Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CSK 52/12
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 18 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Kozłowska (przewodniczący)
SSN Barbara Myszka
SSN Krzysztof Strzelczyk (sprawozdawca)
Protokolant Ewa Krentzel
w sprawie z powództwa Wyższej Szkoły Komunikowania i Mediów Społecznych
/…/
przeciwko Spółdzielczemu Bankowi Rzemiosła i Rolnictwa w W.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 6 września 2012 r.,
skargi kasacyjnej strony powodowej
od wyroku Sądu Okręgowego w W.
z dnia 30 września 2011 r.,
1) oddala skargę kasacyjną,
2) zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2700 (dwa tysiące
siedemset) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Wyższa Szkoła Komunikowania i Mediów Społecznych /…/ (dalej określana
także jako Szkoła Wyższa) wniosła o wykreślenie z działu IV księgi wieczystej
prowadzonej przez Sąd Rejonowy w W., dla pozostającej w jej użytkowaniu
wieczystym nieruchomości położonej w W. przy ul. R. 8, stanowiącej działki
o numerach ewidencyjnych 8/47, 8/48, 8/49 o łącznej powierzchni 2888 m.kw.
stanowiącej własność Miasta /…/ , wpisów czterech hipotek umownych kaucyjnych
do łącznej kwoty 7 350 000 złotych ustanowionych kolejno dnia 30 marca 2007 r.,
10 czerwca 2008 r., 30 kwietnia 2009 r. i 24 lipca 2009 r. na rzecz Spółdzielczego
Banku Rzemiosła i Rolnictwa w W. celem zabezpieczenia wierzytelności
wynikających z umów o średnioterminowe kredyty.
W uzasadnieniu powództwa Szkoła Wyższa zarzuciła, że wszystkie umowy
kredytowe, jak również oświadczenia o ustanowieniu hipoteki zostały podpisane
przez osoby, które nie posiadały uprawnienia do jej reprezentowania na zewnątrz.
Pozwany Spółdzielczy Bank Rzemiosła i Rolnictwa (dalej określany także
jako Spółdzielczy Bank) wnosił o oddalenie powództwa podnosząc, że podpisujący
umowy prezydent uczelni był uprawniony do reprezentowania powoda.
Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2011 r. Sąd Rejonowy uwzględnił powództwo.
Jak ustalił ten Sąd, Wyższa Szkoła Komunikowania i Mediów Społecznych
jest wpisana do Rejestru Uczelni Niepublicznych i Związków Uczelni
Niepublicznych prowadzonego przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Założycielem uczelni jest „D., O., S.” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Obecnie jej jedynym wspólnikiem jest Wyższa Szkoła Handlu i Finansów
Międzynarodowych /…/. W dniu 25 lutego 2010 r. P.K., uprawniony
do reprezentacji wymienionej spółki, powołał na stanowisko rektora uczelni L. K.
Strony zawarły w dniach 30 marca 2007 r., 10 czerwca 2008 r., 30 kwietnia
2009 r., 24 lipca 2009 umowy o kredyty średnioterminowe a zabezpieczeniem ich
spłaty były hipoteki kaucyjne ustanowione na przedmiotowej nieruchomości.
Przy zawarciu umów kredytowych Szkołę Wyższą reprezentowała B. O. S.,
3
sprawująca wówczas funkcję prezydenta uczelni (poza pierwszą z tych umów, którą
podpisał także R. S.), która złożyła też w dniach zawarcia umów oświadczenia o
ustanowieniu hipotek kaucyjnych. W związku z brakiem terminowej spłaty
zobowiązań z wymienionych umów pozwany wystawił bankowe tytuły egzekucyjne.
