II UZ 46/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:11-05-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I PKN 103/99 II UKN 519/97 III CZ 22/07 III CZ 28/06 IV CZ 91/05 V CZ 29/06 II CKN 1039/00 II CKN 23/96 II CKN 8/98 II CO 18/73 II CZ 149/74 II PZ 4/08 II UKN 667/98 III CRN 448/71
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II UZ 46/11
POSTANOWIENIE
Dnia 9 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku S. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 stycznia 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 27 października 2010 r.,
oddala zażalenie
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 27 października 2010 r. odrzucił skargę S. G. o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 2 marca 2004 r.
Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawczyni domagała się wznowienia
postępowania na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. i art. 403 § 2 k.p.c., podnosząc że
nie była w tej sprawie należycie reprezentowana, bo pomimo istnienia takiej
potrzeby nie ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu, a nadto powołując się na
nowy dowód w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres od
1 lipca 1989 r. do 30 czerwca 1990 r., uzyskany w dniu 5 stycznia 2005 r. Skarżąca
złożyła jednocześnie wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi o
2
wznowienie postępowania, wskazując że nie zawiniła przekroczeniu tego terminu,
bo w latach 2004 – 2005 kontynuowała leczenie, a następnie – wobec braku
rozeznania co do treści obowiązujących przepisów prawa – przez cały 2006 rok
podejmowała działania mające na celu podwyższenie przysługującego jej
świadczenia rentowego. Dopiero z początkiem 2007 r. powzięła informację o
możliwości zmiany prawomocnego wyroku w jej sprawie, w związku z czym
trzymiesięczny termin do złożenia skargi winien rozpocząć bieg dopiero od daty
skutecznego ustanowienia dla niej pełnomocnika procesowego.
Sąd drugiej instancji podniósł, że mając na uwadze treść art. 407 § 1 k.p.c.,
trzymiesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania opartej na
podstawie art. 403 § 2 k.p.c. upłynął 5 kwietnia 2005 r., skoro powoływany przez
wnioskodawczynię dokument uzyskała ona 5 stycznia 2005 r., zaś w odniesieniu do
wskazywanej nieważności postępowania z uwagi na brak należytej reprezentacji w
postępowaniu, termin do złożenia skargi zakończył bieg z upływem trzech miesięcy
od dnia, w którym skarżąca dowiedziała się o treści wyroku, co nastąpiło już w
2004 r., a z całą pewnością, gdy w dniu 31 grudnia 2008 r. po raz pierwszy
występowała z identyczną skargą o wznowienie postępowania (odrzuconą
postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 16 kwietnia 2009 r.).
W ocenie Sądu odwoławczego wnioskodawczyni nie uprawdopodobniła
okoliczności mogących świadczyć o braku zawinienia w tak znacznym opóźnieniu
w złożeniu skargi o wznowienie postępowania, wobec czego wniosek przywrócenie
terminu nie mógł być uwzględniony, a tym samym skarga podlegała odrzuceniu
(art. 410 § 1 k.p.c.).
