Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II UZ 13/12
POSTANOWIENIE
Dnia 10 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)
SSN Halina Kiryło
SSN Zbigniew Myszka (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku P. K. i M. R.
przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych
o ustalenie istnienia obowiązku ubezpieczenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 maja 2012 r.,
zażalenia wnioskodawczyni M. R. na postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 30
listopada 2011 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 30 listopada 2011 r. Sąd Apelacyjny Wydział Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych odrzucił apelację płatnika składek M. R. od wyroku Sądu
Okręgowego Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 października 2011
r., oddalającego odwołanie M. R. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z
dnia 27 stycznia 2011 r. obejmującej zainteresowanego P. K. ubezpieczeniami
społecznymi z tytułu zatrudnienia na postawie umów o świadczenie usług u płatnika
M.R.
Podstawą odrzucenia apelacji było jej wniesienie przez radcę prawnego
reprezentującego M. R. po terminie wynikającym z art. 369 § 2 k.p.c. W dniu 6
2
października 2011 r. aplikant radcowski działający z upoważnienia radcy prawnego,
wniósł po ogłoszeniu wyroku przez Sąd Okręgowy ustnie do protokołu o doręczenie
uzasadnienia tego wyroku. W dniu 28 października 2011 r. uzasadnienie wyroku
zostało doręczone pełnomocnikowi wnoszącej zażalenie, który 3 listopada 2011 r.
wniósł apelację w imieniu M. R. W ocenie Sądu Apelacyjnego z art. 466 k.p.c. a
contrario wynika, że prawo ustnego złożenia wniosku o doręczenie wyroku z
uzasadnieniem nie przysługiwało stronie reprezentowanej przez profesjonalnego
pełnomocnika. W związku z tym nieskuteczny był wniosek pełnomocnika o
sporządzenie uzasadnienia zgłoszony po publikacji wyroku Sądu Okręgowego.
Jeżeli strona nie zażądała skutecznie sporządzenia uzasadnienia wyroku w
terminie tygodniowym od ogłoszenia jego sentencji, to termin do wniesienia apelacji
biegnie od dnia, w którym upłynął termin do żądania uzasadnienia (art. 369 § 2
k.p.c.). Termin do złożenia pisemnego wniosku o sporządzenie uzasadnienia
wyroku z dnia 6 października 2011 r. upłynął w dniu 13 października 2011 r. W
rozpoznanej sprawie strona (płatnik) nie zażądała skutecznie sporządzenia
uzasadnienia wyroku w terminie tygodniowym od ogłoszenia jego wyroku, przeto
termin do wniesienia przez nią apelacji biegł od dnia, w którym upłynął termin do
żądania uzasadnienia, tj. od dnia 13 października 2011 r. W konsekwencji termin
do wniesienia apelacji upłynął w dniu 27 października 2011 r., a profesjonalny
pełnomocnik wniósł w imieniu M. R. apelację w dniu 3 listopada 2011 r., a zatem po
upływie ustawowego terminu. To, że Sąd pierwszej instancji nieprawidłowo uznał
za skuteczny wniosek o uzasadnienie, a następnie doręczył wyrok z uzasadnieniem
stronie tego żądającej, nie miało wpływu na bieg terminu do wniesienia apelacji,
który w sprawie biegł od dnia, w którym upłynął termin do pisemnego zażądania
sporządzenia uzasadnienia i jego doręczenia wraz z wyrokiem. Błędne działanie
Sądu pierwszej instancji, polegające na niezastosowaniu sankcji w postaci
odrzucenia środka odwoławczego, nie może sanować uchybienia skarżącego w
zakresie przekroczenia terminu do wniesienia środka odwoławczego i wyłączenia
sankcji przewidzianej w art. 373 k.p.c. w związku z art. 370 k.p.c.
W zażaleniu na to postanowienie M. R. domagała się jego uchylenia i
przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz
przyznania jej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego
3
według norm przepisanych, zarzucając naruszenie: 1/ art. 87 ust. 1 oraz art. 2
Konstytucji RP polegające „na wyjściu przez Sąd Apelacyjny poza dopuszczalne
granice wykładni, skonstruowaniu normy nieprzewidzianej przez ustawodawcę i
oparcie rozstrzygnięcia na tej normie”, 2/ art. 466 k.p.c. przez błędną wykładnię i
uznanie, że przepis ten uniemożliwia pełnomocnikowi profesjonalnemu złożenie
wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku ustnie do protokołu rozprawy
publikacyjnej, 3/ art. 328 k.p.c. w związku z art. 466 k.p.c. przez ich błędne
zastosowanie polegające na przyjęciu, iż pełnomocnik wnoszącej zażalenie nie
złożył skutecznie wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku, 4/ art. 328 § 2
k.p.c. w związku z art. 361 k.p.c. przez wydanie uzasadnienia bez wyjaśnienia w
stopniu wystarczającym podstawy prawnej rozstrzygnięcia, 5/ art. 369 § 1 k.p.c.
poprzez jego niezastosowanie, 6/ art. 369 § 2 k.p.c. przez jego zastosowanie
pomimo braku przesłanek jego zastosowania, 7/ art. 373 k.p.c. w związku z art. 370
k.p.c. przez ich zastosowanie pomimo braku przesłanek do ich zastosowania.
