Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III SK 4/12
POSTANOWIENIE
Dnia 9 sierpnia 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Halina Kiryło
w sprawie z powództwa "Energetyka U." Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z
siedzibą w W.
przeciwko Prezesowi Urzędu Regulacji Energetyki
o nałożenie kary pieniężnej,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw
Publicznych w dniu 9 sierpnia 2012 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 23 sierpnia 2011 r.,
odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania.
UZASADNIENIE
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 sierpnia 2011 r., 11 zmienił zaskarżony
wyrok Sądu Okręgowego– Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów z dnia 7
kwietnia 2010 r., w ten sposób, że zmienił zaskarżoną decyzję Prezesa Urzędu
Regulacji Energetyki (dalej jako Prezes Urzędu) z dnia 31 grudnia 2008 r. w
sprawie nałożenia kary pieniężnej na Energetykę U. Sp. z o.o. z/s w W. (dalej jako
powód) i obniżył wymierzoną powodowi karę pieniężną z kwoty 500.000 zł na
250.000 zł, oddalił odwołanie w pozostałym zakresie, zasądził od Prezesa Urzędu
na rzecz powoda kwotę 230 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, a ponadto oddalił
apelację powoda w pozostałym zakresie i zasądził od Prezesa Urzędu na rzecz
powoda kwotę 185 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.
2
W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny wyjaśnił, że bezsporną w niniejszej
sprawie okolicznością jest to, iż powód nie uiścił do dnia 31 marca 2008 r. opłaty
zastępczej w pełnej wysokości (to jest w kwocie 416.046,25 zł). W dacie tej uiścił
opłatę w wysokości 41.604,62 zł, a brakującą kwotę 374.441,63 zł uiścił w dniu 4
kwietnia 2008 r. Zachowanie powoda zostało zatem prawidłowo zakwalifikowane
przez Prezesa Urzędu oraz Sąd pierwszej instancji jako naruszenie obowiązku, o
którym mowa w art. 9a ust. 1 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo
energetyczne (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625) skutkujące
nałożeniem kary pieniężnej na podstawie art. 56 ust. 1 pkt 1a Prawa
energetycznego. Sąd Apelacyjny nie uwzględnił argumentacji powoda, w świetle
której niedopełnienie powyższego obowiązku było rezultatem błędu popełnionego
przy wypełnianiu blankietu przelewu. Nie podzielił także zarzutów dotyczących
naruszenia art. 56 ust. 2a pkt 1 Prawa energetycznego. Odwołując się do art. 56
ust. 6 Prawa energetycznego dotyczącego przesłanek uwzględnianych przy
ustalaniu wysokości kary pieniężnej, Sąd Apelacyjny nie podzielił stanowiska
powoda, zgodnie z którym nie można przypisać mu winy nieumyślnej.
Zasadniczym powodem zmiany zaskarżonego orzeczenia Sądu pierwszej
instancji było uwzględnienie dyspozycji art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego.
Zdaniem Sądu Apelacyjnego, w niniejszej sprawie można mówić o spełnieniu
przesłanek pozwalających na odstąpienie w części od wymierzenia kary pieniężnej
za delikt opisany w art. 56 ust. 2a pkt 1 Prawa energetycznego. Sąd Apelacyjny
wskazał, że zachowanie powoda było społecznie szkodliwe (poprzez uszczuplenie
dochodów NFOŚiGW), z tym że stopień tej szkodliwości był znikomy (4-dniowe
opóźnienie), zaś opłata zastępcza została ostatecznie uiszczona w pełnej
wysokości. Zważył jednak, że było to powtórne naruszenie przepisów ustawy,
dlatego przyjął, że w niniejszej sprawie nie można odstąpić od wymierzenia kary
pieniężnej w ogóle. Decyzją Prezesa Urzędu z dnia 26 lutego 2007 r. nałożono
bowiem na powoda karę za niewywiązanie się z określonego w art. 9a ust. 1 Prawa
energetycznego obowiązku. Odwołanie powoda od tej decyzji zostało prawomocnie
oddalone wyrokiem Sądu Apelacyjnego z dnia 16 września 2008 r., VI ACa 485/08.
