II CZ 76/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:14-12-2012
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt II CZ 76/12
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku J. N.
przy uczestnictwie J. K. i S. K.
o wpis do księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lipca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 3 lutego 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd drugiej instancji postanowieniem z dnia 3 lutego 2012 r. odrzucił na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 5191
§ 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
skargę kasacyjną wnioskodawcy, wniesioną od postanowienia oddalającego jego
apelację w sprawie o wpis w księdze wieczystej.
Ustalił, że przedmiotem żądanego przez skarżącego wpisu był „zakaz
dokonywania i nanoszenia zmian, przeprowadzenia transakcji lub zbywania
i obciążania nieruchomości”, a zatem żądany wpis dotyczył działu III księgi
wieczystej.
Sąd Okręgowy przyjął, że z mocy art. 5191
§ 1 k.p.c. warunkiem
dopuszczalności skargi kasacyjnej w sprawie o wpis jest, aby wpis dotyczył istoty
sprawy, którą to istotę określają przesłanki materialnoprawne wniosku o wpis,
zmierzającego do udzielenie wnioskodawcy ochrony prawnej przez wzmocnienie
skuteczności jego praw osobistych i roszczeń (wpisy w dziale III, wymienione w art.
16 u.k.w.h. i w innych ustawach).
Uznał zarazem, że rozstrzygnięciem co do istoty sprawy nie są natomiast
wpisy ostrzeżeń i wzmianek o charakterze wpadkowym, zabezpieczające
prawidłowy tok postępowania wieczystoksięgowego albo skuteczność
ewentualnego orzeczenia.
W ocenie Sądu odwoławczego, żądany przez wnioskodawcę wpis nie miał
charakteru materialnoprawnego, bo nie miał na celu potwierdzenia jego praw
rzeczowych czy wzmocnienia skuteczności praw osobistych lub roszczeń. Dotyczył
on natomiast kwestii wpadkowej, a mianowicie zabezpieczenia ewentualnych, na
tym etapie niewykazanych praw do nieruchomości, co w tej sytuacji skutkowało
niedopuszczalnością skargi kasacyjnej, stwierdził Sąd drugiej instancji.
Postanowienie to zaskarżył zażaleniem wnioskodawca, zarzucając błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 5191
§ 1 k.p.c., a także naruszenie art.
10 u.k.w.h. przez uznanie wpisu ostrzeżenia o niezgodności za wpis wpadkowy,
podczas gdy miał on stanowić wpis główny.
3
Żalący twierdzi, że postanowienie oddalające apelację jest postanowieniem
co do istoty sprawy i bez wątpienia jest postanowieniem w przedmiocie wpisu.
Skarżący wywodzi, że szczegółowa analiza uzasadnienia postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r., II CKN 541/03 prowadzi do odmiennych
wniosków, aniżeli wywiedzione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, tzn.
że wpis, którego domaga się wnioskodawca nie może być uznany za wpis
wpadkowy, bo dotyczy on praw wnioskującego i jest wpisem kreującym nowe
prawo.
W odpowiedzi na zażalenie uczestnicy postępowania J. K. i S. K. wnieśli o
oddalenie zażalenia i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania
zażaleniowego. Uczestnicy uznają za prawidłową ocenę Sądu II instancji, że
żądany wpis nie ma materialnoprawnego charakteru, nie potwierdza praw
rzeczowych wnioskodawcy oraz nie wzmacnia skuteczności jego praw osobistych
bądź roszczeń, a żądanie wnioskodawcy stanowiło w istocie wniosek o wpis
ostrzeżenia w dziale III księgi wieczystej. Uczestnicy wskazują zarazem na
stanowisko judykatury o niedopuszczalności skargi kasacyjnej od postanowienia
Sądu II instancji w przedmiocie wpisu ostrzeżenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ skutecznie podważyło
stanowisko Sądu drugiej instancji wyłącznie w przedmiocie niedopuszczalności
skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie.
Rację ma żalący o tyle, że jego żądanie dokonania wpisu w kształcie
sformułowanym we wniosku dotyczy jego praw i nie może być uznane za żądanie
dokonania wpisu o charakterze wpadkowym, co oczywiście nie przesądza jeszcze
o samej merytorycznej zasadności żądania dokonania sformułowanego we wniosku
wpisu.
