Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 453/11
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 28 września 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Stanisław Zabłocki (przewodniczący)
SSN Zbigniew Puszkarski (sprawozdawca)
SSN Dorota Rysińska
Protokolant Joanna Mierzwińska - Lorencka
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Bogumiły Drozdowskiej
w sprawie W. P.
skazanego z art. 60 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie
imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 ze zm.)
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 28 września 2012 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego
od wyroku Sądu Rejonowego
z dnia 28 czerwca 2011 r., ,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje do ponownego
rozpoznania Sądowi Rejonowemu.
UZASADNIENIE
Policja skierowała do Sądu Rejonowego wniosek o rozpoznanie w
postępowaniu przyspieszonym sprawy W. P., stojącego pod zarzutem czynu
zakwalifikowanego z art. 60 ust. 2 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o
bezpieczeństwie imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 ze zm.), polegającego
2
na tym, że w dniu 26 czerwca 2011 r. na stadionie sportowym /…/ w trakcie meczu
żużlowego pomiędzy /…/ a /…/ rzucił w pracownika ochrony plastikową butelką
wypełnioną płynem, mogącą stanowić zagrożenie dla życia, zdrowia lub
bezpieczeństwa osób przebywających na terenie stadionu. Na podstawie art. 335 §
1 w zw. z art. 517d § 2 k.p.k. prokurator dołączył wniosek o wydanie wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i orzeczenie uzgodnionych z
oskarżonym kar i środka karnego:
- 10 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem wykonania na
okres próby 3 lat,
- 140 stawek dziennych grzywny po 15 zł każda,
- zakazu wstępu na imprezę masową na okres 2 lat, polegającego na zakazie
wstępu na imprezy sportowe – mecze piłki nożnej rozgrywane przez wszystkie
kluby piłkarskie i kadrę narodową na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej
terytorium oraz mecze piłki nożnej rozgrywane w ramach Mistrzostw Europy EURO
2012 w 2012 r. na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i Ukrainy oraz mecze
żużlowe rozgrywane przez wszystkie kluby żużlowe i kadrę narodową na terytorium
Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej terytorium oraz mecze żużlowe cyklu Grand
Prix rozgrywane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i poza jej terytorium,
połączony z obowiązkiem stawiennictwa we właściwej jednostce Policji w czasie
trwania imprezy masowej.
Na posiedzeniu w dniu 28 czerwca 2011 r. Sąd Rejonowy wskazał na
konieczność zmodyfikowania wniosku w zakresie sprecyzowania środka karnego
poprzez zobowiązanie oskarżonego do osobistego stawiennictwa we właściwej
według miejsca zamieszkania jednostce organizacyjnej Policji w czasie trwania
imprez masowych z udziałem polskiej kadry narodowej w piłce nożnej, klubu
piłkarskiego /…/ oraz klubu żużlowego /…/.
Prokurator, przy aprobacie oskarżonego, zmodyfikował wniosek we
wskazany wyżej sposób, po czym Sąd Rejonowy wyrokiem z dnia 28 czerwca 2011
r. uznał W. P. za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i wymierzył mu
postulowane we wniosku kary oraz środek karny. Wyrok, niezaskarżony przez
strony, uprawomocnił się w dniu 2 lipca 2011 r.
Kasację od tego wyroku, datowaną 28 listopada 2011 r., a więc przed
wejściem w życie ustawy z dnia 31 sierpnia 2011 r. o zmianie ustawy o
bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217,
3
poz. 1280), m.in. nadającej nowe brzmienie art. 41b k.k., dotyczącego zakazu
wstępu na imprezę masową, wniósł Prokurator Generalny. Na podstawie art. 521
k.p.k. zaskarżył wyrok w całości, na niekorzyść skazanego W. P., zarzucając
„rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa
karnego procesowego, a mianowicie art. 345 § 7 k.p.k. w zw. z art. 335 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 517a k.p.k., polegające na uwzględnieniu wadliwie zmodyfikowanego
przez prokuratora, w zakresie proponowanego wymiaru środka karnego w postaci
zakazu wstępu na imprezę masową, wniosku o wydanie wobec W. P. wyroku
skazującego bez przeprowadzenia rozprawy i wydaniu wyroku zgodnego ze
zmodyfikowanym wnioskiem, w wyniku czego doszło do rażącego naruszenia art.
