Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE Z DNIA 10 MAJA 2012 R.
WZ 15/12
Wobec tego, że art. 4 ust. 1 dekretu z dnia 26 października 1950 r. o
należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U.
Nr 49, poz. 445 ze zm.) z mocy wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia
22 marca 2011 r., SK 13/08 (Dz. U. z dnia 5 kwietnia 2011 r. Nr 72, poz.
389) utracił moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia,
a nowej regulacji ustawowej w tym zakresie dotychczas brak, przy ustalaniu
należących do kosztów procesu uzasadnionych wydatków oskarżonego
(art. 616 § 2 k.p.k.), które w razie jego uniewinnienia lub umorzenia
przeciwko niemu postępowania karnego w sprawach z oskarżenia
publicznego ponosi Skarb Państwa (art. 632 pkt 2 k.p.k.), należy aktualnie
kierować się wskazaniami art. 13 powołanego dekretu oraz pomocniczo art.
86 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach w sprawach
cywilnych (Dz. U. z 2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.), jak również regulacjami
zawartymi w rozporządzeniach: Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca
2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu
kosztów używania dla celów służbowych samochodów osobowych,
motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr
27, poz. 271 ze zm.) oraz Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19
grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności
przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub
samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na
obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990 ze zm.)
2
Przewodniczący: sędzia SN W. Błuś.
Sędziowie: SN M. Buliński, WSO (del. do SN.) K. Mastalerz
(sprawozdawca).
Prokurator WPO del. do Naczelnej Prokuratury Wojskowej: ppłk.
M. Kawalec.
Sąd Najwyższy w sprawie Bogdana N. uniewinnionego od zarzutu
popełnienia przestępstwa określonego w art. 231 § 2 k.k. w zb. z art. 271 §
3 k.k. w zw. z art. 271 § 1 k.k., po rozpoznaniu w Izbie Wojskowej na
posiedzeniu w dniu 10 maja 2012 r., zażalenia Bogdana N. na
postanowienie Wojskowego Sądu Okręgowego w W. z dnia 27 lutego 2012
r., po wysłuchaniu prokuratora,
u c h y l i ł zaskarżone postanowienie i sprawę p r z e k a z a ł Wojskowemu
Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania.
U Z A S A D N I E N I E
Wyrokiem z dnia 9 grudnia 2010 r. Wojskowego Sądu Okręgowego w
W. Bogdan N. został uniewinniony od zarzutu popełnienia przestępstwa
określonego w art. 231 § 2 k.k. w zb. z art. 271 § 3 k.k. w zw. z art. 271 § 1
k.k.
Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 października 2011 r. utrzymał w
mocy powołane wyżej orzeczenie.
Bogdan N. złożył wniosek o zasądzenie na jego rzecz wydatków
poniesionych przez niego w związku z prowadzonym postępowaniem
karnym w łącznej wysokości 7 400 zł.
3
Na wyliczoną przez wnioskodawcę kwotę składają się: koszty
dojazdów na rozprawy z użyciem samochodu osobowego marki Opel
Frontera o pojemności powyżej 2000 cm3
, diety, koszty noclegu.
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. postanowieniem z dnia 27 lutego
2012 r. przyznał Bogdanowi N. kwotę 1 624 zł tytułem zwrotu
uzasadnionych wydatków poniesionych w związku z prowadzonym
postępowaniem karnym. Za podstawę wyliczenia wydatków Sąd pierwszej
instancji przyjął art. 4 ust. 1 w zw. z art. 13 dekretu z dnia 26 października
1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu
sądowym (Dz. U. Nr 49 poz. 445 ze zm.).
Na powołane wyżej postanowienie złożył zażalenie Bogdana N.
Skarżący kwestionuje sposób i wysokość wyliczenia należności z tytułu
wyłożonych wydatków. Bogdan N. podnosi, iż z uwagi na miejsce
zamieszkania i wyznaczone godziny rozpoczynania rozpraw nie mógł
korzystać z publicznych środków transportu, gdyż byłoby to dla niego
uciążliwe pod względem psychicznym i fizycznym. Konieczność
zabezpieczenia samochodu przed kradzieżą generowałaby dodatkowe
koszty. W ocenie skarżącego korzystanie przez niego z prywatnego
samochodu było najbardziej optymalnym rozwiązaniem służącym
wykonaniu obowiązku udziału w rozprawach. Autor zażalenia zwraca także
uwagę na brzmienie art. 4 ust. 1 powołanego dekretu, zgodnie z którym „...
z braku zaś takiego środka – koszty przejazdu najtańszego z dostępnych
środków lokomocji...”. Zdaniem skarżącego powołany przepis dopuszczał
możliwość przyznania kosztów przejazdu na wezwanie sądu prywatnym
samochodem. Bogdan N. odnosi się także do niekonsekwencji w sposobie
naliczania należności za koszty podróży, której miał się dopuścić w
zaskarżonym postanowieniu Sąd pierwszej instancji. Autor zażalenia
reprezentuje pogląd, że skoro Wojskowy Sąd Okręgowy w W. nie przyjął
jego sposobu wyliczania kosztów przejazdu polegającego na zwrocie
4
wydatków związanych z wykorzystaniem samochodu prywatnego, to tym
samym nie miał podstaw do odliczenia kwoty 1 600 zł wręczonej przez
współoskarżonego Mariana S. jako partycypacji w wymienionych kosztach.
W ocenie skarżącego powinien on otrzymać rekompensatę moralną i
koszty przejazdu wynikłe z niesłusznego oskarżenia, zwłaszcza że sytuacja
materialna jego 4 osobowej rodziny nie jest dobra.