Według Sądu, oświadczenia o ustanowieniu hipotek nie zostały podpisane
przez osobę uprawnioną do reprezentacji uczelni. B. O. S., nie była rektorem
uczelni, a przedstawione przez pozwanego dokumenty, na podstawie których
udzielono kredytów dowodzą, nie była także umocowana do działania w imieniu
powoda jako pełnomocnik. Sąd Rejonowy wskazał, że powód działa na podstawie
ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. Prawo o szkolnictwie wyższym (jedn. tekst Dz. U. z
2012 r., poz. Nr 572 ze zm. dalej jako Pr.sz.w). Zgodnie z art. 66 ust. 1 tej ustawy
rektor kieruje działalnością uczelni i reprezentuje ją na zewnątrz, jest przełożonym
pracowników , studentów i doktorantów. Oznacza to, że rektor jest jedynym
organem uprawnionym do działania w imieniu powodowej uczelni. Prezydent
uczelni, jako jednoosobowy organ obok rektora powołany w statucie (art. 60 ust. 7
Pr.sz.w ) nie został uprawniony w ustawie do reprezentacji uczelni, jak również
takich uprawnień nie powierzono prezydentowi w statucie. Ponadto zdaniem Sądu,
statut jako akt wewnętrzny uczelni nie mógł skutecznie wobec osób trzecich
zmienić sposobu reprezentacji określonego w ustawie
Wobec stwierdzenia, że ani rektor uczelni, ani ustanowiony przez niego
pełnomocnik nie złożyli oświadczenia o ustanowieniu hipotek w formie pisemnej,
wymaganej w art. 94 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo Bankowe (jedn.
tekst Dz. U. z 2002 r., Nr 72, poz. 66 ze zm.), w ocenie Sądu Rejonowego prawo
wieczystego użytkowania nieruchomości przysługujące powodowi zostało
obciążone wpisami nieistniejących hipotek.
Na skutek apelacji pozwanego Spółdzielczego Banku Sąd Okręgowy
wyrokiem z dnia 30 września 2011 r. zmienił zaskarżony wyrok Sądu pierwszej
instancji w ten sposób, że oddalił powództwo i rozstrzygnął o kosztach
postępowania stosownie do wyniku procesu. Sąd Okręgowy podzielił ustalenia
faktyczne Sądu pierwszej instancji. Wskazał, że przy analizie art. 66 ust. 1 Pr.sz.w.
nie można pominąć dyspozycji ust. 2, który określa kompetencje rektora, jako
4
jednoosobowego organu uczelni, zaś w przypadku uczelni niepublicznych także
dyspozycji ust. 5, 6 i 7 tego artykułu. Zgodnie z brzmieniem art. 66 ust. 2 Pr.sz.w.
rektor uczelni publicznej podejmuje decyzje we wszystkich sprawach dotyczących
uczelni, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych przez ustawę lub statut do kompetencji
innych organów uczelni lub kanclerza. Rektor uczelni publicznej w szczególności
podejmuje decyzje dotyczące mienia i gospodarki uczelni, w tym w zakresie zbycia
lub obciążenia mienia, do wysokości określonej w art. 90 ust. 4 oraz w innych
sprawach wymienionych w art. 66 ust. 2 pkt 2-6 Pr.sz.w. Natomiast według art. 66
ust. 5 tej ustawy do kompetencji rektora uczelni niepublicznej należą sprawy,
o których mowa w ust. 2 pkt 3 i 5 (tj. sprawowanie nadzoru nad działalnością
dydaktyczną i badawczą uczelni oraz dbałość o przestrzeganie prawa oraz
zapewnienie bezpieczeństwa na terenie uczelni) oraz inne sprawy określone
w statucie. Ponadto art. 66 ust. 7 przewiduje możliwość przekazania kompetencji
określonych w ust. 2 pkt 1 i 4 do właściwości innego oprócz rektora
jednoosobowego organu uczelni, określonego w statucie (art. 60 ust. 7).
