Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 451/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Zbigniew Puszkarski
SSN Dorota Rysińska
Protokolant Joanna Mierzwińska - Lorencka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej,
w sprawie R. K.
skazanego z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie
imprez masowych,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 28 września 2012 r.,
kasacji, wniesionej na podstawie art. 521 § 1 kpk, przez Prokuratora Generalnego
od wyroku Sądu Rejonowego
z dnia 28 czerwca 2011 r., ,
uchyla zaskarżony wyrok w całości i przekazuje sprawę do
ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu .
2
UZASADNIENIE
R. K. został oskarżony o to, że „w dniu 26 czerwca 2011 r. w B. na stadionie
sportowym /…/ w trakcie meczu żużlowego pomiędzy /…/ wniósł i posiadał wyroby
pirotechniczne w postaci granatu dymnego GD – 10 i świecy dymnej U 11006”, tj. o
czyn z art. 59 ust. 1 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez
masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504, dalej powoływana jako u.b.i.m.)
Prokurator Prokuratury Rejonowej, w dniu 28 czerwca 2011 r., na podstawie
art. 335 § k.p.k. wniósł o wydanie wyroku skazującego bez przeprowadzania
rozprawy i orzeczenie w stosunku do R. K., na podstawie art. 59 ust. 1 u.b.i.m. kary
10 miesięcy pozbawienia wolności, z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na
okres 3 lat próby, jak również o wymierzenie na podstawie art. 71 § 1 k.k. kary
grzywny w wysokości 140 stawek dziennych po 15 zł każda oraz - na podstawie art.
41b k.k. - środka karnego „zakazu wstępu na imprezy sportowe – mecze piłki
nożnej rozgrywane przez wszystkie kluby piłkarskie i Kadrę Narodową na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej terytorium oraz mecze piłki nożnej
rozgrywane w ramach Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej EURO 2012 w 2012 roku
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy oraz mecze żużlowe rozgrywane
przez wszystkie kluby żużlowe i Kadrę Narodową na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej i poza jej terytorium oraz mecze żużlowe cyklu Grand Prix rozgrywane na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej terytorium, połączony z obowiązkiem
stawiennictwa we właściwej jednostce Policji w czasie trwania imprezy masowej” na
okres 2 lat, a także - na podstawie art. 44 § 1 k.k. - przepadku wyrobów
pirotechnicznych.
Na posiedzeniu w dniu 28 czerwca 2011 r., Sąd Rejonowy wskazał na
„…konieczność zmodyfikowania wniosku w zakresie sprecyzowania środka
karnego zakazu poprzez zobowiązanie oskarżonego do osobistego stawiennictwa
we właściwej według miejsca zamieszkania jednostce organizacyjnej Policji w
czasie trwania imprez masowych z udziałem Polskiej Kadry Narodowej w piłce
nożnej, klubu piłkarskiego Lech Poznań oraz klubu żużlowego Start Gniezno”.
Na tym samym posiedzeniu Prokurator zmodyfikował, po uzyskaniu
stanowiska oskarżonego, uprzednio złożony wniosek w przedmiocie skazania bez
przeprowadzania rozprawy i wniósł o wymierzenie R. K. kary 10 miesięcy
pozbawienia wolności z warunkowym jej zawieszeniem na okres 3 lat próby,
orzeczenie kary grzywny w wysokości 140 stawek dziennych ustalając wysokość
3
jednej stawki na 15 zł, orzeczenie środka karnego w postaci „zakazu wstępu na
masowe imprezy sportowe – mecze piłki nożnej rozgrywane przez wszystkie kluby
piłkarskie i Kadrę Narodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej
terytorium oraz mecze piłki nożnej rozgrywane w ramach Mistrzostw Europy w Piłce
Nożnej EURO 2012 w 2012 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy
oraz mecze żużlowe rozgrywane przez wszystkie kluby żużlowe i Kadrę Narodową
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej terytorium oraz mecze żużlowe
cyklu Grand Prix rozgrywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej
terytorium, zobowiązując oskarżonego do osobistego stawiennictwa we właściwej
według miejsca zamieszkania jednostce organizacyjnej Policji w czasie trwania
imprez masowych z udziałem Polskiej Kadry Narodowej w piłce nożnej, klubu
piłkarskiego /…/ oraz klubu żużlowego /…/” na okres 2 lat oraz o orzeczenie
przepadku na rzecz Skarbu Państwa przedmiotów w postaci wyrobów
pirotechnicznych tj. granatu dymnego GD–10 i świecy dymnej U- 11006.
