Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III BUZ 1/12
POSTANOWIENIE
Dnia 8 marca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jerzy Kwaśniewski
SSA Maciej Piankowski
w sprawie z odwołania W. K.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o wysokość świadczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 marca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 grudnia 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych postanowieniem z
5 grudnia 2011 r. odrzucił zażalenie W. K. na postanowienie tego Sądu z 8
listopada 2011 r., odrzucające skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem
prawomocnego wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 23 października 2008 r.
W uzasadnieniu postanowienia wskazano, iż w dniu 23 listopada 2011 r. do
Sądu Apelacyjnego wpłynęło zażalenie na postanowienie tego Sądu z dnia 8
listopada 2011 r., sporządzone przez pełnomocnika strony, który nie dołączył do
zażalenia pełnomocnictwa do dokonania tej czynności. Sąd Apelacyjny wezwał
autora zażalenia do usunięcia powyższego braku formalnego. W odpowiedzi na
wezwanie złożono pełnomocnictwo, z którego wynika upoważnienie W. K. dla
2
adwokat P. Ś. do wniesienia zażalenia na postanowienie o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, w tym do sporządzenia i
wniesienia zażalenia przed sądami wszystkich instancji. W ocenie Sąd Apelacyjny
pełnomocnictwo to upoważnia adwokata jedynie do wnoszenia zażaleń przed
sądami powszechnymi, gdyż tylko takie sądy są „sądami instancyjnymi".
Zważywszy, że Sąd Najwyższy nie jest sądem „instancyjnym”, przedmiotowe
pełnomocnictwo nie zostało udzielone do sporządzenia zażalenia kierowanego do
Sądu Najwyższego. Z mocy art. 4246
§ 3 w związku z art. 87¹ § 1 k.p.c. orzeczono
więc jak w sentencji postanowienia.
Powyższe postanowienia zostało zaskarżone zażaleniem skarżącego, który
zarzucił orzeczeniu naruszenie art. 871
k.p.c. przez błędne przyjęcie, iż
pełnomocnictwo przedstawione w niniejszej sprawie nie upoważnia pełnomocnika
strony do złożenia środka zaskarżenia w postępowaniu ze skargi o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku i wniósł o uchylenie zaskarżonego
postanowienia.
Zdaniem żalącego się, w postępowaniu zażaleniowym w sprawie ze skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku Sąd Najwyższy pełni
rolę sądu instancyjnego, a nie sądu „kasatoryjnego”, rozpoznającego nadzwyczajny
środek zaskarżenia. Ponadto pełnomocnictwo do dokonywanie wszelkich czynności
w sprawie ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku
upoważnia do zastępstwa przed sądami wszelkich instancji, co nie wyklucza
zastępstwa przed Sądem Najwyższym w późniejszym czasie.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługuje na uwzględnienie.
Analizę prawidłowości zaskarżonego postanowienia rozpocząć wypada od
przypomnienia, że zgodnie z art. 871
§ 1 k.p.c. w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów lub radców prawnych.
Zastępstwo to dotyczy także czynności procesowych związanych z postępowaniem
przed Sądem Najwyższym, a podejmowanych przed sądem niższej instancji. W
myśl art. 871
§ 2 k.p.c., powyższego przepisu nie stosuje się w postępowaniu o
3
zwolnienie od kosztów sądowych oraz o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego oraz gdy stroną, jej organem, jej przedstawicielem ustawowym lub
pełnomocnikiem jest sędzia, prokurator, notariusz albo profesor lub doktor
habilitowany nauk prawnych, a także gdy stroną, jej organem lub jej
przedstawicielem ustawowym jest adwokat, radca prawny lub radca prawny
Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa. Wynikające z § 1 omawianego artykułu
ograniczenie zdolności postulacyjnej stron w postępowaniu przed Sądem
Najwyższym, w tym do czynności procesowych, które wymagają uprzedniego
podjęcia działań przed sądem niższej instancji oznacza, iż środek zaskarżenia
może sporządzić i wnieść do Sądu Najwyższego tylko pełnomocnik procesowy
strony, będący adwokatem lub radcą prawnym, natomiast nie może tego uczynić
sama strona, chyba że jest jedną z osób wymienionych w art. 871
§ 2 k.p.c.