Według Sądu Okręgowego, z tych postanowień wynika, że kompetencje przyznane
rektorowi uczelni niepublicznej w ust. 1 art. 66 Pr.sz.w. ograniczone są tylko do tych
kwestii, które określone są w art. 66 ust. 2 pkt 3 i 5 Pr.sz.w. oraz tych, które zostaną
mu powierzone w statucie. Sam ustawodawca przewidział bowiem rozdzielenie
funkcji naukowo – dydaktycznych od administracyjno – gospodarczych organów
uczelni. Podział kompetencji pomiędzy różne organy przewidziany przez ustawę
oraz odwołanie się przez ustawodawcę do możliwości powołania, innego niż
rektor, jednoosobowego organu uczelni stwarza możliwość modyfikacji
reprezentacji tej uczelni na zasadach określonych w statucie.
W § 12 statutu Szkoły Wyższej przewidziano powołanie prezydenta, jako
jednoosobowego organu uczelni funkcjonującego obok rektora. Według w § 17
statutu, prezydent podejmuje decyzje dotyczące mienia i gospodarki uczelni, zaś
stosownie do treści § 18 tego statutu rektor jest odpowiedzialny za kierowanie
i realizację celów i zadań uczelni w zakresie działalności naukowej i dydaktycznej.
Tym samym zdaniem Sądu Okręgowego, należy przyjąć, że jedynym organem
upoważnionym do podejmowania decyzji co do zawarcia umów kredytowych
i obciążenia majątku hipoteką był właśnie prezydent, a nie rektor powódki.
5
Przyjęcie założenia, że wymienione przepisy odnoszą się jedynie do
stosunków wewnętrznych uczelni niepublicznej spowodowałoby, że organ, któremu
statut nie przyznał kompetencji w określonym zakresie miałby realny wpływ na
funkcjonowanie danego obszaru przez możliwość reprezentacji podmiotu na
zewnątrz. Konstrukcję tę należy uznać za sprzeczną z ideą podziału kompetencji
pomiędzy różne organy uczelni. Podejmowanie decyzji jest procesem na dużo
wyższym poziomie, niż jej wykonanie, co za tym idzie organ realizujący decyzję nie
może pozostawać w oderwaniu i stanowić odrębny podmiot w stosunku do organu,
w którego kompetencji leży podjęcie decyzji.
Powodowa Szkoła Wyższa wniosła skargę kasacyjną od wyroku Sądu
Okręgowego. Oparła ją na naruszeniu art. 66 ust. 1, 2, 5 i 6 oraz art. 60 ust. 7
Pr.sz.w. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2011 r. przez
niewłaściwą wykładnię polegającą na przyjęciu, że prezydent powodowej Szkoły
Wyższej miał kompetencje do reprezentowania tej uczelni na zewnątrz; art. 65 § 1
i 2 k.c. przez niewłaściwą wykładnię i niewłaściwe zastosowanie zapisów § 17 i 18
statutu uczelni a ponadto naruszenie 10 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach
wieczystych i hipotece (jedn. tekst Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 ze zm. oraz
art. 95 ust. 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (jedn. tekst Dz. U.
Nr 72, poz. 665 ze zm.) przez ich niezastosowanie. Na tej postawie Szkoła Wyższa
wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie apelacji pozwanej.
Pozwany Spółdzielczy Bank wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej.
Podzielając stanowisko Sądu drugiej instancji podkreślił, że nie było wcześniej
żadnych wątpliwości dotyczących reprezentowania powodowej Szkoły Wyższej,
a podejmowane obecnie działania podważające kompetencje prezydenta uczelni
są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i naruszają zasadę
dotrzymywania umów, zasadę lojalności względem kontrahenta a w końcu zasadę
uczciwego obrotu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
W odniesieniu do osób prawnych, w związku z treścią art. 38 k.c.
i działaniem tych podmiotów przez swoje organy w sposób określony w ustawie
i w opartym na niej statucie, w piśmiennictwie odróżnia się dwie sfery działania
6
tych organów, a mianowicie sferę reprezentacji oraz sferę wewnętrzną określaną
najczęściej jako prowadzenie spraw (zob. art. 201 § 1, 368 § 1 k.s.h.) lub też
kierowanie działalnością (zob. art. 48 § 1 Prawa spółdzielczego).
