analizy
dokonanej przez Sad Najwyższy w wielu orzeczeniach. W wyroku z dnia 3 września
2010 r. (I UK 91/10 LEX nr 653668) Sąd Najwyższy zaakceptował pogląd wyrażony
we wcześniejszych wyrokach tego Sądu z 9 stycznia 2008 r. (III UK 73/07 LEX nr
356045 i III UK 74/07 LEX nr 376437), że pozorna umowa o pracę nakładczą, na
podstawie której strony nie miały zamiaru i nie realizowały konstrukcyjnych cech
(elementów) tego zobowiązania dotyczących rozmiaru wykonywanej pracy w ilości
gwarantującej wynagrodzenie w wysokości co najmniej połowy minimalnego
4
wynagrodzenia za pracę, nie stanowi uprawnionego tytułu podlegania obowiązkowo
ubezpieczeniom społecznym osób wykonujących pracę nakładczą (art. 6 ust. 1 pkt
2 w związku z art. 9 ust. 2 in fine ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych). Natomiast w wyroku z dnia 28 kwietnia 2010 r., (II UK
334/09 LEX nr 604221) Sąd Najwyższy przyjął, że istotnym elementem umowy o
pracę nakładczą jest określenie minimalnej miesięcznej ilości pracy a tym samym
zapewnienie wykonawcy określonego wynagrodzenia. Jeśli strony umowy o pracę
nakładczą zawierają ją z zamiarem niedotrzymania tego warunku, w istocie ich
oświadczenia woli dotknięte są pozornością. Poglądy te zostały podtrzymane w
wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 2011 r. (I UK 191/10 LEX nr 896481).
Na tle okoliczności tej sprawy nie wyłoniła się potrzeba ponownego analizowania
tych zagadnień, które wobec ich wyjaśnienia w dotychczasowym orzecznictwie
straciły walor istotności.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi do
rozpoznania (art. 3989
k.p.c.).