W zażaleniu na to postanowienie skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 168 § 1 k.p.c. przez uznanie, że ponosi winę w uchybieniu
terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania i wniosła o uchylenie tego
orzeczenia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że w latach 2004 – 2005 skarżąca
miała poważne problemy zdrowotne, została poddana hospitalizacji i przeszła
szereg operacji, wobec czego nie była w stanie bez swojej winy dopełnić czynności
związanych z wniesieniem skargi o wznowienie postępowania. Ponadto wskazano,
że wnioskodawczyni jest osobą starszą, schorowaną i nieposiadającą
3
wystarczającej wiedzy prawniczej, wobec czego podejmowała szereg działań
mających na celu zmianę decyzji w oparciu o informacje uzyskiwane od organu
rentowego. Brak należytej wiedzy winien, w ocenie żalącej, być potraktowany przez
Sąd jako okoliczność wyłączająca jej winę w uchybieniu terminu do złożenia skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 168 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., jeżeli strona nie dokonała
w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi
przywrócenie terminu. Z kolei w myśl art. 169 § 2 k.p.c. w piśmie zawierającym
wniosek o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności wniosek ten
uzasadniające. Z przepisów tych wynika, że uprawdopodobnienie przez stronę
okoliczności mających uzasadniać wniosek o przywrócenie terminu może stanowić
podstawę do jego uwzględnienia dopiero wówczas, gdy dokonana przez sąd ocena
tych okoliczności wskazuje, że strona nie dokonała czynności w terminie bez swojej
winy w rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c. Wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi o wznowienie postępowania podlega ocenie w trybie powołanego
przepisu, a zatem warunkiem przywrócenia tego terminu jest, aby jego uchybienie
nastąpiło bez winy strony. Przepis art. 168 § 1 k.p.c. nie może być interpretowany w
sposób rozszerzający, gdyż jest zasadą, że czynności procesowe powinny być
dokonywane w terminie. O braku winy strony można zatem mówić tylko wtedy, gdy
istniała jakaś przyczyna, która spowodowała uchybienie terminowi. Przyczyna taka
zachodzi wówczas, gdy dokonanie czynności w ogóle (w sensie obiektywnym) było
wykluczone, jak również w takich przypadkach, w których w danych
okolicznościach nie można było oczekiwać od strony, by zachowała dany termin
procesowy. Dlatego w każdym przypadku przy ocenie braku winy, jako przesłanki
przywrócenia terminu uchybionego przez stronę, należy uwzględniać wymaganie
dołożenia należytej staranności człowieka przejawiającego dbałość o swe własne
życiowo ważne sprawy. Inaczej rzecz ujmując, brak winy w uchybieniu terminowi
powinien być oceniany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej
sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można
wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy (por. postanowienie Sądu
4
Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN 448/71, OSP 1972 nr 7, poz. 14)
i przy braniu pod uwagę także uchybień spowodowanych nawet lekkim
niedbalstwem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 1974 r., II
CZ 149/74, OSPiKA 1975 nr 12, poz. 30). Przykładowo, o braku winy można mówić
w wypadku choroby strony czy jej pełnomocnika, która uniemożliwia podjęcie
działania nie tylko osobiście, ale i skorzystanie z pomocy innych osób, w wypadku
klęski żywiołowej, katastrofy, czy w wypadku udzielenia stronie mylnej informacji
przez pracownika sądu (por. między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 3 stycznia 1974 r., II CO 18/73, LEX nr 7372; z dnia 26 listopada 1996 r., II
CKN 23/96, LEX nr 183026; z dnia 6 października 1998 r., II CKN 8/98, LEX nr
50679; z dnia 12 lutego 1999 r., II UKN 667/98, OSNAPiUS 2000 nr 12, poz. 488-
notka; z dnia 17 czerwca 1999 r., I PKN 103/99, OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 719; z
dnia 13 października 2005 r., IV CZ 91/05, LEX nr 186915; z dnia 12 maja 2006 r.,
V CZ 29/06, LEX nr 200921; z dnia 19 maja 2006 r., III CZ 28/06, LEX nr 188379; z
dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, LEX nr 319631; z dnia 14 kwietnia 2008 r., II
PZ 4/08, LEX nr 470967).