Przez reprezentację rozumie się występowanie we wszystkich stosunkach
prawnych z zakresu prawa cywilnego, administracyjnego oraz innych gałęzi prawa.
W ramach stosunków cywilnoprawnych reprezentacja oznacza składanie
oświadczeń woli w imieniu osoby prawnej. Z kolei prowadzenie spraw, czy też
kierowanie działalnością osoby prawnej polega na organizowaniu tej działalności
w sferze wewnętrznej, a dokonywane w sferze wewnętrznej czynności nie
wywołują skutków wobec osób trzecich.
Zwykle z prowadzeniem spraw osoby prawnej przez określony organ łączy
się ustawowa kompetencja tego samego organu do działania w stosunkach
zewnętrznych, w tym do dokonywania czynności prawnych. Samo złożenie
oświadczenia woli może mieć też złożony charakter. Ustawa lub akty regulujące
ustrój osób prawnych przewidują w określonych sytuacjach konieczność
współdziałania z innymi organami tej samej osoby prawnej, która często przybiera
postać obowiązku uzyskania zgody na dokonanie czynności prawnej (zob. m. in.
art. 38 § 1 pkt 5, 6,8,11 Prawa spółdzielczego, art. 228 pkt 2, 3, 4, 6, 393 pkt 2, 3,
4, 5, 6, 7 k.s.h., art. 18 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie
gminnym jedn. tekst Dz. U. z 2001 r., Nr 142, poz. 1591 ze zm.). Konieczność
współdziałania nie może jednak oznaczać obowiązku uzyskiwania zgody
na wszystkie czynności objęte prowadzeniem spraw lub też kierowaniem
działalnością osoby prawnej. Przyjęcie takiego rozwiązania uniemożliwiałoby
normalne funkcjonowanie osoby prawnej.
Oceniając kwestię reprezentacji uczelni wyższej należy uwzględnić,
że zgodnie z ogólną regulacją zawartą w art. 66 ust. 1 Pr.sz.w. organem
uprawnionym do reprezentacji uczelni jest jej rektor.
Według art. 66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w., do kompetencji rektora należy
podejmowanie decyzji dotyczących mienia i gospodarki uczelni. Na tym kończyła
się treść tego przepisu w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 września 2011 r.
(art. 1 pkt 51, 38 ustawy z dnia 18 marca 2011 r. o zmianie ustawy – Prawo
7
o szkolnictwie wyższym …, Dz. U. Nr 84, poz. 455 ze zm.). Zgodnie z zasadą
wyrażoną w ustępie pierwszym tego artykułu, wykonywanie tej kompetencji łączy
z prawem reprezentacji uczelni.
W odniesieniu do uczelni niepublicznych, w art. 66 ust. 6 Pr.sz.w. dopuszcza
się powierzenie wymienionych kompetencji innemu, powołanemu w statucie
jednoosobowemu organowi uczelni. Wszystkie te wymagania spełniał statut Szkoły
Wyższej obowiązujący w czasie dokonywania kwestionowanych czynności
prawnych.
W związku z tym wymaga rozstrzygnięcia, czy użyte w art. 66 ust. 2 pkt 1
Pr.sz.w. określenie „podejmowanie decyzji” dotyczących mienia i gospodarki
uczelni obejmuje nie tylko sferę wewnętrzną, ale może zarazem stanowić podstawę
uprawnienia prezydenta powodowej Szkoły Wyższej do złożenia oświadczenia woli
w przedmiocie obciążenia hipoteką kaucyjną przysługującego tej uczelni prawa
wieczystego użytkowania.