Przyczyny wniesienia środka zaskarżenia przez nieuprawniony podmiot są, z
punktu widzenia jego dopuszczalności, obojętne (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 17 listopada 2005 r., IV CZ 124/05, LEX nr 186713). Skarga o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji
należy do pism procesowych obwarowanych szczególnymi wymaganiami (art. 4245
k.p.c.), gdyż inicjuje postępowanie przed Sądem Najwyższym. Powinna zatem
zostać sporządzone i wniesiona przez adwokata lub radcę prawnego, jeśli strona
nie posiada kwalifikacji przewidzianych w ostatnim z cytowanych przepisów. Skutek
związany z niezachowaniem tego wymagania został określony w art. 4246
§ 3
k.p.c., bez możliwości uzupełnienia braku. Przewidziany w art. 871
§ 1 k.p.c.
przymus adwokacko-radcowski dotyczy każdego postępowania przed Sądem
Najwyższym (w tym podejmowanego przed sądem niższej instancji), a zatem także
zainicjowanego skargą o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego
wyroku i toczącego się w jego ramach postępowania zażaleniowego, o jakim mowa
w art. 394¹ § 1 k.p.c. Dotyczy zatem również postępowania objętego
rozpoznawanym zażaleniem. Skutki niezachowania przymusu adwokacko-
radcowskiego, o którym mowa w art. 871
§ 1 k.p.c., reguluje ogólnie art. 130 § 5
k.p.c., a w odniesieniu do środków zaskarżenia objętych przymusem, w tym
zażalenia do Sądu Najwyższego, obowiązują unormowania szczególne
4
przewidujące odrzucenie zażalenia wniesionego osobiście przez stronę, jako
niedopuszczalnego (art. 3941
§ 3 w zw. z art. 39821
, art. 370 i art. 373 k.p.c.).
W przedmiotowej sprawie zażalenie na postanowienia Sądu Apelacyjnego –
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 5 grudnia 2011 r. o odrzuceniu
zażalenia na postanowienie tego Sądu z dnia 8 listopada 2011 r. o odrzuceniu
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sporządził i
wniósł profesjonalny pełnomocnik strony w osobie adwokata. Istota problemu
sprowadza się do pytania, czy pełnomocnik żalącego się wykonał zarządzenie
sędziego i uzupełnił brak formalny zażalenia przez złożenie pełnomocnictwa do
dokonania tejże czynności procesowej. Nieuzupełnienie w terminie braku
formalnego zażalenia implikuje zaś odrzucenie tego środka prawnego z mocy
art. 370 w związku z art. 398²¹ w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c. (z nie z mocy
art. 4246
§ 3 k.p.c., jak mylnie przyjął Sąd Apelacyjny).
Odpowiadając na wezwanie sędziego, pełnomocnik żalącego się dołączył
pełnomocnictwo upoważniającego go do „reprezentowania mnie w postępowaniu
toczącym się na skutek złożenia zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku (w tym do
sporządzenia i wniesienia zażalenia), sygn./.../, przed sądami wszystkich instancji”.
Na pierwszy rzut oka słuszną wydaje się tezą uzasadnienia zaskarżonego
postanowienia, iż z literalnego brzmienia pełnomocnictwa wynika umocowanie do
zastępowania strony przed sądami powszechnymi. W świetle art. 183 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej ustrojowe usytuowanie Sądu Najwyższego jako
naczelnego organu władzy sądowniczej sprzeciwia się bowiem traktowaniu tegoż
Sądu jako sądu pierwszej lub drugiej instancji. Będąc najwyższym organem władzy
sądowniczej, Sąd Najwyższy zawsze orzeka poza tokiem instancji. Sformułowany
przez Sąd Apelacyjny wniosek odnośnie do treści kwestionowanego
pełnomocnictwa nie jest jednak tak oczywisty, jeśli zważyć na charakter sprawy, w
której pełnomocnictwa tego udzielono.