41b § 2 i § 3 k.k. w zw. z art. 66 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie
imprez masowych (Dz. U. Nr 62, poz. 504 z późn. zm.) poprzez określenie rodzaju
imprez masowych w zakresie szerszym niż nałożony na oskarżonego obowiązek
osobistego stawiennictwa w jednostce Policji”. Autor kasacji wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Rejonowemu.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Biorąc pod uwagę stan prawny obowiązujący w dacie wydania zaskarżonego
wyroku, kasację należało uznać za zasadną, chociaż sposób jej opracowania
skłania do poczynienia kilku krytycznych uwag. W pierwszej kolejności trzeba
odnotować, że zarzut podnoszący „określenie rodzaju imprez masowych w zakresie
szerszym niż nałożony na oskarżonego obowiązek osobistego stawiennictwa w
jednostce Policji” sugeruje, iż wbrew kierunkowi kasacji jej Autor uważa, że
skarżony wyrok jest krzywdzący dla skazanego przez to, że objęte zakazem wstępu
imprezy masowe zostały określone zbyt szeroko, bowiem powinny pokrywać się z
tymi, których dotyczy obowiązek stawiennictwa w jednostce Policji. Po drugie,
lektura całej kasacji prowadzi do wniosku, że zarzut ujęty w petitum nie jest
kompletny, skoro w uzasadnieniu zwrócono uwagę, iż wyrok jest błędny również z
tego powodu, że Sąd, orzekając zakaz wstępu na imprezy sportowe, nie określił
nazw klubów sportowych oraz zakresu terytorialnego orzeczonego środka
(niezgodnie z treścią d. art. 41b § 3 k.k. zauważono natomiast, że zawiera on
dyspozycję nakazującą sądowi określenie „rodzajów meczów piłki nożnej”).
Wreszcie, skarżący pominął, że Sąd meriti określił, iż W. P. zakazano wstępu na
imprezy masowe rozgrywane poza terytorium RP w zakresie daleko szerszym, niż
4
dopuszczał to d. art. 41b § 4 k.k. Przepis ten stanowił (tak samo jak obowiązujący
art. 41b § 2 k.k.), że zakaz wstępu dotyczy rozgrywanych za granicą przez polską
kadrę narodową i polski klub sportowy meczów piłki nożnej, tymczasem w
zaskarżonym wyroku jest mowa o meczach rozgrywanych poza terytorium RP
przez „wszystkie kluby piłkarskie”, zatem i przez kluby zagraniczne. Podobnie,
bezpodstawnie zakazem objęto mecze rozgrywane w ramach Mistrzostw Europy w
piłce nożnej przez obce drużyny poza terytorium RP, jak też rozgrywane tam
mecze żużlowe, która to dyscyplina sportowa w d. art. 41b § 4 k.k. nie była
wymieniona.
Wypada jednak przyjąć, respektując kierunek kasacji oraz dostrzegając, że
w jej uzasadnieniu stwierdzono, iż Sąd naruszył prawo „orzekając zakaz wstępu na
imprezy sportowe w części, w jakiej (…) nie orzeczono obligatoryjnego obowiązku
stawiennictwa oskarżonego w jednostce Policji”, że intencją skarżącego było
wskazanie, iż uchybieniem Sądu orzekającego było zaakceptowanie
nieprawidłowego, mimo modyfikacji, wniosku o wydanie wyroku skazującego bez
przeprowadzenia rozprawy, przy czym wadą wniosku prowadzącą do obrazu
przepisów prawa materialnego było niedostosowanie obowiązku stawiennictwa
skazanego w jednostce Policji w czasie trwania imprez masowych do orzeczonego
środka karnego, ściślej rzecz ujmując, do imprez objętych zakazem wstępu. Taki
sposób odczytania kasacji potwierdziła uczestnicząca w rozprawie przed Sądem
Najwyższym prokurator Prokuratury Generalnej.