Według art. 70 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 12 września 1990 r.
o szkolnictwie wyższym (Dz. U. Nr 65, poz. 385, z późn. zm. dalej jako ustawa
o szkolnictwie wyższym) o kwestiach dotyczących reprezentowania uczelni
niepublicznej decydował jej statut, a ustawowe rozwiązania dotyczące ustroju
uczelni znajdowały zastosowanie jedynie w zakresie nie uregulowanym w statucie.
Takie rozwiązanie mogły usprawiedliwiać sposoby i źródła wyposażenia uczelni
niepaństwowych w majątek niezbędny do funkcjonowania uczelni. Majątek ten
pochodził (art. 15 ust. 2 ustawy o szkolnictwie wyższym) a także obecnie pochodzi
od założyciela szkoły (art. 20 ust. 3 Pr.sz.w.).
Wprawdzie rola założyciela uczelni niepublicznych co do zasady kończy
się z chwilą wpisania uczelni do właściwego rejestru i uzyskania w ten sposób
osobowości prawnej (art. 29 ust. 1 Pr.sz.w.; zob. też art. 16 ust. 4 ustawy
o szkolnictwie wyższym), to jednak ustawa dopuszcza podejmowanie przez
założycieli decyzji dotyczących funkcjonujących już uczelni niepublicznych
w przypadkach określonych w jej statucie (tak art. 21 ustawy o szkolnictwie
wyższym a obecnie art. 24 ust. 3 Pr.sz.w.). Nie bez znaczenia dla pozycji
założyciela uczelni niepublicznej i jego zainteresowania bieżącym zarządzaniem
8
majątkiem jest też możliwość odpowiedniego uregulowania sposobu likwidacji
uczelni (zob. art. 58 ust. 2 Pr.sz.w. a także art. 18 ust. 2 ustawy o szkolnictwie
wyższym), a zwłaszcza możliwość określenia w statucie celów, na które może
zostać przeznaczony majątek likwidowanej uczelni niepublicznej pozostały po
zaspokojeniu wierzycieli.
Tymi samymi względami można usprawiedliwiać wprowadzenie do nowej
ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. innych szczególnych regulacji dotyczących uczelni
niepublicznych. Obowiązująca ustawa odróżnia w uczelniach niepublicznych sferę
naukowo dydaktyczną od sfery finansowo gospodarczej, czego wyrazem są
określone ustawowo kompetencje rektora uczelni niepublicznej obejmujące nadzór
nad działalnością dydaktyczną i badawczą uczelni oraz dbałość o przestrzeganie
prawa i zapewnienie bezpieczeństwa na terenie uczelni. Statut uczelni
niepublicznej może rozszerzyć te kompetencje (art. 66 ust. 5 Pr.sz.w.).
Kompetencje rektora uczelni publicznej, są określone ogólnie w art. 66 ust. 2
Pr.sz.w. i obejmują wszystkie sprawy dotyczące uczelni, z wyjątkiem zastrzeżonych
przez ustawę lub statut do kompetencji innych organów uczelni lub kanclerza,
a dalsze wyliczenie kompetencji w pkt od 1 do 6 ma jedynie przykładowy charakter.