Wyrokiem z dnia 28 czerwca 2011 r., Sąd Rejonowy uznał R. K. za winnego
tego, że „w dniu 26 czerwca 2011 r. w B. na stadionie sportowym /…/ na imprezie
masowej, to jest w trakcie meczu żużlowego pomiędzy klubami /…/ , wniósł i
posiadał wyroby pirotechniczne w postaci granatu dymnego GD-10 i świecy dymnej
U 11006”, to jest występku z art. 59 ust. 1 u.b.i.m. i za to na podstawie art. 59 ust. 1
u.b.i.m. wymierzył mu karę 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie na
podstawie art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt 1 k.k. warunkowo zawiesił na okres 3 lat
próby, zaś na podstawie art. 71 § 1 k.k. wymierzył oskarżonemu karę grzywny w
wysokości 140 stawek dziennych ustalając wysokość jednej stawki dziennej na
kwotę 15 zł. Ponadto, na podstawie art. 66 i art. 67 u.b.i.m. w zw. z art. 41b § 1,2,3 i
4 k.k., orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci „zakazu wstępu na
masowe imprezy sportowe – mecze piłki nożnej rozgrywane przez wszystkie kluby
piłkarskie i Kadrę Narodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej
terytorium oraz mecze piłki nożnej rozgrywane w ramach Mistrzostw Europy w Piłce
Nożnej EURO 2012 w 2012 roku na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy
oraz mecze żużlowe rozgrywane przez wszystkie kluby żużlowe i Kadrę Narodową
na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej terytorium oraz mecze żużlowe
cyklu Grand Prix rozgrywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej
terytorium, zobowiązując oskarżonego do osobistego stawiennictwa we właściwej
według miejsca zamieszkania jednostce organizacyjnej Policji w czasie trwania
4
imprez masowych z udziałem Polskiej Kadry Narodowej w piłce nożnej, klubu
piłkarskiego /…/ oraz klubu żużlowego /…/ na okres 2 (dwóch) lat”. Orzekł także o
przepadku na rzecz Skarbu Państwa wyrobów pirotechnicznych.
Wyrok ten nie został zaskarżony przez strony i uprawomocnił się, jako
wydany w postępowaniu przyspieszonym, po upływie terminu określonego w art.
517h § 1 k.p.k.
Kasację od powyższego wyroku wniósł, na podstawie art. 521 k.p.k.,
Prokurator Generalny, zaskarżając go w całości na niekorzyść skazanego i
zarzucając mu „rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie
przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 343 § 7 k.p.k. w zw. z
art. 335 § 1 k.p.k. w zw. z art. 517a k.p.k., polegające na uwzględnieniu wadliwie
zmodyfikowanego przez prokuratora, w zakresie proponowanego wymiaru środka
karnego w postaci zakazu wstępu na imprezę masową, wniosku o wydanie wobec
R. K. wyroku skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i wydaniu wyroku
zgodnego ze zmodyfikowanym wnioskiem, w wyniku czego doszło do rażącego
naruszenia art. 41b § 2 i § 3 k.k. w zw. z art. 66 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o
bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 z późn. zm.) poprzez
określenie rodzaju imprez masowych w zakresie szerszym niż nałożony na
oskarżonego obowiązek osobistego stawiennictwa w jednostce Policji”.
W konkluzji kasacji, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku w
całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna, bowiem Sąd Rejonowy,
uwzględniając nieprawidłowo sformułowany przez Prokuratora wniosek w trybie art.
335 § 1 k.p.k., dopuścił się naruszenia przepisów prawa procesowego i
materialnego, wskazanych w skardze.