Powód zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną w części
zmieniającej wyrok Sądu Okręgowego oraz w części oddalającej apelację powoda
3
w pozostałym zakresie. Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił naruszenie art. 56 ust. 6a
Prawa energetycznego, naruszenie zasady proporcjonalności, art. 56 ust. 6 Prawa
energetycznego, art. 56 ust. 1 pkt 1a w związku z art. 9a ust. 1 Prawa
energetycznego.
Wnosząc o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania powód powołał się na
występowanie w sprawie istotnego zagadnienia prawnego oraz oczywistą
zasadność skargi kasacyjnej.
Zdaniem powoda, istnieje potrzeba wyjaśnienia sposobu interpretacji i
stosowania przesłanek upoważniających do odstąpienia od wymierzenia kary
pieniężnej, a w szczególności czy przesłanka zaprzestania naruszenia prawa przez
przedsiębiorcę energetycznego dotyczy wszelkich zachowań przedsiębiorcy
energetycznego sprzecznych z Prawem energetycznym, czy tylko konkretnego
naruszenia w danej sprawie (postępowaniu) o nałożenie kary pieniężnej.
Oczywistej zasadności skargi powód upatruje w błędnej wykładni art. 56 ust.
6a Prawa energetycznego „polegającej na rażącej sprzeczności między ustaleniami
Sądu a podjętym rozstrzygnięciem, a to że pomimo uznania, iż w sprawie niniejszej
zachodzą przesłanki z tego przepisu ekskulpujące powoda od nałożenia kary
pieniężnej, tj. stopień społecznej szkodliwości czynu jest znikomy, bo opłata została
uiszczona tylko z 4-dniowym opóźnieniem i trudno uznać, aby to w jakiś szczególny
sposób wpłynęło na gospodarowanie środkami NFOŚiGW (spełniona przesłanka
pierwsza), opłata została ostatecznie w całości uiszczona (spełniona przesłanka
trzecia), co do zaprzestania naruszenia można uznać, że takowe nastąpiło
(spełniona przesłanka druga), Sąd Apelacyjny zamiast odstąpić od wymierzenia
kary w całości, odstąpił od jej wymierzenia tylko co do połowy, obciążając powoda
karą w wysokości 250.000,00 zł, co jest sprzeczne z ustalonymi w sprawie
przesłankami z art. 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne”.
Prezes Urzędu w odpowiedzi na skargę kasacyjną powoda wniósł o wydanie
postanowienia o odmowie przyjęcia jej do rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Skarga kasacyjna powoda nie kwalifikuje się do przyjęcia celem jej
merytorycznego rozpoznania.
Powód powołał się na przesłankę przedsądu z art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. W
świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego dotyczącego tej przesłanki
przyjęcia skargi kasacyjnej do rozpoznania, o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 1
k.p.c., przedstawienie okoliczności uzasadniających rozpoznanie skargi kasacyjnej
ze względu na występujące w sprawie istotne zagadnienie prawne polega na
sformułowaniu samego zagadnienia oraz wskazaniu argumentów prawnych, które
prowadzą do rozbieżnych ocen prawnych, w tym także na sformułowaniu własnego
stanowiska przez skarżącego. Wywód ten powinien być zbliżony do tego, jaki jest
przyjęty przy przedstawianiu zagadnienia prawnego przez sąd odwoławczy na
podstawie art. 390 k.p.c. (postanowienie Sądu Najwyższego z 9 maja 2006 r., V
CSK 75/06, LEX nr 1102817). Analogicznie należy również traktować wymogi
konstrukcyjne samego zagadnienia prawnego, formułowanego w ramach przesłanki
z art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c., oraz jego związek ze sprawą i skargą kasacyjną, która
miałaby zostać rozpoznana przez Sąd Najwyższy. Zagadnienie prawne powinno: 1)
być sformułowane w oparciu o okoliczności mieszczące się w stanie faktycznym
sprawy wynikającym z dokonanych przez sąd ustaleń (postanowienie Sądu
Najwyższego z 7 czerwca 2001 r., III CZP 33/01, LEX nr 52571); 2) być
przedstawione w sposób ogólny i abstrakcyjny tak, aby umożliwić Sądowi
Najwyższemu udzielenie uniwersalnej odpowiedzi, niesprowadzającej się do samej
subsumcji i rozstrzygnięcia konkretnego sporu (postanowienia Sądu Najwyższego z
15 października 2002 r., III CZP 66/02, LEX nr 57240; z 22 października 2002 r., III
CZP 64/02 LEX nr 77033 i z 5 grudnia 2008 r., III CZP 119/08, LEX nr 478179); 3)
pozostawać w związku z rozpoznawaną sprawą (postanowienia Sądu Najwyższego
z 13 lipca 2007 r., III CSK 180/07, LEX nr 864002 i z 22 listopada 2007 r., I CSK
326/07, LEX nr 560504) i 4) dotyczyć zagadnienia budzącego rzeczywiście istotne
(poważne) wątpliwości. Istotność zagadnienia prawnego konkretyzuje się zaś w
tym, że w danej sprawie występuje zagadnienie prawne mające znaczenie dla
rozwoju prawa i praktyki sądowej. Wymóg ten jest uzasadniony publicznymi celami
rozpoznania przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej (postanowienie Sądu
Najwyższego z 25 października 2007 r., V CSK 356/07, LEX nr 621243).