Jak wcześniej wskazano, kasacja zasługiwała na uwzględnienie, bowiem
trafnie wskazała, że zaskarżony wyrok nie jest zgodny z przepisami
obowiązującymi w dacie jego wydania. Art. 41b § 2 k.k. stanowił, że zakaz wstępu
na imprezę masową jest połączony z obowiązkiem osobistego stawiennictwa w
jednostce organizacyjnej Policji lub w miejscu określonym przez właściwego, ze
względu na miejsce zamieszkania osoby skazanej komendanta powiatowego
(rejonowego, miejskiego) Policji, w czasie trwania imprezy masowej. A contrario,
zakaz wstępu na imprezę masową nie mógł być niepołączony z obowiązkiem
osobistego stawiennictwa skazanego w jednostce Policji lub w innym określonym
miejscu, zatem obowiązek ten aktualizował się w czasie wszystkich imprez
masowych, których dotyczył zakaz wstępu. Tymczasem Sąd Rejonowy orzekł, z
rażącą obrazą wymienionego przepisu, że wspomniany obowiązek ma być
wykonywany przez skazanego tylko w czasie trwania części imprez spośród tych,
5
które zostały objęte zakazem wstępu. Uczynił to zresztą nieprecyzyjnie wskazując,
że chodzi o imprezy masowe „z udziałem” polskiej kadry narodowej w piłce nożnej,
klubu piłkarskiego /…/ oraz klubu żużlowego /…/, skoro impreza masowa z
udziałem któregoś z tych zespołów (drużyn) niekoniecznie musi polegać na
rozgrywaniu przezeń meczu, o czym jest mowa w części wyroku, określającej
imprezy objęte zakazem wstępu.
Środek karny zakazu wstępu na imprezę masową odnosi się, w zasadzie, do
imprez odbywających się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, a wyjątek od tego
określa art. 41b § 2 k.k. (d. art. 41b § 4 k.k.). Jeżeli jednak d. art. 41b § 3 k.k.
wymagał od sądu określenia m.in. zakresu terytorialnego obowiązywania
orzeczonego środka, to trzeba przyjąć (inaczej wymóg ten jawiłby się jako zbędny),
że ustawodawca uznał, iż środek nie powinien skazanego obowiązywać na terenie
całego kraju, co przyjął Sąd Rejonowy w odniesieniu do W. P. (inną sprawą była
racjonalność regulacji, w świetle której zakaz wstępu dotyczył meczu piłki nożnej
rozgrywanej przez polską kadrę i polski klub gdziekolwiek za granicą, jednak mógł
nie dotyczyć meczu rozgrywanego na większości terytorium kraju). W takim razie
należało uznać, że Sąd orzekający nie dopełnił obowiązku określonego w art. 41b
§ 3 in fine k.k.
Należało podzielić pogląd skarżącego, że zaistniałe uchybienia były rażące i
miały wpływ na treść wyroku. Trafnie też zauważył Autor kasacji, że sformułowanie
w wyroku prawidłowego i kompletnego rozstrzygnięcia odnośnie przedmiotowego
środka karnego ma istotne znaczenie dla jego wykonania, jak również,
uwzględniając przepisy art. 244 i art. 244a k.k., znaczenie w razie niestosowania
się skazanego do orzeczonego zakazu. Przychylając się do wniosku o potrzebie
uchylenia całego wyroku, Sąd Najwyższy uznał, że uchylenie tylko orzeczenia o
środku karnym byłoby niewłaściwe w sytuacji, gdy wyrok został wydany w trybie
konsensualnym, kiedy to wyrażając zgodę na skazanie bez przeprowadzenia
rozprawy, oskarżony brał pod uwagę całokształt dolegliwości wynikających z
wyroku. Nie można wykluczyć, że jego stanowisko w tym względzie, zwłaszcza co
do objętych wnioskiem kar byłoby inne, gdyby wiedział, że wniosek w zakresie
środka karnego powinien być inaczej sformułowany.