W pierwszej kolejności należy wskazać, iż zarówno prawidłowość wniosku
złożonego przez Prokuratora w niniejszej sprawie, jak i prawidłowość wydanego w
ślad za nim wyroku Sądu Rejonowego, oceniać należy w świetle stanu prawnego
obowiązującego przed dniem 1 stycznia 2012 roku, albowiem dopiero w tym dniu
weszła w życie ustawa z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o
bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 217,
poz. 1280). Tak więc, zarówno w dniu popełnienia przez Radosława Koralewskiego
czynu zabronionego, jak i w dniu wydawania zaskarżonego kasacją wyroku,
5
obowiązywał stan prawny ukształtowany w dniu 4 września 2010 r., gdy to weszła
w życie ustawa z dnia 22 lipca 2010 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez
masowych oraz ustawy – Kodeks karny (Dz. U. Nr 152, poz. 1021). Uwaga ta jest
istotna dlatego, że w świetle stanu prawnego obowiązującego od dnia 1 stycznia
2012 roku treść zaskarżonego wyroku co prawda nadal nie odpowiadałaby do
końca przepisom prawa (objęcie zakazem wszelkich meczów piłkarskich i
żużlowych rozgrywanych nie tylko na terenie RP, ale także i poza jej terytorium, a
także imprez żużlowych międzynarodowych, odbywających się poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej), ale skala stwierdzonych błędów byłaby mniejsza, z
uwagi na treść § 2. art. 41b k.k. w brzmieniu obowiązującym od tej daty, w świetle
którego to przepisu zakaz wstępu na imprezę masową przybrał na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej ex lege, bez wątpienia, tzw. charakter zintegrowany.
Rzecz jednak w tym, jak to już wyżej stwierdzono, iż stanem prawnym relewantnym
dla oceny prawidłowości zaskarżonego wyroku jest ten, który obowiązywał przed tą
datą. Zgodnie z tym stanem prawnym, a więc z art. 41b § 1-4 w brzmieniu
obowiązującym do dnia 1 stycznia 2012 r., zaskarżony wyrok obarczony jest
znacznie poważniejszymi uchybieniami. Zasadnie wskazuje Prokurator Generalny,
że obowiązująca w chwili wydawania zaskarżonego wyroku treść art. 41b § 2 k.k.
nakazywała przyjąć, iż zakaz wstępu na imprezę masową jest połączony z
obowiązkiem osobistego stawiennictwa w jednostce organizacyjnej Policji lub w
miejscu określonym przez właściwego, ze względu na miejsce zamieszkiwania
osoby skazanej, komendanta powiatowego (rejonowego, miejskiego) Policji, w
czasie trwania imprezy masowej. Zatem, orzekając środek karny zakazu wstępu na
imprezę masową, sąd zobowiązany był do nałożenia na oskarżonego obowiązku
stawiennictwa, we właściwej jednostce organizacyjnej Policji, w czasie trwania
imprez, wskazanych przez sąd w wyroku. Z art. 41b § 3 k.k. wynikało zaś, iż
orzekając zakaz wstępu na imprezę masową, sąd określa rodzaje imprez
masowych, w czasie trwania których skazany jest obowiązany do osobistego
stawiennictwa w jednostce Policji, w tym nazwy dyscyplin sportowych, nazwy
klubów sportowych oraz zakres terytorialny obowiązywania orzeczonego środka.