Odnośnie do okoliczności powołanych przez wnioskodawczynię należy
stwierdzić, że ocena czy nastąpiło uprawdopodobnienie, o którym stanowi art. 169
§ 2 k.p.c., należy do sądu rozpatrującego wniosek. W tym przedmiocie sąd nie jest
związany zawartymi we wniosku twierdzeniami, gdyż istota uprawdopodobnienia
sprowadza się do przekonania sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie
zaistnienia faktów, na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia
terminu, a przekonanie to powinno opierać się na obiektywnych przesłankach
wynikających z zawartych we wniosku twierdzeń. Chociaż uprawdopodobnienie jest
wyjątkiem od reguły formalnego przeprowadzenia dowodu, działającym na korzyść
strony powołującej się na określony fakt, to jednak nie oznacza to, że może ono
opierać się tylko na twierdzeniach strony. Samo leczenie skarżącej trwające przez
dłuższy czas nie może być traktowane jako niezawiniona przyczyna
usprawiedliwiająca jej bezczynność. Tylko choroba, która rzeczywiście
uniemożliwia stronie dokonanie w terminie czynności procesowej uprawnia bowiem
do uchylenia, w trybie art. 168 § 1 k.p.c., ujemnych skutków procesowych jakie
wiążą się z jego przekroczeniem (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
5
23 sierpnia 2000 r., II CKN 1039/00, LEX nr 523630). Również nieznajomość
przepisów postępowania nie może być uznana za niezawinioną przyczynę
uchybienia dokonania czynności procesowej w terminie (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 1998 r., II UKN 519/97, OSNP 1999 nr 1, poz. 36).
Oznacza to, że Sąd Apelacyjny zasadnie przyjął brak uprawdopodobnienia przez
skarżącą, iż uchybiła terminowi do złożenia skargi o wznowienie postępowania bez
swojej winy.
Skarga wniesiona po upływie przepisanego terminu podlegała zaś
odrzuceniu (art. 410 § 1 k.p.c.), wobec czego zażalenie nie mogło być
uwzględnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w
związku z art. 39814
k.p.c.).
POSTANOWIENIE
Dnia 9 stycznia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)
SSN Roman Kuczyński
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku S. G.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość emerytury,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 stycznia 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 27 października 2010 r.,
oddala zażalenie
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
dnia 27 października 2010 r. odrzucił skargę S. G. o wznowienie postępowania
zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 2 marca 2004 r.
Sąd Apelacyjny wskazał, że wnioskodawczyni domagała się wznowienia
postępowania na podstawie art. 401 pkt 2 k.p.c. i art. 403 § 2 k.p.c., podnosząc że
nie była w tej sprawie należycie reprezentowana, bo pomimo istnienia takiej
potrzeby nie ustanowiono dla niej pełnomocnika z urzędu, a nadto powołując się na
nowy dowód w postaci zaświadczenia o zatrudnieniu i wynagrodzeniu za okres od
1 lipca 1989 r. do 30 czerwca 1990 r., uzyskany w dniu 5 stycznia 2005 r. Skarżąca
złożyła jednocześnie wniosek o przywrócenie terminu do złożenia skargi o
2
wznowienie postępowania, wskazując że nie zawiniła przekroczeniu tego terminu,
bo w latach 2004 – 2005 kontynuowała leczenie, a następnie – wobec braku
rozeznania co do treści obowiązujących przepisów prawa – przez cały 2006 rok
podejmowała działania mające na celu podwyższenie przysługującego jej
świadczenia rentowego. Dopiero z początkiem 2007 r. powzięła informację o
możliwości zmiany prawomocnego wyroku w jej sprawie, w związku z czym
trzymiesięczny termin do złożenia skargi winien rozpocząć bieg dopiero od daty
skutecznego ustanowienia dla niej pełnomocnika procesowego.
Sąd drugiej instancji podniósł, że mając na uwadze treść art. 407 § 1 k.p.c.,
trzymiesięczny termin do złożenia skargi o wznowienie postępowania opartej na
podstawie art. 403 § 2 k.p.c. upłynął 5 kwietnia 2005 r., skoro powoływany przez
wnioskodawczynię dokument uzyskała ona 5 stycznia 2005 r., zaś w odniesieniu do
wskazywanej nieważności postępowania z uwagi na brak należytej reprezentacji w
postępowaniu, termin do złożenia skargi zakończył bieg z upływem trzech miesięcy
od dnia, w którym skarżąca dowiedziała się o treści wyroku, co nastąpiło już w
2004 r., a z całą pewnością, gdy w dniu 31 grudnia 2008 r. po raz pierwszy
występowała z identyczną skargą o wznowienie postępowania (odrzuconą
postanowieniem Sądu Apelacyjnego z dnia 16 kwietnia 2009 r.).