Zdaniem wnoszącej zażalenie, interpretacja art. 328 k.p.c. w zw. z art. 466
k.p.c. nie może prowadzić do uznania, że pełnomocnik reprezentujący stronę w
postępowaniu odrębnym z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych nie ma
uprawnienia do złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia wyroku do protokołu
posiedzenia publikacyjnego. Ograniczenie tego rodzaju musiałoby wynikać wprost z
treści przepisu lub dać się z niego wywieść przy uwzględnieniu celu i systematyki
spornej regulacji. Przyjęty przez Sąd Apelacyjny sposób wykładni językowej oraz
wykładni logicznej art. 466 k.p.c a contrario nie uwzględnia dyrektyw wykładni
systemowej oraz celowościowej, co prowadziło do ustalenia niewłaściwego
znaczenia przedmiotowej normy prawnej i nieuprawnionego jej rozszerzenia.
Zdaniem wnoszącej zażalenie, brak jest podstaw do uznania, że celem art. 466
k.p.c. jest cokolwiek ponad polepszenie sytuacji procesowej pracownika
(ubezpieczonego), w szczególności by było nim pogorszenie sytuacji procesowej
strony działającej przez profesjonalnego pełnomocnika w porównaniu do sytuacji
procesowej tej strony w postępowaniu zwykłym, przez uniemożliwienie jej złożenia
ustnie do protokołu posiedzenia przeznaczonego na publikację wyroku wniosku o
sporządzenie uzasadnienia tego wyroku, co miało miejsce w sprawie. W
postępowaniu zwykłym strona ta lub reprezentujący ją pełnomocnik mógłby złożyć
4
wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku do protokołu posiedzenia
wyznaczonego w celu jego publikacji. Żadnych ograniczeń w tym względzie nie
zawiera art. 328 § 1 k.p.c., ograniczając zgłoszenie przedmiotowego wniosku
jedynie terminem. Tym samym należało uznać, że wniosek o sporządzenie
uzasadnienia został złożony skutecznie, co oznaczało, że termin do wniesienia
apelacji powinien być liczony na podstawie art. 369 § 1 k.p.c., a nie jak przyjął Sąd
Apelacyjny, zgodnie z art. 369 § 2 k.p.c.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest nieuzasadnione. Pełnomocnik strony, który legitymuje się
profesjonalnym statusem prawniczym (adwokata lub radcy prawnego), powinien
znać podstawowe zasady cywilnego prawa procesowego i wykazywać się
wymaganymi umiejętnościami profesjonalnego wykonywania za reprezentowaną
stronę obowiązków procesowych, w tym stosować się do zasady pisemnego
składania pism procesowych, obejmujących wnioski i oświadczenia stron składane
poza rozprawą (art. 125 § 1 k.p.c.). Z wymienionego przepisu wynika procesowy
obowiązek składania wniosków i oświadczeń stron poza rozprawą na piśmie, tj. z
zachowaniem warunków wymaganych od pism procesowych, które w
szczególności wymagają podpisu strony lub jej pełnomocnika procesowego
(art. 126 § 1 pkt 4 k.p.c.), z jedynym wyjątkiem z art. 466 k.p.c., który jako przepis
szczególny nie podlega wykładni rozszerzającej.
W rozpoznanej sprawie nie podlegało kwestii, że profesjonalny pełnomocnik
strony (działający z jego upoważnienia pełnomocnik substytucyjny) już po
zamknięciu rozprawy oraz po ogłoszeniu wyroku wraz z ustnym wskazaniem
zasadniczych motywów wydanego orzeczenia, tj. niewątpliwie poza rozprawą w
rozumieniu art. 125 § 1 k.p.c., złożył ustnie „do protokołu” zamkniętej rozprawy
wniosek o doręczenie wyroku wraz z uzasadnieniem, przez co naruszył rygor
pisemności wymagany od wniosków składanych poza rozprawą. Ten wymieniony
wniosek ustny był złożony i przyjęty w istocie rzeczy „poza protokołem” zamkniętej
rozprawy, a w szczególności nie został opatrzony podpisem strony ani jej
pełnomocnika. Niezachowanie rygoru pisemności sprawiało, że wniosek ten nie
5
wywoływał skutków w zakresie biegu terminów wymaganych do skutecznego
zaskarżenia wyroku w rozumieniu art. 328 § 1 k.p.c. w związku z art. 369 k.p.c. W
judykaturze utrwalone jest stanowisko, że profesjonalny pełnomocnik procesowy
strony nie może zgłosić ustnie do protokołu wniosku o doręczenie orzeczenia, które
w imieniu reprezentowanej strony zamierza zaskarżyć (por. postanowienia Sądu
Najwyższego: z 11 stycznia 2000 r., I PKN 579/99, OSNP 2001 nr 15, poz. 488 i z
21 kwietnia 2005 r., I PZ 44/04). Wbrew chybionemu zarzutowi zażalenia o
rzekomo niekonstytucyjnym wykreowaniu „normy nieprzewidzianej przez
ustawodawcę” taka linia orzecznictwa ma oparcie w wyżej wskazanych przepisach
procedury cywilnej, dlatego bez zmiany obowiązującego stanu prawnego w
zakresie wymaganej pisemnej formy składania przez pełnomocników procesowych
wniosków poza rozprawą, uwzględnienie zażalenia nie było możliwe. W
konsekwencji Sąd Najwyższy postanowił jak w sentencji.