Zarówno pierwotny, jak i zmodyfikowany przez prokuratora wniosek złożony
w niniejszej sprawie w trybie art. 335 § 1 k.p.k. w tej części, w jakiej odnosił zakaz
do meczów piłki nożnej rozgrywanych przez wszystkie kluby piłkarskie (…) na
terytorium RP i poza jej terytorium, a także meczów żużlowych rozgrywanych przez
6
wszystkie kluby żużlowe (…) na terytorium RP i poza jej terytorium, nie zawierał
istotnych elementów, o których mowa jest w art. 41b § 2 i 3 k.k., wobec całkowicie
pozbawionego precyzji określenia zakresu przedmiotowego środka karnego, który
w tym brzmieniu mógłby być odnoszony do zakazu wstępu na wszystkie mecze
piłkarskie i żużlowe, rozgrywane przez jakikolwiek klub w jakimkolwiek zakątku
świata. Zasadnie wskazuje Prokurator Generalny w uzasadnieniu swej skargi, że z
określonych w art. 41b § 3 k.k. wymogów, jakie spełniać powinno orzeczenie o
zakazie wstępu na imprezę masową wynikało, że nie może on dotyczyć
„wszystkich” imprez sportowych, ale także i to, że nie mógł on obejmować
„wszystkich” imprez sportowych rozgrywanych na terenie kraju, ale konkretne
rodzaje rozgrywek sportowych i że za taką interpretacją przemawia ta część
dyspozycji, która nakazywała sądowi określenie rodzajów imprez masowych, w tym
nazwy dyscyplin sportowych, nazwy klubów sportowych oraz zakres terytorialny
obowiązywania orzeczonego środka. Skarżący trafnie też podnosi, że określenie
orzeczonego środka w sposób odpowiadający treści § 3 art. 41b k.k. oraz
uwzględnienie tego, że § 2 tego przepisu jest immanentnie związany z § 3, ma
zapewnić możliwość prawidłowego wykonania orzeczenia zawierającego
rozstrzygnięcie o zastosowaniu tego środka karnego. W związku z tym ostatnim
argumentem, podniesionym przez Prokuratora Generalnego, zauważyć jednak
należy, iż dostrzeżenie implikacji z nim związanych, powinno prowadzić Autora
nadzwyczajnego środka zaskarżenia do odmiennego określenia jego kierunku.
Wysunięcie przez skarżącego tezy, iż zakres zakazu powinien pokrywać się z
zakresem nałożonego obowiązku stawiennictwa z jednej strony oraz zarzucenie z
drugiej strony, że zakres zakazu winien być ograniczony, a nie zakreślony tak
ogólnie, jak w zaskarżonym wyroku, prowadzić musi bowiem do wniosku, iż po
stosownych korektach to nie zakres obowiązku powinien być dostosowany do
zakresu orzeczonego zakazu (takie orzeczenie stanowiłoby, istotnie,
rozstrzygnięcie na niekorzyść), ale wręcz przeciwnie, że to zakres zakazu powinien
być odpowiednio dostosowany do zakresu nałożonego obowiązku (takie orzeczenie
stanowiłoby zaś, bez wątpienia, rozstrzygnięcie na korzyść).
Poglądy prezentowane przez Prokuratora Generalnego znajdują wsparcie w
piśmiennictwie prawniczym, analizującym treść środka karnego zakazu wstępu na
imprezy masowe w nawiązaniu do stanu prawnego obowiązującego do dnia 1
stycznia 2012 r.
7
M. Zalewski stwierdza, że: „wydaje się, iż sąd nie może poprzestać na
wskazaniu ogólnym, że dany sprawca objęty zostaje zakazem uczestnictwa w
imprezach masowych określonego rodzaju na terenie całego kraju. Sąd musi
zawęzić zakres omawianego środka w zależności od potrzeb prewencyjnych, jak
również w zależności od stopnia społecznej szkodliwości czynu sprawcy”, a wiążąc
takie zawężenie z wynikającą z art. 41b § 3 k.k. koniecznością określenia rodzaju
imprez masowych, w trakcie których na skazanym spoczywać będzie obowiązek
stawiennictwa oraz z zakresem terytorialnego obowiązywania „orzeczonego
środka” (art. 41b § 3 in fine k.k.), dochodzi do wniosku, iż „zakaz ujęty generalnie,
połączony z obowiązkiem opisanym w art. 41b § 2 oznaczałby, że sprawca
obowiązany byłby do stawiennictwa permanentnego, w rytm wszystkich imprez
masowych, odbywających się na terenie całego kraju” (zob. M. Królikowski, R.
Zawłocki [red.]: Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, wyd. 2., Warszawa 2011,
t. II, s. 147).