W ocenie Sądu odwoławczego wnioskodawczyni nie uprawdopodobniła
okoliczności mogących świadczyć o braku zawinienia w tak znacznym opóźnieniu
w złożeniu skargi o wznowienie postępowania, wobec czego wniosek przywrócenie
terminu nie mógł być uwzględniony, a tym samym skarga podlegała odrzuceniu
(art. 410 § 1 k.p.c.).
W zażaleniu na to postanowienie skarżąca zarzuciła naruszenie przepisów
postępowania, tj. art. 168 § 1 k.p.c. przez uznanie, że ponosi winę w uchybieniu
terminu do złożenia skargi o wznowienie postępowania i wniosła o uchylenie tego
orzeczenia.
W uzasadnieniu zażalenia podniesiono, że w latach 2004 – 2005 skarżąca
miała poważne problemy zdrowotne, została poddana hospitalizacji i przeszła
szereg operacji, wobec czego nie była w stanie bez swojej winy dopełnić czynności
związanych z wniesieniem skargi o wznowienie postępowania. Ponadto wskazano,
że wnioskodawczyni jest osobą starszą, schorowaną i nieposiadającą
3
wystarczającej wiedzy prawniczej, wobec czego podejmowała szereg działań
mających na celu zmianę decyzji w oparciu o informacje uzyskiwane od organu
rentowego. Brak należytej wiedzy winien, w ocenie żalącej, być potraktowany przez
Sąd jako okoliczność wyłączająca jej winę w uchybieniu terminu do złożenia skargi.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Stosownie do art. 168 § 1 zdanie pierwsze k.p.c., jeżeli strona nie dokonała
w terminie czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi
przywrócenie terminu. Z kolei w myśl art. 169 § 2 k.p.c. w piśmie zawierającym
wniosek o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności wniosek ten
uzasadniające. Z przepisów tych wynika, że uprawdopodobnienie przez stronę
okoliczności mających uzasadniać wniosek o przywrócenie terminu może stanowić
podstawę do jego uwzględnienia dopiero wówczas, gdy dokonana przez sąd ocena
tych okoliczności wskazuje, że strona nie dokonała czynności w terminie bez swojej
winy w rozumieniu art. 168 § 1 k.p.c. Wniosek o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi o wznowienie postępowania podlega ocenie w trybie powołanego
przepisu, a zatem warunkiem przywrócenia tego terminu jest, aby jego uchybienie
nastąpiło bez winy strony. Przepis art. 168 § 1 k.p.c. nie może być interpretowany w
sposób rozszerzający, gdyż jest zasadą, że czynności procesowe powinny być
dokonywane w terminie. O braku winy strony można zatem mówić tylko wtedy, gdy
istniała jakaś przyczyna, która spowodowała uchybienie terminowi. Przyczyna taka
zachodzi wówczas, gdy dokonanie czynności w ogóle (w sensie obiektywnym) było
wykluczone, jak również w takich przypadkach, w których w danych
okolicznościach nie można było oczekiwać od strony, by zachowała dany termin
procesowy. Dlatego w każdym przypadku przy ocenie braku winy, jako przesłanki
przywrócenia terminu uchybionego przez stronę, należy uwzględniać wymaganie
dołożenia należytej staranności człowieka przejawiającego dbałość o swe własne
życiowo ważne sprawy. Inaczej rzecz ujmując, brak winy w uchybieniu terminowi
powinien być oceniany z uwzględnieniem wszystkich okoliczności konkretnej
sprawy, w sposób uwzględniający obiektywny miernik staranności, jakiej można
wymagać od strony należycie dbającej o swoje interesy (por. postanowienie Sądu