Do grupy szczególnych regulacji dotyczących uczelni niepublicznych należy
także dopuszczenie powołania w statucie innego poza rektorem, organu
jednoosobowego (art. 60 ust. 7 Pr.sz.w.), przy czym, według względnie
obowiązującego postanowienia art. 80 ust. 1 Pr.sz.w., uprawnionym do
powoływania i dowoływania jednoosobowego organu uczelni niepublicznej jest
jej założyciel. Ustawa przewiduje też możliwość przekazania do właściwości tego
jednoosobowego organu kompetencji do podejmowania decyzji odnośnie mienia
i gospodarki uczelni, a także kompetencji w zakresie sprawowania nadzoru nad
administracją i gospodarką uczelni (art. 66 ust. 5 w związku z art. 66 ust. 2 pkt 1 i 4
Pr.sz.w.). Podkreślenia wymaga, że przeniesienie wymienionych kompetencji
w statucie znajduje ustawowe umocowanie, a podejmowanie decyzji dotyczących
mienia i gospodarki uczelni nie zostało w żaden sposób ograniczone. Będą to
zatem wszystkie decyzje dotyczące zarówno drobnych kwestii, jak i dotyczące
zbycia, nabycia, obciążenia istotnych składników majątkowych uczelni. Przyjęcie,
że kompetencja określona w art. 66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w. powierzona prezydentowi
9
powodowej Szkoły Wyższej odnosi się wyłącznie do sfery wewnętrznej, a jedynym
uprawnionym organem do składania oświadczeń woli w tym zakresie w imieniu
uczelni niepublicznej byłby jej rektor, dla którego sama ustawa nie przewiduje
kompetencji odnoście mienia i gospodarki uczelni, budzi uzasadnione wątpliwości,
które wyraził Sąd Okręgowy w pisemnych motywach wyroku.
Uwzględniając wskazane okoliczności, można podzielić ostateczne
stanowisko tego Sądu, że prezydent powodowej Szkoły Wyższej - jako
jednoosobowy organ uczelni, powołany w statucie, któremu powierzono
decydowanie o mieniu i gospodarce uczelni - był uprawniony do złożenia
oświadczenia woli w imieniu Szkoły Wyższej o obciążeniu hipoteką kaucyjną
przysługującego tej uczelni prawa wieczystego użytkowania na nieruchomości
stanowiącej własność Miasta /…/.
Istotnym wzmocnieniem prezentowanego rezultatu wykładni art. 66 Pr.sz.w.
oraz odpowiednich postanowień statutu Szkoły Wyższej są zmiany do tego
artykułu, wprowadzone wymienioną ustawą zmieniającą z dnia 18 marca 2011 r.
W art. 66 ust. 2 pkt 1 w nowym brzmieniu została szerzej opisana kompetencja
rektora uczelni publicznej w zakresie podejmowania decyzji dotyczących mienia
i gospodarki uczelni, która jak to wynika z art. 66 ust. 6 może być przekazana do
właściwości innego jednoosobowego organu ustanowionego w statucie uczelni
niepublicznej. Stosownie do znowelizowanej treści art. 66 ust. 2 pkt 1 rektor
„podejmuje decyzje dotyczące mienia i gospodarki uczelni, w tym w zakresie zbycia
lub obciążenia mienia, do wysokości określonej w art. 90 ust. 4”. Przepis, do
którego odwołuje się art. 66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w. przewiduje obowiązek uzyskania
zgody ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa na rozporządzanie przez
uczelnię publiczną składnikami aktywów trwałych w rozumieniu przepisów ustawy
o rachunkowości, w zakresie określonym w ustawie z dnia 8 sierpnia 1996 r.
o zasadach wykonywania uprawnień przysługujących Skarbowi Państwa (Dz. U. Nr
106, poz. 493, z późn. zm.), gdy wartość rozporządzenia przekracza równowartość
w złotych kwoty 250.000 euro. Do wystąpienia dołącza się zgodę senatu uczelni.
Wprawdzie art. 90 ust. 4 Pr.sz.w. nie odnosi się do uczelni niepublicznych,
to jednak odwołanie się do treści tego artykułu w art. 66 ust. 2 pkt 1, który stanowi
10
o uprawnieniach do podejmowania decyzji dotyczących mienia i gospodarki uczelni,
które mogą być przekazane innemu niż rektor jednoosobowemu organowi uczelni
niepublicznej, może stanowić istotny element wnioskowania, co do charakteru
i zakresu tych kompetencji. Zważyć bowiem trzeba, że art. 66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w.
w znowelizowanej wersji wymienia wprost zbycie lub obciążenie mienia, jako
czynności objęte sferą decyzji dotyczących mienia i gospodarki uczelni. Ponadto
odwołanie do treści art. 90 ust. 4 Pr.sz.w. regulującego obowiązki uczelni
publicznych przy podejmowaniu czynności rozporządzających składnikami aktywów
trwałych, pozwala przyjąć, iż rozporządzanie mieniem lub obciążanie mienia,
a także inne decyzje dotyczące mienia i gospodarki uczelni , o których mowa w art.