W. Wróbel konstatuje zaś, że: „konkretna treść nakazu musi być
sprecyzowana w wyroku sądu, określającym rodzaj imprez masowych objętych
zakazem (…). Sąd nie może więc orzec zakazu udziału we wszystkich imprezach
masowych, ale musi je skonkretyzować zarówno w perspektywie czasu, jak i
miejsca, przy czym nie jest wystarczające posługiwanie się wyłącznie kategoriami
wymienionymi przez ustawę (np. imprezy artystyczne)” i także wskazując na to, że
obowiązek stawiennictwa „powiązany jest automatycznie z samym orzeczeniem
zakazu wstępu na imprezę masową”, konkluduje: „gdyby przyjąć odmienne
założenie, dopuszczające możliwość orzeczenia zakazu wstępu na wszelkie
imprezy masowe (…) wykonanie takiego zakazu (w związku z koniecznością
obowiązku osobistego stawiennictwa) byłoby praktycznie niemożliwe” (zob.
M.Melezini [red.] : System Prawa Karnego. Kary i środki karne. Poddanie sprawcy
próbie, Warszawa 2010, t. 6, s. 559-561).
Także R.A.Stefański (Środek karny zakazu wstępu na imprezę masową,
Prok. i Pr. 2010, nr 1-2, s. 280-281) wywodząc, że: „nie wydaje się, by było
uzasadnione – z punktu widzenia kryminalnopolitycznego – orzekanie w każdym
wypadku zakazu wstępu na wszelkiego rodzaju imprezy masowe” oraz: „zasada
indywidualizacji nakazuje dokonać dyferencjacji imprez, których dotyczy zakaz”,
opowiada się za możliwością i jednocześnie potrzebą określania w orzeczeniu
zakresu omawianego zakazu, a więc jednocześnie za poglądem, iż na gruncie
8
poprzedniego stanu prawnego zakaz ten nie przybierał ex lege postaci
zintegrowanej.
Jeszcze wyraźniejsze stanowisko zajął w tej materii A. Marek (Kodeks karny.
Komentarz, wyd. 5., Warszawa 2010, s. 142), stwierdzając kategorycznie:
„Orzekając zakaz sąd określa rodzaje imprez masowych, których zakaz dotyczy, w
tym nazwy dyscyplin sportowych, klubów sportowych oraz zakres terytorialny
orzeczonego środka (art. 41b § 3). Z zakazem wstępu na imprezę masową
połączony jest obowiązek osobistego stawiennictwa w wyznaczonej jednostce
organizacyjnej Policji w czasie trwania imprezy (art. 41b § 2)”.
Do podnoszonych we wskazanych publikacjach argumentów natury
systemowej i funkcjonalnej, przemawiających za poglądem, iż na gruncie stanu
prawnego sprzed 1 stycznia 2012 r. zakaz wstępu na imprezę masową nie miał ex
lege charakteru zintegrowanego, dodać należy jeszcze jeden, związany z
podstawową metodą interpretacji przepisów prawa, to jest z wykładnią językową. O
ile jeszcze można toczyć spór, czy w związku ze złożoną składnią pierwszej części
przepisu art. 41b § 3 k.k. nakaz określenia rodzaju imprez masowych odniesiony
został do zakazu wstępu, czy do nakładanego jednocześnie obowiązku osobistego
stawiennictwa we właściwej jednostce Policji, o tyle poza sporem musi pozostawać
to, że w końcowej części przepisu obowiązek określenia zakresu terytorialnego
obowiązywania odniesiony jest do orzeczonego „środka”. Orzeczonym „środkiem”
jest zaś środek karny zakazu wstępu na imprezy masowe. Jeśli zaś sąd
zobowiązany jest wypowiedzieć się w swym orzeczeniu, co do zakresu
terytorialnego obowiązywania tego środka, to nie można jednocześnie twierdzić, że
ex lege środek ten obejmuje „wszystkie” imprezy masowe. Tzw. dookreślenie
„wszystkie” dotyczy bowiem, ze swej istoty, nie tylko podziału przedmiotowego, ale
także i terytorialnego, imprez masowych (czego najlepszym dowodem jest to, że z
momentem wyraźnego wprowadzenia do naszego systemu zakazu wstępu na
imprezy masowe jako środka zintegrowanego, jednocześnie usunięto z ustawy z
dniem 1 stycznia 2012 r. konieczność wypowiadania się przez sąd w orzeczeniu
także i co do zakresu terytorialnego jego obowiązywania).