Zważyć bowiem należy, że w postępowaniu wieczystoksięgowym skarga
kasacyjna przysługuje od postanowienia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w przedmiocie określonej we wniosku istoty sprawy (postanowienie
SN z dnia 22 września 2005 r., IV CZ 79/05, niepubl.; postanowienie SN z dnia
9 września 1997 r., I CZ 135/97, OSNC 1999/2/27). Natomiast postanowieniami
4
w przedmiocie określonej we wniosku istoty sprawy są postanowienia
merytoryczne, rozstrzygające w sposób stanowczy kwestie materialnoprawne
(postanowienie SN z dnia 12 października 2005 r., III CZ 75/05, niepub.).
Taki charakter miało postanowienie Sądu drugiej instancji oddalające
apelację wnioskodawcy w sprawie o dokonanie żądanego wpisu, m.in. wpisu
zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Żądany wpis dotyczył zatem działu
III księgi wieczystej i w zamierzeniu wnioskodawcy zmierzał do wzmocnienia
skuteczności praw osobistych i roszczeń.
Żądanie dokonania w swoisty sposób ich zabezpieczenia przez wpis ma
więc charakter materialnoprawny, ponieważ żądana postać zabezpieczenia
zmierza do wykreowania stosunku prawnego między uprawnionym przez wpis
a każdoczesnym właścicielem nieruchomości. Dlatego wniosek o wpis zakazu
zbywania i obciążania nieruchomości zmierza do zabezpieczenia i ochrony prawa
obligacyjnego lub osobistego wnioskodawcy, co może wpływać na dopuszczalność
i skutki rozporządzania nieruchomością, a rozstrzygnięcie w tym przedmiocie
należy do istoty sprawy o wpis w rozumieniu art. 5191
§ 1 k.p.c. (por. uzasadnienie
postanowienia SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 541/03, OSNC 2005/6/112).
Dopuszczalność skargi kasacyjnej nie przesądza oczywiście o jej
merytorycznej zasadności, ale uprawnienie do oceny w tej płaszczyźnie powierzone
zostało przez ustawodawcę Sądowi Najwyższemu.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39816
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.
db
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lipca 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Anna Owczarek
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
w sprawie z wniosku J. N.
przy uczestnictwie J. K. i S. K.
o wpis do księgi wieczystej,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 20 lipca 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 3 lutego 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
2
Uzasadnienie
Sąd drugiej instancji postanowieniem z dnia 3 lutego 2012 r. odrzucił na
podstawie art. 3986
§ 2 k.p.c. w zw. z art. 5191
§ 1 k.p.c. i w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
skargę kasacyjną wnioskodawcy, wniesioną od postanowienia oddalającego jego
apelację w sprawie o wpis w księdze wieczystej.
Ustalił, że przedmiotem żądanego przez skarżącego wpisu był „zakaz
dokonywania i nanoszenia zmian, przeprowadzenia transakcji lub zbywania
i obciążania nieruchomości”, a zatem żądany wpis dotyczył działu III księgi
wieczystej.
Sąd Okręgowy przyjął, że z mocy art. 5191
§ 1 k.p.c. warunkiem
dopuszczalności skargi kasacyjnej w sprawie o wpis jest, aby wpis dotyczył istoty
sprawy, którą to istotę określają przesłanki materialnoprawne wniosku o wpis,
zmierzającego do udzielenie wnioskodawcy ochrony prawnej przez wzmocnienie
skuteczności jego praw osobistych i roszczeń (wpisy w dziale III, wymienione w art.
16 u.k.w.h. i w innych ustawach).
Uznał zarazem, że rozstrzygnięciem co do istoty sprawy nie są natomiast
wpisy ostrzeżeń i wzmianek o charakterze wpadkowym, zabezpieczające
prawidłowy tok postępowania wieczystoksięgowego albo skuteczność
ewentualnego orzeczenia.
W ocenie Sądu odwoławczego, żądany przez wnioskodawcę wpis nie miał
charakteru materialnoprawnego, bo nie miał na celu potwierdzenia jego praw
rzeczowych czy wzmocnienia skuteczności praw osobistych lub roszczeń. Dotyczył
on natomiast kwestii wpadkowej, a mianowicie zabezpieczenia ewentualnych, na
tym etapie niewykazanych praw do nieruchomości, co w tej sytuacji skutkowało
niedopuszczalnością skargi kasacyjnej, stwierdził Sąd drugiej instancji.
Postanowienie to zaskarżył zażaleniem wnioskodawca, zarzucając błędną
wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 5191
§ 1 k.p.c., a także naruszenie art.