5
Twierdzenie o występowaniu istotnego zagadnienia prawnego jest uzasadnione
tylko wtedy, kiedy przedstawiony problem prawny nie został jeszcze rozstrzygnięty
przez Sąd Najwyższy lub kiedy istnieją rozbieżne poglądy w tym zakresie,
wynikające z odmiennej wykładni przepisów konstruujących to zagadnienie
(postanowienia Sądu Najwyższego z 10 marca 2010 r., II UK 363/09, LEX nr
577467 i z 12 marca 2010 r., II UK 400/09, LEX nr 577468).
Odnosząc powyższe wymagania do wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej
powoda do rozpoznania i jego uzasadnienia Sąd Najwyższy stwierdza, że w
samym wniosku nie sformułowano żadnego zagadnienia prawnego. Dopiero z
treści uzasadnienia tego wniosku można wywnioskować, że jako wymagające
rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego istotne zagadnienie prawne powód wskazuje
potrzebę rozwiązania problemu „czy przesłanka zaprzestania naruszenia prawa
przez przedsiębiorcę energetycznego dotyczy wszelkich zachowań przedsiębiorcy
energetycznego sprzecznych z Prawem energetycznym, czy tylko konkretnego
naruszenia w danej sprawie (postępowaniu) o nałożenie kary pieniężnej”. Powód
nie rozwija jednak tego problemu w wymagany w orzecznictwie sposób, nie
przedstawia wspomnianej powyżej jurydycznej argumentacji wskazującej na
możliwość rozstrzygnięcia tego problemu w sposób odmienny niż uczynił do Sąd
drugiej instancji w skarżonym wyroku oraz wykazującej wadliwość alternatywnych
rozwiązań zagadnienia. Wymogu stawianego w orzecznictwie Sądu Najwyższego
argumentacji wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania na podstawie
art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c. nie spełnia samo przytoczenie in extenso szerzej
nieuzasadnionego – co nie oznacza, że wadliwego - poglądu doktryny, korzystnego
dla założenia interpretacyjnego skarżącego.
Powód powołał się także na przesłankę przyjęcia skargi kasacyjnej do
rozpoznania przewidzianą w art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. Zgodnie z utrwalonym
orzecznictwem Sądu Najwyższego w takiej sytuacji skarżący powinien przytoczyć
argumenty świadczące o tym, że skarga jest oczywiście uzasadniona. Przez
oczywistą zasadność skargi kasacyjnej rozumie się sytuację, w której zaskarżone
nią orzeczenie sądu drugiej instancji w sposób ewidentny narusza konkretne
przepisy prawa. Oczywiste naruszenie powinno być rozumiane jako widoczna
natychmiast, bez potrzeby dokonywania pogłębionej analizy jurydycznej,
6
sprzeczność wykładni lub stosowania prawa z brzmieniem przepisów albo
powszechnie przyjętymi regułami interpretacji (postanowienia Sądu Najwyższego z
22 stycznia 2008 r., I UK 218/07, LEX nr 375616, z 26 lutego 2008 r. II UK 317/ 07,
LEX nr 453107, z 9 maja 2008 r. II PK 11/08, LEX nr 490364, z 21 maja 2008 r., I
UK 11/08, LEX nr 491538 i z 9 czerwca 2008 r., II UK 38/08, LEX nr 494134).