Podjęto nawet próbę przetransponowania poglądu o konieczności
precyzowania zakresu zakazu wstępu na imprezy masowe także i po wejściu w
życie nowego stanu prawnego, w świetle którego w § 2 art. 41b zakaz ten ex lege
przybrał tzw. postać zintegrowaną. Tak np. M. Szewczyk zapatrywanie takie stara
9
się, mimo treści § 2 wyprowadzić z treści § 8 art. 41b w brzmieniu obowiązującym
od dnia 1 stycznia 2012 r., wywodząc, że także po tej dacie: „wydanie zakazu bez
wskazania jego zakresu jest wbrew prawu” (A. Zoll [red.]: Kodeks karny. Część
ogólna. Komentarz, wyd. 4, Zakamycze 2012, t. I, s. 646). Ten ostatni pogląd, jeśli
odnieść go do nowego stanu prawnego, jest jednak zdaniem Sądu Najwyższego –
jak to już zasygnalizowano – nie do obrony.
Tak więc, podzielenie powyższych poglądów zaprezentowanych w doktrynie
oraz zrelacjonowanego wyżej zapatrywania Prokuratora Generalnego prowadzi do
wniosku, że naruszenie prawa materialnego, a to art. 41b k.k. w brzmieniu
obowiązującym do dnia 1 stycznia 2012 r., polegało po pierwsze na braku
dookreślenia zakresu zakazu w sposób przewidziany w § 3 tego przepisu, a po
drugie, na niezsynchronizowaniu zakresu zakazu z zakresem połączonego z tym
zakazem obowiązku, o którym mowa w § 2 tego przepisu.
Co więcej, gdyby nawet stanąć na odmiennym stanowisku,
zaprezentowanym przez Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń (zob. wyrok z dnia
14 maja 2012 r., III KK 398/11, niepublik.), w świetle którego zakaz wstępu na
imprezę masową także i na gruncie stanu prawnego obowiązującego przed dniem
1 stycznia 2012 r. ex lege przybierał tzw. postać zintegrowaną i nie musiał
pokrywać się z zakresem nałożonego obowiązku stawiennictwa, to i tak
podniesiony w kasacji zarzut naruszenia prawa materialnego, a mianowicie art. 41b
k.k., należałoby uznać za słuszny, tyle tylko, że obrazy tej należałoby upatrywać po
pierwsze w tym, że w ogóle określono w wyroku zakres samego zakazu (skoro ex
lege miałby on obejmować wszystkie imprezy masowe przeprowadzane na
terytorium RP oraz nadto te, które wymienione były w § 4 art. 41b), po drugie zaś w
tym, że zakresem zakazu objęto mecze piłkarskie „wszystkich” klubów piłkarskich i
żużlowych (a więc także takie mecze, które objęte są zakresem wyłączeń
przewidzianych w art. 3 u.b.i.m. oraz mecze klubów zagranicznych). Żadną miarą
nie można zaś przyjąć, aby zakaz dotyczył innych imprez sportowych odbywanych
poza terytorium kraju niż te, które zostały przez ustawodawcę wymienione w art.
41b § 4 k.k. (od 1 stycznia 2012 r. – w art. 41b § 2 in fine k.k.).