4
Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN 448/71, OSP 1972 nr 7, poz. 14)
i przy braniu pod uwagę także uchybień spowodowanych nawet lekkim
niedbalstwem (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 sierpnia 1974 r., II
CZ 149/74, OSPiKA 1975 nr 12, poz. 30). Przykładowo, o braku winy można mówić
w wypadku choroby strony czy jej pełnomocnika, która uniemożliwia podjęcie
działania nie tylko osobiście, ale i skorzystanie z pomocy innych osób, w wypadku
klęski żywiołowej, katastrofy, czy w wypadku udzielenia stronie mylnej informacji
przez pracownika sądu (por. między innymi postanowienia Sądu Najwyższego z
dnia 3 stycznia 1974 r., II CO 18/73, LEX nr 7372; z dnia 26 listopada 1996 r., II
CKN 23/96, LEX nr 183026; z dnia 6 października 1998 r., II CKN 8/98, LEX nr
50679; z dnia 12 lutego 1999 r., II UKN 667/98, OSNAPiUS 2000 nr 12, poz. 488-
notka; z dnia 17 czerwca 1999 r., I PKN 103/99, OSNAPiUS 2000 nr 19, poz. 719; z
dnia 13 października 2005 r., IV CZ 91/05, LEX nr 186915; z dnia 12 maja 2006 r.,
V CZ 29/06, LEX nr 200921; z dnia 19 maja 2006 r., III CZ 28/06, LEX nr 188379; z
dnia 26 kwietnia 2007 r., III CZ 22/07, LEX nr 319631; z dnia 14 kwietnia 2008 r., II
PZ 4/08, LEX nr 470967).
Odnośnie do okoliczności powołanych przez wnioskodawczynię należy
stwierdzić, że ocena czy nastąpiło uprawdopodobnienie, o którym stanowi art. 169
§ 2 k.p.c., należy do sądu rozpatrującego wniosek. W tym przedmiocie sąd nie jest
związany zawartymi we wniosku twierdzeniami, gdyż istota uprawdopodobnienia
sprowadza się do przekonania sądu o przynajmniej prawdopodobieństwie
zaistnienia faktów, na które powołuje się strona domagająca się przywrócenia
terminu, a przekonanie to powinno opierać się na obiektywnych przesłankach
wynikających z zawartych we wniosku twierdzeń. Chociaż uprawdopodobnienie jest
wyjątkiem od reguły formalnego przeprowadzenia dowodu, działającym na korzyść
strony powołującej się na określony fakt, to jednak nie oznacza to, że może ono
opierać się tylko na twierdzeniach strony. Samo leczenie skarżącej trwające przez
dłuższy czas nie może być traktowane jako niezawiniona przyczyna
usprawiedliwiająca jej bezczynność. Tylko choroba, która rzeczywiście
uniemożliwia stronie dokonanie w terminie czynności procesowej uprawnia bowiem
do uchylenia, w trybie art. 168 § 1 k.p.c., ujemnych skutków procesowych jakie
wiążą się z jego przekroczeniem (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
5
23 sierpnia 2000 r., II CKN 1039/00, LEX nr 523630). Również nieznajomość
przepisów postępowania nie może być uznana za niezawinioną przyczynę
uchybienia dokonania czynności procesowej w terminie (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 25 lutego 1998 r., II UKN 519/97, OSNP 1999 nr 1, poz. 36).
Oznacza to, że Sąd Apelacyjny zasadnie przyjął brak uprawdopodobnienia przez
skarżącą, iż uchybiła terminowi do złożenia skargi o wznowienie postępowania bez
swojej winy.
Skarga wniesiona po upływie przepisanego terminu podlegała zaś
odrzuceniu (art. 410 § 1 k.p.c.), wobec czego zażalenie nie mogło być
uwzględnione.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w
związku z art. 39814
k.p.c.).