W judykaturze przyjmuje się, że pełnomocnictwo procesowe w rozumieniu
art. 91 pkt 1 k.p.c. nie obejmuje umocowania do wniesienia skargi kasacyjnej czy
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku i udziału w
postępowaniach zainicjowanych tymi środkami zaskarżenia. Jak bowiem
5
zauważono w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z
dnia 5 czerwca 2008 r., III CZP 142/07 (OSNC 2008 nr 11, poz. 122), wykładnia art.
91 pkt 1 k.p.c. nie może odbiegać od celu pełnomocnictwa procesowego, którym
jest umocowanie do dokonywania wszelkich czynności procesowych służących
rozpoznaniu sprawy (verba legis - łączących się ze sprawą). Wątpliwość, że
sformułowanie "łączących się ze sprawą czynności procesowych" wskazuje na
objęcie zakresem pełnomocnictwa procesowego także łączących się ze sprawą
czynności po jej zakończeniu (po uprawomocnieniu się orzeczenia
rozstrzygającego sprawę co do istoty), ustępuje, gdy się zważy, że skoro
ustawodawca nie wymienił czynności procesowych objętych umocowaniem
wynikającym z pełnomocnictwa procesowego, wskazując, że są to "wszystkie
łączące się ze sprawą czynności procesowe", to z logicznego punktu widzenia nie
może ulegać wątpliwości, iż chodzi o czynności podejmowane w rozpoznawanej
sprawie, nie zaś pozostające jedynie w związku z tą sprawą. Inne rozumienie
prowadzi do niemożliwego do zaakceptowania wniosku, że zakresem
pełnomocnictwa objęte są tylko czynności mające związek ze sprawą, nie zaś
podejmowane w sprawie, w celu jej merytorycznego rozpoznania. Skoro więc
celem postępowania wywołanego wniesieniem zarówno skargi kasacyjnej, jak i
skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, jest
wyłącznie kontrola legalności orzeczenia, nie zaś rozpoznanie sprawy, w której
zostało ono wydane, to jakkolwiek wniesienie tych skarg zaczyna postępowanie
będące kontynuacją postępowania zakończonego przez sądy powszechne, to
jednak w znaczeniu technicznoprocesowym wszczyna nową sprawę.
W niniejszym przypadku strona dopełniła powyższego wymagania i udzieliła
adwokatowi pełnomocnictwa do dokonywania wszelkich czynności w postępowaniu
toczącym się na skutek zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądowego, w tym do
sporządzania i wniesienia zażalenia. W świetle przepisów art. 394¹ § 1 oraz
art. 424⁷ i nast. k.p.c., nie ulega wątpliwości, że tak jak samą skargę o stwierdzenie
niezgodności z prawem prawomocnego wyroku tak i zażalenie na postanowienie o
jej odrzuceniu można wnieść tylko do Sądu Najwyższego. Postępowanie w tych
sprawach toczy się zatem poza zwykłym tokiem instancji. Pełnomocnictwo do
6
dokonania tych czynności z natury rzeczy nie obejmuje więc zastępstwa strony
przed sądami powszechnymi (poza czynnościami procesowymi związanymi z
postępowaniem w tych sprawach przed Sądem Najwyższym, a podejmowanymi
przed sądem niższej instancji).
Konkludując wypada stwierdzić, że mimo nieprecyzyjnego sformułowania,
przedmiotowe pełnomocnictwo upoważniało adwokata do sporządzenia i
wniesienia zażalenia na postanowienie Sądu drugiej instancji o odrzuceniu skargi o
stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku i zastępowania strony
przed Sądem Najwyższym w postępowaniu zainicjowanym tym zażaleniem.
Zaskarżone postanowienie o odrzuceniu tegoż środka prawnego podlega zatem
uchyleniu z mocy art. 398¹⁵ § 1 w związku z art. 394¹ § 3 k.p.c.