Podsumowując dotychczasowe wywody, stwierdzić należy, że uwzględniony
przez Sąd Rejonowy zmodyfikowany wniosek Prokuratora, złożony w trybie art. 335
§ 1 k.p.k., nie obejmował wszystkich elementów opisanych w art. 41b § 2 i § 3 k.k.,
jak również zawierał elementy wykraczające poza zakres możliwego do orzeczenia
10
na podstawie art. 41b k.k. środka karnego. W niniejszej sprawie nie dokonano
bowiem takiego doprecyzowania orzeczonego środka karnego, o jakim mowa jest
w art. 41b § 3 k.k., a nadto zakaz wstępu na imprezy sportowe został orzeczony w
zbyt szerokim zakresie, wykraczającym poza dyspozycję § 4 tego przepisu, z
którego jasno wynikało, że dotyczy on jedynie meczów piłki nożnej rozgrywanych
przez polską kadrę narodową i polski klub sportowy poza terytorium
Rzeczypospolitej Polskie. A contrario, nie może on dotyczyć meczów piłki nożnej
rozgrywanych przez reprezentacje innych państw lub kluby zagraniczne albo
meczów z zakresów innych dziedzin sportu (a więc także meczów żużlowych) lub
innych imprez masowych odbywanych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Tak więc, Sąd Rejonowy dopuścił się rażącego naruszenia przepisów prawa
materialnego - art. 41b § 2, 3 i 4 k.k. Naruszenie to miało zarazem istotny wpływ na
treść wyroku i praktycznie uniemożliwia ono wykonanie tak ukształtowanego
orzeczenia. Doprowadziło ono ponadto do wtórnego naruszenia art. 343 § 7 k.p.k.
w zw. z art. 335 § 1 k.p.k. i w zw. z art. 517a k.p.k.
Stwierdzenie, iż zaskarżone przez Prokuratora Generalnego orzeczenie
obarczone jest wskazanymi przez Autora kasacji uchybieniami, przesądziło o
potrzebie uchylenia wyroku Sądu Rejonowego. Sąd Najwyższy podzielił też
zapatrywanie wyrażone w skardze kasacyjnej co do zakresu tego uchylenia oraz
charakteru tzw. orzeczenia następczego, a także argumentację przemawiającą za
proponowanym sposobem rozstrzygnięcia. Istotnie, w wyroku z dnia 28 marca 2007
r., II KK 362/06, Lex nr 315244, Sąd Najwyższy orzekając w zbliżonym układzie
procesowym i uwzględniając kasację Prokuratora Generalnego, opartą na zarzucie
rażącej obrazy art. 42 § 1 k.k. oraz dostrzegając naruszenie również przepisu art.
343 § 7 k.p.k., uchylił zaskarżony wyrok w całości i przekazał sprawę sądowi I
instancji do ponownego rozpoznania. Sąd kasacyjny zauważył bowiem, że przepisy
art. 343 k.p.k., w przeciwieństwie do unormowań art. 387 § 3 k.p.k., nie pozwalają
modyfikować wniosku prokuratora złożonego na podstawie art. 335 k.p.k. Wobec
tego, nie ma możliwości skierowania wniosku prokuratora, po uchyleniu
zaskarżonego wyroku i przekazaniu sprawy Sądowi Rejonowemu, na posiedzenie i
wydanie, w trybie określonym w art. 343 k.p.k., orzeczenia nie naruszającego
prawa materialnego, zgodnie z kierunkiem zaleceń sformułowanych w
uzasadnieniu orzeczenia Sądu kasacyjnego. W konsekwencji, w razie uchylenia
wyroku tylko co do orzeczenia o środku karnym, ponowne rozpoczęcie sprawy w
11
tym zakresie mogłoby nastąpić tylko na rozprawie, a w tej sytuacji poprawniejszym
rozwiązaniem jest uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy
w takim właśnie zakresie Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania, wobec
braku poprawnego wniosku prokuratora. Umożliwi to bowiem nie tylko wydanie
prawidłowego rozstrzygnięcia w przedmiocie środka karnego, ale w ogóle wydanie
rozstrzygnięcia o dolegliwości karnej dostosowanej do całokształtu okoliczności
przedmiotowych i podmiotowych rozpoznawanej sprawy.