66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w. obejmują także czynności prawne, które mają wywołać
skutki na zewnętrz. Oznacza to na gruncie rozpoznawanej sprawy, że przewidziane
w art. 66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w. kompetencje do podejmowania decyzji dotyczących
mienia, w tym w zakresie obciążenia mienia, przyznane w statucie Szkoły Wyższej
prezydentowi uczelni, obejmują również uprawnienia do złożenia oświadczenia
woli w przedmiocie obciążenia mienia uczelni. Tylko wtedy, gdy ma zostać złożone
oświadczenie woli o rozporządzeniu wartościowym składnikiem majątku uczelni
wymagane jest uzyskanie uprzedniej zgody ministra właściwego do spraw Skarbu
Państwa. Taki obowiązek oczywiście nie dotyczy decyzji podejmowanych w sferze
wewnętrznej nie rodzących żadnych skutków rzeczowych. Gdyby zatem
wymienione w artykule 66 ust. 2 pkt 1 Pr.sz.w. kompetencje miały obejmować
jedynie sferę wewnętrzną, bez skutków wobec osób trzecich, odwołanie do treści
art. 90 ust. 4 Pr.sz.w. byłoby zupełnie zbędne, nie miałoby normatywnego sensu.
W piśmiennictwie i orzecznictwie Sądu Najwyższego w procesie wykładni
norm prawnych dopuszcza się uwzględnienie działań legislacyjnych zmieniających
interpretowane przepisy. Utrwalił się w związku z tym pogląd, że jeżeli
ustawodawca w drodze zmiany legislacyjnej doprecyzowuje przepis, to dokonuje
jakby wykładni autentycznej, a więc również wcześniejszy, niejasny przepis należy
zawsze rozumieć zgodnie z duchem nowelizacji. Taka interpretacja nie narusza
zakazu działania prawa wstecz, oznacza zaś jedynie opowiedzenie się
ustawodawcy za jednym z dwóch możliwych sposobu rozumienia przepisu przed
nowelizacją (zob. wyroki k.p.c. Sądu Najwyższego z dnia 9 września 2009 r.,
11
V CSK 35/09, niepubl.; z dnia 4 marca 2008 r., IV CSK 496/07, niepubl.; a także
uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 11 września 2003 r., III CZP 52/03, OSNC 2004,
nr 11, poz. 169).
Podzielenie ostatecznego stanowiska Sądu drugiej instancji pozostaje bez
wpływu na ważność dotychczasowego postępowania, co w odniesieniu
do postępowania przed Sądem drugiej instancji podlega z urzędu ocenie Sądu
Najwyższego (art. 39813
§ 1 k.p.c.). Zważyć bowiem trzeba, że statutowe
przekazanie prezydentowi uczelni kompetencji do podejmowania decyzji
dotyczących mienia i gospodarki uczelni, znajdujące umocowanie w art. § 66 ust. 6
Pr.sz.w., nie pozbawia rektora tej uczelni niepublicznej kompetencji
do reprezentowania uczelni na zewnątrz, w tym także w procesie cywilnym
zmierzającym do podważenia czynności prawnych, które doprowadziły
do obciążenia majątku uczelni.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
k.p.c.
oddalił skargę kasacyjną powodowej Szkoły Wyższej rozstrzygając o kosztach
postępowania kasacyjnego zgodnie z treścią art. 98 § 1 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1,
39821
k.p.c.
es