10 u.k.w.h. przez uznanie wpisu ostrzeżenia o niezgodności za wpis wpadkowy,
podczas gdy miał on stanowić wpis główny.
3
Żalący twierdzi, że postanowienie oddalające apelację jest postanowieniem
co do istoty sprawy i bez wątpienia jest postanowieniem w przedmiocie wpisu.
Skarżący wywodzi, że szczegółowa analiza uzasadnienia postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 29 czerwca 2004 r., II CKN 541/03 prowadzi do odmiennych
wniosków, aniżeli wywiedzione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, tzn.
że wpis, którego domaga się wnioskodawca nie może być uznany za wpis
wpadkowy, bo dotyczy on praw wnioskującego i jest wpisem kreującym nowe
prawo.
W odpowiedzi na zażalenie uczestnicy postępowania J. K. i S. K. wnieśli o
oddalenie zażalenia i zasądzenie na ich rzecz kosztów postępowania
zażaleniowego. Uczestnicy uznają za prawidłową ocenę Sądu II instancji, że
żądany wpis nie ma materialnoprawnego charakteru, nie potwierdza praw
rzeczowych wnioskodawcy oraz nie wzmacnia skuteczności jego praw osobistych
bądź roszczeń, a żądanie wnioskodawcy stanowiło w istocie wniosek o wpis
ostrzeżenia w dziale III księgi wieczystej. Uczestnicy wskazują zarazem na
stanowisko judykatury o niedopuszczalności skargi kasacyjnej od postanowienia
Sądu II instancji w przedmiocie wpisu ostrzeżenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie zasługiwało na uwzględnienie, ponieważ skutecznie podważyło
stanowisko Sądu drugiej instancji wyłącznie w przedmiocie niedopuszczalności
skargi kasacyjnej w niniejszej sprawie.
Rację ma żalący o tyle, że jego żądanie dokonania wpisu w kształcie
sformułowanym we wniosku dotyczy jego praw i nie może być uznane za żądanie
dokonania wpisu o charakterze wpadkowym, co oczywiście nie przesądza jeszcze
o samej merytorycznej zasadności żądania dokonania sformułowanego we wniosku
wpisu.
Zważyć bowiem należy, że w postępowaniu wieczystoksięgowym skarga
kasacyjna przysługuje od postanowienia sądu drugiej instancji kończącego
postępowanie w przedmiocie określonej we wniosku istoty sprawy (postanowienie
SN z dnia 22 września 2005 r., IV CZ 79/05, niepubl.; postanowienie SN z dnia
9 września 1997 r., I CZ 135/97, OSNC 1999/2/27). Natomiast postanowieniami
4
w przedmiocie określonej we wniosku istoty sprawy są postanowienia
merytoryczne, rozstrzygające w sposób stanowczy kwestie materialnoprawne
(postanowienie SN z dnia 12 października 2005 r., III CZ 75/05, niepub.).
Taki charakter miało postanowienie Sądu drugiej instancji oddalające
apelację wnioskodawcy w sprawie o dokonanie żądanego wpisu, m.in. wpisu
zakazu zbywania i obciążania nieruchomości. Żądany wpis dotyczył zatem działu
III księgi wieczystej i w zamierzeniu wnioskodawcy zmierzał do wzmocnienia
skuteczności praw osobistych i roszczeń.
Żądanie dokonania w swoisty sposób ich zabezpieczenia przez wpis ma
więc charakter materialnoprawny, ponieważ żądana postać zabezpieczenia
zmierza do wykreowania stosunku prawnego między uprawnionym przez wpis
a każdoczesnym właścicielem nieruchomości. Dlatego wniosek o wpis zakazu
zbywania i obciążania nieruchomości zmierza do zabezpieczenia i ochrony prawa
obligacyjnego lub osobistego wnioskodawcy, co może wpływać na dopuszczalność
i skutki rozporządzania nieruchomością, a rozstrzygnięcie w tym przedmiocie
należy do istoty sprawy o wpis w rozumieniu art. 5191
§ 1 k.p.c. (por. uzasadnienie
postanowienia SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 541/03, OSNC 2005/6/112).
Dopuszczalność skargi kasacyjnej nie przesądza oczywiście o jej
merytorycznej zasadności, ale uprawnienie do oceny w tej płaszczyźnie powierzone
zostało przez ustawodawcę Sądowi Najwyższemu.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39816
k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c. i art. 13 § 2 k.p.c.
db