Skarga kasacyjna będzie także oczywiście uzasadniona, gdy zaskarżone
orzeczenie jest niewątpliwie sprzeczne z zasadniczymi i niepodlegającymi różnej
wykładni przepisami prawa (por. orzeczenie SN z 30 stycznia 1963 r., II CZ 3/63,
OSPiKA 1963 nr 11, poz. 286). Oznacza to, że we wniosku o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania, jak i jego uzasadnieniu niezbędne jest powołanie
konkretnych przepisów prawa, z którymi wyrok Sądu II instancji jest w oczywisty
sposób sprzeczny.
W uzasadnieniu oczywistej zasadności skargi kasacyjnej powód wskazał na
art. 56 ust. 6a ustawy Prawo energetyczne, zgodnie z którym „Prezes URE może
odstąpić od wymierzenia kary, jeżeli stopień szkodliwości czynu jest znikomy, a
podmiot zaprzestał naruszania prawa lub zrealizował obowiązek”. Uzasadniając
wniosek w zakresie przesłanki art. 3989
§ 1 pkt 4 k.p.c. powód powołał się na bliżej
niesprecyzowane trzy „przesłanki zastosowania” tego przepisu, które jego zdaniem
zostały w okolicznościach niniejszej sprawy spełnione, a mimo to Sąd Apelacyjny
nie zastosował art. 56 ust. 6a ustawy.
Tymczasem z przepisu tego wynikają dwie przesłanki zastosowania art. 56
ust. 6a ustawy. Pierwszą z nich jest znikomy stopień szkodliwości czynu.
Przesłanka ta ma znaczenie z punktu widzenia oceny 4-dniowego opóźnienia w
uiszczeniu opłaty zastępczej. Druga przesłanka zastosowania tego przepisu
powiązana jest natomiast z postacią naruszenia przez przedsiębiorstwo
energetyczne postanowień art. 56 ust. 1 pkt 1-33 Prawa energetycznego. Jeżeli
zarzucone przedsiębiorstwu energetycznemu naruszenie Prawa energetycznego
polega na zachowaniu ciągłym, wówczas okolicznością warunkującą zastosowanie
art. 56 ust. 6a ustawy jest „zaniechanie naruszania prawa”. Jeżeli natomiast
podstawę do nałożenia kary pieniężnej stanowi niewykonanie przez
przedsiębiorstwo energetyczne ciążącego na nim obowiązku, w szczególności
7
takiego jak w niniejszej sprawie, wówczas przesłanką zastosowania art. 56 ust. 6a
Prawa energetycznego jest „zrealizowanie obowiązku”.
Kluczowe znaczenie dla uznania, że skarga kasacyjna powoda nie jest
oczywiście uzasadniona mają jednak dwa inne względy. Po pierwsze, nie można
mówić o oczywistym naruszeniu przez Sąd II instancji tego samego przepisu
prawa, na podstawie którego skarżący stara się przekonać Sąd Najwyższy o
potrzebie rozstrzygnięcia istotnego zagadnienia prawnego. Występowanie w
sprawie istotnego zagadnienia prawnego dotyczącego sposobu rozumienia zwrotu
„zaniechanie naruszania prawa” z art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego wyklucza
oczywistą dla każdego prawnika sprzeczność zaskarżonego wyroku z tym
przepisem. Po drugie, powód nie zauważa, że w treści art. 56 ust. 6a Prawa
energetycznego mowa o dyskrecjonalnym uprawnieniu Prezesa Urzędu do
odstąpienia od wymierzenia kary w przypadku spełnienia przesłanek wymienionych
w tym przepisie. Aczkolwiek sposób korzystania z tego uprawnienia podlega
kontroli sądowej, to jednak nie można żadną miarą uznać, że nieodstąpienie od
wymierzenia kary w konkretnej sprawie jest przejawem oczywiście wadliwego
zastosowania art. 56 ust. 6a Prawa energetycznego.
Uznając, iż powód nie zdołał wykazać, że zachodzi potrzeba rozpoznania
jego skargi przez Sąd Najwyższy, z mocy art. 3989
k.p.c. należało orzec jak w
sentencji.