Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 265/11
P O S T A N O W I E N I E
Dnia 16 maja 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Piotr Hofmański (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Jarosław Matras
SSA del. do SN Andrzej Stępka
Protokolant Monika Sieczko
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Małgorzaty Wilkosz - Śliwy,
w sprawie J. M.
skazanego z art. 279 § 1 k.k. i in.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 16 maja 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego
z dnia 30 stycznia 2008 r.,
oddala kasację a kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
Skarb Państwa.
2
UZASADNIENIE
Kasacja okazała się niezasadna. Sąd Najwyższy w obecnym składzie
nie podziela przywołanego w kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich i
dominującego w orzecznictwie poglądu, zgodnie z którym zastosowanie art.
376 § 2 k.p.k. w każdym wypadku uzależnione jest od tego, czy oskarżony,
który nie stawił się na rozprawę bez usprawiedliwienia, złożył wyjaśnienia
przed sądem. Wykładnia tego przepisu musi bowiem uwzględniać konfigurację
procesową, w której sądowi wolno prowadzić rozprawę pod nieobecność
oskarżonego. Jeśli rozprawa w trybie zwyczajnym dochodzi do skutku po
zmianie trybu postępowania z uproszczonego, dokonując wykładni art. 376 § 2
k.p.k. trzeba wziąć pod uwagę treść art. 484 § 2 k.p.k., zgodnie z którym w
sytuacji braku możliwości rozpoznania sprawy w terminie wskazanym w art. w
art. 484 § 1 k.p.k., sąd rozpoznaje sprawę w dalszym ciągu w postępowaniu
zwyczajnym. Skoro art. 484 § 2 k.p.k. nakazuje prowadzenie rozprawy w
dalszym ciągu, to oznacza to między innymi skuteczność czynności
procesowych dokonanych przed zmianą trybu, a więc jeszcze w postępowaniu
uproszczonym. Jeśli zatem przed zmianą trybu ujawniono wyjaśnienia
oskarżonego złożone uprzednio w postępowaniu przygotowawczym, co jest
wszak dopuszczalne w świetle art. 479 § 2 k.p.k. w sytuacji niestawiennictwa
oskarżonego, którego obecność na rozprawie nie jest obowiązkowa, to owo
ujawnienie wyjaśnień trzeba uznać za równoważne z punktu widzenia
procesowych konsekwencji tej czynności ze złożeniem wyjaśnień w
postępowaniu sądowym. Przyjęcie odmiennej interpretacji oznaczałoby, że
ustawa z jednej strony pozwala na prowadzenie postępowania „w dalszym
ciągu”, z drugiej zaś nakazuje powtarzanie czynności, która przeprowadzona
była uprzednio przed zmianą trybu i której rezultatem jest wprowadzenie do
procesu dowodu z wyjaśnień oskarżonego (por. wyrok Sądu Najwyższego z
3
dnia 20 lipca 2011 r., V KK 167/11, OSNKW 2011, nr 9, poz. 85, w którym
wywiedziono, że w sytuacji gdy wobec przekroczenia terminu przerwy w
rozprawie określonego w art. 484 k.p.k. następuje zmiana trybu postępowania z
uproszczonego na zwyczajny, nieusprawiedliwiona nieobecność oskarżonego
na rozprawie nie stoi na przeszkodzie prowadzeniu tej rozprawy "w dalszym
ciągu", jeżeli złożył on już wyjaśnienia w toku postępowania sądowego (art.
376 § 2 k.p.k.), albo wprawdzie tych wyjaśnień nie złożył i odczytano je w
trybie art. 479 § 2 k.p.k., ale o terminie rozprawy, na której dochodzi do
kontynuowania rozpoznawania sprawy - w postępowaniu zwyczajnym -
oskarżony został zawiadomiony).
W rozpoznawanej sprawie oskarżony J. M. nie stawił się na rozprawę w
postępowaniu uproszczonym wyznaczoną na dzień 14 listopada 2007 r., w związku
z czym Sąd, powołując się na przepis art. 377 § 3 k.p.k. postanowił prowadzić
postępowanie pod nieobecność oskarżonego, a ponadto na podstawie art. 377 § 4
k.p.k. ujawnił i odczytał wyjaśnienia oskarżonego złożone w toku postępowania
przygotowawczego (niczego nie zmienia tu okoliczność, że Sąd wadliwie powołał
podstawę prawną dokonanych czynności, albowiem w postępowaniu
uproszczonym stawiennictwo oskarżonego na rozprawie nie jest, zgodnie z art.
479 § 1 k.p.k., obowiązkowe, a podstawą odczytania wyjaśnień złożonych w
postępowaniu przygotowawczym był w istocie art. 479 § 2 zdanie pierwsze k.p.k.).
Następnie, w dniu 11 grudnia 2007 r. Sąd Rejonowy, wobec niezawiadomienia
oskarżonego o terminie rozprawy, odroczył ją do dnia 30 stycznia 2008 r. Na ten
termin oskarżony się nie stawił, niemniej doręczenie zawiadomienia o jej terminie
uznano za skuteczne ze względu na podwójne awizowanie adresowanej do
oskarżonego przesyłki. Sąd postanowił prowadzić rozprawę w dalszym ciągu w
trybie zwyczajnym na podstawie art. 484 § 2 k.p.k., a nadto, na podstawie art. 376
4
§ 2 k.p.k. sąd postanowił prowadzić rozprawę pod nieobecność oskarżonego, który
prawidłowo zawiadomiony o terminie rozprawy, nie stawił się na nią.
Nie ulega wątpliwości, że w układzie procesowym, który wystąpił w
rozpoznawanej sprawie, jeszcze przed zmianą trybu postępowania na zwyczajny,
doszło do wprowadzenia do procesu dowodu z wyjaśnień oskarżonego, które
odczytano w toku rozprawy. Skoro zatem następnie doszło do zmiany trybu
postępowania na zwyczajny, prowadzone było ono „w dalszym ciągu”, jak chce
tego przepis art. 484 § 2 k.p.k. Nie było zatem potrzeby odbierania wyjaśnień od
oskarżonego, skoro dowód z tych wyjaśnień został już uprzednio, zgodnie z
przepisami procedury, przeprowadzony. W konsekwencji nie można przyjąć, że
doszło do naruszenia prawa procesowego poprzez prowadzenie rozprawy pod
nieobecność oskarżonego, albowiem art. 376 § 2 k.p.k. takie procedowanie w
trybie zwyczajnym właśnie umożliwia.
Tym samym twierdzenie autora kasacji o naruszeniu art. 376 § 2 k.p.k. oraz art.
374 § 1 k.p.k., które stanowić miałoby przyczynę odwoławczą o charakterze
bezwzględnym, nie znajduje dostatecznego uzasadnienia, co skutkuje uznaniem
kasacji za niezasadną i jej oddaleniem.