Bogdan N. wnosi o „o zrozumienie i pozytywne rozpatrzenie
zażalenia”, przez co rozumie zwrot kosztów 27 wyjazdów na wezwanie
sądu, co daje łącznie przejechanych 15 525 km, przy zużyciu 1 552 litrów
paliwa, po 3.70 zł za litr. W sumie Bogdan N. wylicza koszty uczestnictwa w
postępowaniu karnym na kwotę 5 742 zł, co stanowi jedynie koszt paliwa,
bez amortyzacji samochodu.
Sąd Najwyższy, zważył.
Bezspornym jest, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 22
marca 2011 r., SK 13/08, stwierdził niekonstytucyjność przepisu art. 4 ust. 1
cyt. dekretu z dnia 26 października 1950 r., przy czym ustalił, iż traci on
moc obowiązującą z upływem 12 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Powołany wyrok został
ogłoszony w Dzienniku Ustaw z dnia 5 kwietnia 2011 r. Nr 72, poz. 389.
Wynika stąd, że w chwili wydania zaskarżonego postanowienia art. 4 ust. 1
powołanego dekretu jeszcze obowiązywał, ale aktualnie utracił już moc.
Podkreślić zatem należy trafność orzeczenia Sądu pierwszej instancji w
chwili wydania. Obecnie jednak z uwagi na utratę mocy obowiązującej art. 4
ust. 1 powołanego dekretu sposób wyliczania wydatków zaprezentowany w
zaskarżonym postanowieniu stał się nieaktualny. W uzasadnieniu wyroku z
dnia 22 marca 2011 r. Trybunał Konstytucyjny dostrzegł pilną potrzebę
unowocześnienia i ujednolicenia przez ustawodawcę zwrotu kosztów
podróży i innych kosztów ponoszonych przez świadków w postępowaniu
karnym. Do chwili obecnej nie wykonano zalecenia Trybunału
5
Konstytucyjnego, a projekt stosownej ustawy o zmianie ustawy Kodeks
postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (druk Nr 270 Sejmu
RP VII kadencji) został złożony w Sejmie w dniu 15 marca 2012 r. Pomimo
zaistniałego stanu prawnego istnieje podstawa prawna żądania zwrotu
kosztów podróży świadka i innych osób wzywanych w postępowaniu
karnym, gdyż jest nią art. 3 ust. 1, 2 i 3 w zw. z art. 13 cyt. dekretu z dnia 26
października 1950 r. Problemem natomiast staje się sposób i zasady
naliczania kosztów przejazdu dla osoby wzywanej do udziału w
postępowaniu karnym i jej zwiększonych wydatków na wyżywienie. W
ocenie Sądu Najwyższego niezbędne jest w aktualnej sytuacji prawnej
skorzystanie z regulacji zawartych w art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej. Nie może bowiem w demokratycznym państwie
prawa istnieć sytuacja, w której obywatel wzywany do sądu w
postępowaniu karnym, w przeciwieństwie do stron czy też uczestnika
postępowania cywilnego, nie otrzymuje rekompensaty kosztów za
wykonanie ustawowego obowiązku stawiennictwa na wezwanie organu
państwowego. Zgodnie z powołanym przepisem ustawy zasadniczej
wszyscy są równi wobec prawa i wszyscy mają prawo do równego
traktowania przez władze publiczne oraz nie mogą być dyskryminowani.
Realizując ten nakaz zasadnym jest sięgnięcie do regulacji odnoszących
się do należności osób wzywanych do sądu określonych w art. 86 ust. 1 i 2
ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach w sprawach cywilnych (Dz. U. z
2010 r. Nr 90, poz. 594 ze zm.). Z zapisu art. 13 dekretu z dnia 26
października 1950 r. wynika, że w wypadkach gdy obowiązujące przepisy
przewidują przyznanie stronie należności z tytułu jej udziału w
postępowaniu sądowym, należności te przyznaje się w wysokości
przewidzianej dla świadków. Zgodnie natomiast z treścią art. 86 ust. 1 i 2
cyt. ustawy, świadkowi przysługuje zwrot kosztów podróży – z miejsca jego
zamieszkania do miejsca wykonywania czynności sądowej na wezwanie
6
sądu, według zasad obowiązujących przy naliczaniu należności
przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub
samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na
obszarze kraju. Według tych samych zasad świadkowi przysługuje zwrot
kosztów noclegu oraz utrzymania w miejscu przesłuchania. Sposób
naliczenia zwrotu kosztów stawiennictwa został określony w
rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 25 marca 2002 r. w sprawie
warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania
do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów
niebędących własnością pracodawcy (Dz. U. Nr 27, poz. 271 ze zm.) i
rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002
r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności
przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub
samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej na
obszarze kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1990 ze zm.).
Wskazane akty prawne, obok przepisu art. 632 pkt 2 k.p.k., do
momentu uchwalenia wspomnianej nowelizacji Kodeksu postępowania
karnego, mogą być podstawą rozpatrywania wniosku Bogdana N.
Rozpoznając ponownie sprawę Sąd pierwszej instancji, posiłkując się
wspomnianymi przepisami powinien dokładnie określić dni, w których
Bogdan N. uczestniczył w rozprawach, z uwzględnieniem czasu ich trwania
i czasu niezbędnego do powrotu miejsca zamieszkania, przebywanych
przez wnioskodawcę odległości, zasadności wyboru środka lokomocji.
W aktualnej sytuacji prawnej, Sąd Najwyższy postanowił jak na
wstępie.