Należy przy tym zasygnalizować, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy
Sąd Rejonowy stanie przed problemem o charakterze intertemporalnym. Art. 5 pkt
1 ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez
masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1280) nadał zupełnie
nowe brzmienie art. 41b k.k., zatem zgodnie z art. 4 § 1 k.k. zajdzie konieczność
rozważenia, czy rozstrzygnięcie w przedmiocie zakazu wstępu na imprezę masową
powinno opierać się na przepisach nowych, czy też poprzednio obowiązujących. W
tym względzie trzeba dostrzec, że w świetle zmienionego art. 41b k.k. orzeczenie
zakazu wstępu na imprezę masową już nie powoduje automatycznie dla skazanego
określonego obowiązku. Obowiązek ten, obecnie polegający na kontrolowanym
przebywaniu w czasie trwania niektórych imprez masowych w miejscu stałego
pobytu, jest orzekany przez sąd fakultatywnie (art. 41b § 3 k.k.), a obligatoryjnie
tylko w razie ponownego skazania sprawcy za przestępstwo popełnione w związku
z imprezą masową (art. 41b § 4 k.k.). Jest też dopuszczalne, w określonej sytuacji,
w miejsce wymienionego obowiązku orzeczenie obowiązku stawiennictwa
skazanego w czasie trwania niektórych imprez masowych w jednostce Policji lub w
miejscu określonym przez właściwego komendanta powiatowego, rejonowego lub
miejskiego Policji (art. 41b § 7 k.k.), co jest rygorem tożsamym z poprzednio
obowiązującym, jak też orzeczenie, że obowiązek ten będzie ciążył na skazanym
po upływie okresu, na który orzeczono obowiązek określony w art. 41 § 3 k.k.
Przyjęto również (art. 41 § 9 k.k.) , że okres trwania obowiązków nałożonych na
sprawcę może być krótszy niż okres, na jaki orzeczono wobec niego środek karny.
Z drugiej strony, jak już to wyżej podnoszono, w świetle nowego stanu prawnego
zakaz wstępu na imprezę masową przybrał tzw. postać zintegrowaną i obejmuje
wszystkie imprezy masowe określone w art. 41b § 2 k.k. (w kwestii aktualnie
obowiązujących unormowań zob. też M. Licznerski: Środek karny zakazu wstępu
na imprezy masowe, Prok. i Pr. 2012, nr 5, s. 52 i nast.). Sąd Najwyższy nie może
12
zadecydować, według którego stanu prawnego powinien kształtować swe
orzeczenie Sąd Rejonowy ponownie rozpoznając niniejszą sprawę, albowiem
decyzja w tej kwestii, które z rozwiązań ustawowych uznać należy za
względniejsze, w rozumieniu art. 4 § 1 k.k., należy bez wątpienia do sądu meriti i
podlegać będzie ewentualnej kontroli instancyjnej. W ramach prerogatyw
określonych w przepisie art. 442 § 3 k.p.k., który znajduje odpowiednie
zastosowanie (art. 518 k.p.k.) także i w postępowaniu kasacyjnym, Sąd Najwyższy
uważa jednak za możliwe i stosowne przypomnienie dwóch elementów o
charakterze prawnym. Po pierwsze, że przy stosowaniu art. 4 § 1 k.k. i ustalaniu,
która z kolidujących ustaw jest względniejsza dla sprawcy, aktualne pozostają
kryteria przyjęte w tej kwestii w dotychczasowym orzecznictwie. W rozumieniu art. 4
§ 1 k.k. ustawą „względniejszą dla sprawcy” jest więc ta ustawa, która zastosowana
w realiach konkretnej sprawy pociąga za sobą dla sprawcy najłagodniejsze
konsekwencje. Wybór ten musi być oparty na ocenie całokształtu konsekwencji,
wynikających z zastosowania konkurujących ze sobą ustaw, przy czym nie jest
jednak dopuszczalne stosowanie swoistej metody „mozaiki”, to jest np. określenie
zakresu zakazu wstępu na imprezę masową na podstawie ustawy poprzedniej, a
metody nakładania obowiązku stawiennictwa lub przebywania pod kontrolą w
czasie trwania imprezy masowej na podstawie ustawy nowej. Po drugie, że przy
owej kompleksowej ocenie konsekwencji zasadne jest niejednokrotnie wzięcie pod
uwagą także i skutków o charakterze potencjalnym, takich jak te, które wynikać
mogą z treści art. 244 i art. 244a Kodeksu karnego.
Ze wskazanych wyżej przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w części
dyspozytywnej wyroku.