Okoliczności procesowe sprawy przemawiają za tym, by jej ponowne
rozpoznanie nastąpiło na rozprawie (także w tym wypadku istnieje możliwość
wydania wyroku w trybie konsensualnym – zob. art. 387 k.p.k.), co byłoby też
6
zgodne z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w powołanym w kasacji
wyroku z dnia 28 marca 2007 r., II KK 362/06, LEX nr 315244, chociaż trzeba
zauważyć, że w szeregu orzeczeniach tenże Sąd dopuszczał możliwość
rozpoznania sprawy na posiedzeniu również wtedy, gdy zachodzi potrzeba
zmodyfikowania wniosku prokuratora złożonego na podstawie art. 335 § 1 k.p.k.
(np. ostatnio w wyrokach: z dnia 12 kwietnia 2011 r., II KK 69/11, LEX nr 794988, z
dnia 15 marca 2012 r., III KK 376/11, LEX nr 1157568).
Jest oczywiste, że przy ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Rejonowy
uwzględni fakt, iż od dnia 1 stycznia 2012 r. obowiązuje nowe brzmienie przepisu
art. 41b k.k., co nakłada obowiązek porównania tego przepisu w wersji aktualnie i
poprzednio obowiązującej i postąpienia zgodnie z art. 4 § 1 k.k. Pod uwagę
powinna zostać wzięta np. okoliczność, że obowiązujący art. 41b § 2 k.k. precyzuje
– co wcześniej nie było jasno określone – iż zakaz wstępu na imprezę masową ma
postać zakazu zintegrowanego i obejmuje wszelkie imprezy masowe na terytorium
RP (także niektóre imprezy mające miejsce za granicą). Pogarsza więc sytuację
sprawcy choćby z tego powodu, że nie doznaje już ograniczeń zakres terytorialny
obowiązywania orzeczonego środka. Z drugiej jednak strony, o ile wcześniej
nieodłącznym elementem przedmiotowego środka karnego był obowiązek
stawiennictwa skazanego w jednostce Policji lub innym miejscu, to obecnie
środkowi karnemu nie musi towarzyszyć poddanie skazanego kontroli miejsca jego
pobytu w czasie trwania imprezy masowej (z wyjątkiem określonym w art. 41b § 4
k.k.). Jeżeli jednak kontrola taka zostanie zastosowana, w postaci przewidzianej
przez art. 41b § 3, względnie § 7, to sąd ma obowiązek szczegółowo sprecyzować
jej zakres, w sposób wskazany przez art. 41b § 8 k.k. Nadto, co wynika z § 9 tego
artykułu, kontrola w postaci określonej w § 3 zawsze trwa krócej niż czas
obowiązywania środka karnego, natomiast kontrola, o której mowa w § 7 może
trwać krócej. Niezależnie od tego, którą wersję przepisu art. 41b k.k. Sąd
orzekający zastosuje w razie skazania oskarżonego, będzie zobowiązany stosować
konsekwentnie (wyłącznie) ustawę uznaną za względniejszą dla sprawcy i wydać
wyrok zgodny z przepisami prawa; weźmie też pod uwagę, że środek odwoławczy
wniesiony na niekorzyść oskarżonego może spowodować, choćby pośrednio,
orzeczenie także na jego korzyść (art. 434 § 2 k.p.k.). O ile ponownie orzeknie karę
z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, uwzględni także przepis art. 538 § 3
k.p.k.
7
Z tych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w wyroku.