Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 12/12
POSTANOWIENIE
Dnia 6 czerwca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący)
SSN Antoni Górski (sprawozdawca)
SSN Kazimierz Zawada
w sprawie z powództwa J. J.
przeciwko M. U. i Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 6 czerwca 2012 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 21 lipca 2011 r.,
1. oddala zażalenie
2. zasądza od powoda na rzecz pozwanej M. U. 120 (sto
dwadzieścia) zł kosztów zastępstwa prawnego w
postępowaniu zażaleniowym
3. przyznaje radcy prawnemu M. B. z kasy Sądu Okręgowego
kwotę 120 zł nieopłaconej pomocy prawnej, powiększoną o
stawkę VAT.
Uzasadnienie
2
Wyrokiem z dnia 21 lipca 2011 r. Sąd Apelacyjny w sprawie o zapłatę z
powództwa J. J. przeciwko M. U. i Skarbowi Państwa - Sądowi Okręgowemu oddalił
apelację powoda (pkt 1); zasądził od powoda na rzecz pozwanej M. U. kwotę 1.200
zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym
(pkt 2).
W zażaleniu skarżący zarzucał naruszenie art. 102 k.p.c. przez jego
niezastosowanie. Stwierdzono, że sytuacja majątkowa powoda nie pozwala na
poniesienie kosztów procesu, w związku z czym zachodzi szczególnie uzasadniony
przypadek, o którym mowa we wskazanym przepisie. Skarżący wnosił o uchylenie
zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu
do ponownego rozpoznania. W odpowiedzi na zażalenie pozwana M. U. wniosła o
oddalenie zażalenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 108 § 1 k.p.c. sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu
kończącym sprawę w instancji. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c., strona przegrywająca
sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne
do celowego dochodzenia praw i celowej obrony. Powołany przepis ustanawia dwie
zasady rozstrzygania o kosztach procesu, tj. zasadę odpowiedzialności za wynik
procesu oraz zasadę orzekania o zwrocie kosztów niezbędnych i celowych.
Wyjątkiem od wskazanej reguły jest orzeczenie o kosztach postępowania na
podstawie art. 102 k.p.c., według którego w wypadkach szczególnie uzasadnionych
sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać
jej w ogóle kosztami. Przepis ten wyraża zasadę słuszności w orzekaniu
o kosztach, stanowiąc wyjątek od zasady odpowiedzialności za wynik procesu.
Podstawę do jego zastosowania stanowią konkretne okoliczności danej sprawy,
przekonujące o tym, że w danym przypadku obciążenie strony przegrywającej
kosztami procesu na rzecz przeciwnika byłoby niesłuszne, czy wręcz
niesprawiedliwe. Art. 102 k.p.c. znajduje zastosowanie „w wypadkach szczególnie
uzasadnionych”, które nie zostały ustawowo zdefiniowane i są każdorazowo
oceniane przez sąd orzekający na tle okoliczności konkretnej sprawy.
Do okoliczności tych zalicza się m.in. sytuację majątkową i osobistą strony,
3
powodującą, że obciążenie jej kosztami może pozostawać w kolizji z zasadami
współżycia społecznego. Przy zastosowaniu art. 102 k.p.c. mogą być również
brane pod uwagę okoliczności dotyczące charakteru sprawy (por. postanowienie
SN z dnia 21 lipca 2011 r., V CZ 54/11, niepubl.).
Treść art. 102 k.p.c. przemawia za tezą, że jego wykładnia nie może być
rozszerzająca (por. postanowienia SN z dnia 13 października 1976 r., IV PZ 61/76,
LEX nr 7856; z dnia 26 stycznia 2007 r., V CSK 292/06, LEX nr 232807; z dnia
12 stycznia 2012 r., IV CZ 117/11, niepubl.), a w konsekwencji zastosowanie
art. 102 k.p.c. może mieć miejsce wyłącznie w sytuacjach wyjątkowych.
Zastosowanie art. 102 k.p.c. wymaga dokonania oceny ostatecznego wyniku
sprawy, lecz podlega dyskrecjonalnej ocenie sędziowskiej. Ustalenie, czy takie
szczególne wypadki zachodzą, ustawodawca pozostawił swobodnej ocenie sądu.
Ocena ta powinna uwzględniać wszystkie okoliczności, które mogą mieć wpływ na
jej podjęcie. Rozstrzygnięcie w tym zakresie może zostać skutecznie
zakwestionowane w ramach kontroli instancyjnej jedynie w razie oczywistego
naruszenia reguł zastosowania art. 102 k.p.c. Wymaga jednak podkreślenia,
że skorzystanie ze wskazanego przepisu jest suwerennym uprawnieniem
jurysdykcyjnym sądu orzekającego (por. wyrok SN z dnia 22 listopada 2006 r.,
V CSK 292/06, niepubl.; postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 grudnia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.; z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, niepubl.; z dnia
13 lipca 2011 r., III CZ 32/11, niepubl., z dnia 25 stycznia 2012 r., V CZ 103/11,
niepubl.). Subiektywne przekonanie strony o swojej racji nie stanowi podstawy
do żądania zastosowania art. 102 k.p.c. (postanowienia SN z dnia 13 stycznia
2007 r., I CZ 110/07, niepubl.; z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 75/09, niepubl.;
z dnia 27 stycznia 2010 r. II CZ 87/09, niepubl.; z dnia 11 lutego 2010 r., I CZ
111/09, niepubl.; z dnia 15 grudnia 2011 r., II CZ 139/11, niepubl.).
Zastosowanie art. 102 k.p.c. uzależnione jest zatem od oceny sądu
rozpoznającego sprawę, kompetencja Sądu Apelacyjnego ma charakter
dyskrecjonalny. Sąd Apelacyjny wskazał na brak podstaw do zastosowania normy
wyrażonej w art. 102 k.p.c. odwołując się do argumentów przedstawionych w treści
uzasadnienia wyroku. Analiza uzasadnienia Sądu Apelacyjnego nie daje
4
podstaw do twierdzenia, by miało miejsce oczywiste naruszenie reguł
zastosowania art. 102 k.p.c.
Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art.
39814
k.p.c. zażalenie oddalił.
Postanowienie o kosztach postępowania zażaleniowego na rzecz pozwanej
uzasadnia art. 98 § 1 k.p.c.
Postanowienie o kosztach na rzecz reprezentującego powoda z urzędu
radcy prawnego uzasadnia § 15 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości
z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz
ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349, ze zm.).

IV CZ 12/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia