Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 127/12
POSTANOWIENIE
Dnia 4 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Wojciech Katner
SSN Krzysztof Strzelczyk
w sprawie z powództwa J. K.
przeciwko Skarbowi Państwa - Prezydentowi m.st. Warszawy
o odszkodowanie,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 4 października 2012 r.,
zażalenia powódki na postanowienie Sądu Apelacyjnego
z dnia 28 czerwca 2012 r.,
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od powódki na rzecz Prokuratorii Generalnej
Skarbu Państwa reprezentującej pozwany Skarb Państwa -
Prezydenta m.st. Warszawy kwotę 1200 zł (jeden tysiąc
dwieście złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania
zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 28 czerwca 2012 r. Sąd Apelacyjny
odrzucił skargę kasacyjną powódki od wyroku tego Sądu z dnia 15 listopada 2011 r.
Wskazał, że odpis powyższego wyroku został doręczony pełnomocnikowi
powódki w dniu 16 lutego 2012 r. Wniosek powódki o zwolnienie od kosztów
sądowych i ustanowienie adwokata z urzędu został oddalony postanowieniem Sądu
Apelacyjnego z dnia 10 kwietnia 2012 r., a odpis tego postanowienia pełnomocnik
powódki otrzymał w dniu 11 kwietnia 2012 r. W dniu 18 kwietnia 2012 r. powódka
wniosła zażalenie na postanowienie z dnia 10 kwietnia 2012 r., które Sąd
Apelacyjny odrzucił jako niedopuszczalne postanowieniem z dnia 20 kwietnia
2012 r. Odpis powyższego orzeczenia pełnomocnik powódki otrzymał w dniu
30 kwietnia 2012 r.
W dniu 22 czerwca 2012 r. pełnomocnik powódki wniósł skargę kasacyjną.
Sąd Apelacyjny stwierdził, że w świetle art. 3982
§ 1 oraz art. 124 § 4 k.p.c.
skarga kasacyjna została wniesiona po terminie, którego bieg rozpoczął się
w sprawie od dnia doręczenia pełnomocnikowi powódki odpisu niezaskarżalnego
postanowienia z dnia 10 kwietnia 2012 r., to jest od dnia 11 kwietnia 2012 r.,
a nie jak przyjmuje powódka - od dnia 20 kwietnia 2012 r. Termin ten upłynął
zatem w dniu 11 czerwca 2012 r., wobec czego skarga kasacyjna wniesiona w dniu
22 czerwca 2012 r. podlegała odrzuceniu na podstawie 3986
§ 2 k.p.c.
jako spóźniona.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik powódki zarzucił,
że Sąd Apelacyjny nie wziął pod uwagę, iż powódka, która ma 90 lat i jest osobą
niepełnosprawną, nie może szybko załatwiać swoich spraw, co powinno być
uwzględnione w postępowaniu sądowym przy składaniu przez nią pism
procesowych. Wskazał, że powódka była chora i dopiero kilka dniu przed upływem
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej ustanowiła pełnomocnika z wyboru, który
nie był w stanie w tak krótkim czasie zapoznać się z aktami. Zarzucił, że Sąd
Apelacyjny nie wskazał, w treści postanowienia z dnia 10 kwietnia 2012 r., że jest
ono niezaskarżalne i nie podał podstawy prawnej niezaskarżalności, a w pouczeniu
3
wprowadził powódkę w błąd pisząc, że może to postanowienie zaskarżyć. W ocenie
pełnomocnika powódki postanowienie z dnia 10 kwietnia 2012 r. było zaskarżalne,
zgodnie z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 marca 2007 r. SK 3/05,
a termin do wniesienia skargi kasacyjnej biegł od dnia doręczenia powódce odpisu
postanowienia z dnia 20 kwietnia 2012 r.
W oparciu o powyższe wnosił o zmianę lub uchylenie zaskarżonego
postanowienia oraz „o przywrócenie terminu na przyjęcie przez sąd skargi
kasacyjnej, a tym samym o przyjęcie do rozpoznania przez Sąd Najwyższy skargi
kasacyjnej powódki”.
W piśmie procesowym z dnia 20 lipca 2012 r. pełnomocnik powódki wniósł
o objęcie przez Sąd Najwyższy kontrolą na podstawie art. 380 k.p.c. także
postanowień Sądu Apelacyjnego z dnia 10 kwietnia 2012 r. oraz z dnia 20 kwietnia
2012 r.
Strona pozwana wnosiła o oddalenie zażalenia i zasądzenie kosztów
postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Jak słusznie wskazał Sąd Apelacyjny, w rozpoznawanej sprawie bieg
terminu do wniesienia skargi kasacyjnej należało określać według zasad
przewidzianych w art. 124 § 4 w zw. z art. 124 § 3 i art. 3985
§ 1 k.p.c., bowiem
przed upływem terminu do wniesienia skargi kasacyjnej został zgłoszony wniosek
o zwolnienie powódki od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu.
Wniosek ten został rozpoznany przez Sąd Apelacyjny działający jako sąd
drugiej instancji i oddalony postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2012 r.
Postanowienie to nie jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie
i gdy zostało wydane przez sąd drugiej instancji nie przysługuje na nie żaden
środek odwoławczy (porównaj między innymi postanowienia Sądu Najwyższego
z dnia 3 marca 2000 r. III CZ 192/99 i z dnia 8 października 2009 r. II PZ 14/09,
niepubl.). Wbrew twierdzeniom skarżącej, Trybunał Konstytucyjny nie podważył
tego rodzaju regulacji prawnej i w wyroku z dnia 31 marca 2009 r. SK 19/08 (OTK-A
2009/3/29) stwierdził jej zgodność z Konstytucją. Powołany w zażaleniu wyrok tego
Trybunału z dnia 27 marca 2007 r. SK 3/05 (OKT-A 2007/3/32) dotyczy natomiast
4
innej kwestii, gdyż rozstrzyga o niezgodności z Konstytucją niedopuszczalności
zaskarżenia postanowienia w przedmiocie kosztów procesu zasądzonych po raz
pierwszy przez sąd drugiej instancji, nie odnosi się więc do niezaskarżalności
wydanego przez ten sąd postanowienia o odmowie zwolnienia od kosztów
sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu, czego dotyczy wskazany wyrok
z dnia 31 marca 2009 r. stwierdzający zgodność z Konstytucją tego uregulowania.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 10 kwietnia 2012 r. o odmowie
zwolnienia powódki od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu
było zatem niezaskarżalne i jako takie stało się prawomocne w dniu wydania.
Prawidłowo zatem Sąd Apelacyjny, postanowieniem z dnia 20 kwietnia 2012 r.
odrzucił, jako niedopuszczalne, zażalenie na to postanowienie, wniesione przez
pełnomocnika powódki.
W tej sytuacji dwumiesięczny termin do wniesienia skargi kasacyjnej
przewidziany w art. 3985
§ 1 k.p.c., liczony zgodnie z zasadami określonymi w art.
124 § 4 k.p.c., rozpoczął bieg od dnia doręczenia pełnomocnikowi powódki odpisu
niezaskarżalnego i prawomocnego postanowienia z dnia 10 kwietnia 2012 r., a więc
od dnia 11 kwietnia 2012 r. i upłynął w dniu 11 czerwca 2012 r. Prawidłowo zatem
Sąd Apelacyjny, powołując się na art. 3986
§ 2 k.p.c. odrzucił skargę kasacyjną
wniesioną po tym terminie.
W tym stanie rzeczy nie ma podstaw do oceny przez Sąd Najwyższy na
podstawie art. 380 k.p.c. merytorycznej zasadności postanowienia Sądu
Apelacyjnego z dnia 10 kwietnia 2012 r., a więc merytorycznej zasadności odmowy
zwolnienia powódki od kosztów sądowych i ustanowienia pełnomocnika z urzędu,
gdyż to rozstrzygnięcie nie miało wpływu na treść zaskarżonego postanowienia.
Skarga kasacyjna została bowiem odrzucona jako wniesiona po terminie, a nie jako
nieopłacona lub wniesiona osobiście przez powódkę. Na odrzucenie skargi jako
wniesionej po terminie miał więc wpływ jedynie sam fakt wydania postanowienia
o odmowie zwolnienia od kosztów i ustanowienia pełnomocnika z urzędu oraz
niezaskarżalność tego postanowienia, gdyż okoliczności te miały wpływ na sposób
liczenia terminu do wniesienia skargi. Obie te okoliczności zostały poddane
przedstawionej wyżej ocenie Sądu Najwyższego w ramach badania zasadności
5
zażalenia na postanowienie o odrzuceniu skargi kasacyjnej, natomiast kwestia, czy
zasadnie Sąd Apelacyjny odmówił zwolnienia powódki od opłaty od skargi
kasacyjnej i ustanowienia pełnomocnika z urzędu, musi pozostać poza
merytoryczną kontrolą jako nie mająca wpływu na treść zaskarżonego
postanowienia.
Powołane w zażaleniu okoliczności związane z wiekiem i stanem zdrowia
powódki oraz kwestie dotyczące pouczenia o zaskarżalności postanowienia z dnia
10 kwietnia 2012 r. także nie mogły być brane pod uwagę przy ocenie, czy środek
odwoławczy został wniesiony w terminie, gdyż terminy określone w ustawie mają
charakter bezwzględnie obowiązujący i obowiązują strony niezależnie od
okoliczności podmiotowych, które mogą podlegać ocenie sądu jedynie w razie
złożenia wniosku o przywrócenie uchybionego terminu. Jako taki wniosek należy
potraktować zawarty w zażaleniu wniosek „o przywrócenie terminu na przyjęcie
przez sąd skargi kasacyjnej”, choć został on sformułowany nieporadnie, niezgodnie
z wymogami profesjonalizmu oczekiwanymi od zawodowego pełnomocnika oraz
zawiera także, bezprzedmiotowy w tym piśmie procesowym, wniosek „o przyjęcie
do rozpoznania przez Sąd Najwyższy skargi kasacyjnej powódki”. Ponieważ jednak
zażalenie, poza kwestionowaniem faktu uchybienia terminu do wniesienia skargi
kasacyjnej, co okazało się nieskuteczne, zawiera także przytoczenie okoliczności
mających usprawiedliwić niezachowanie terminu oraz wniosek, wprawdzie mało
precyzyjny, lecz dający się wywieść z treści, o przywrócenie terminu do wniesienia
skargi kasacyjnej – wniosek ten powinien zostać rozpoznany przez Sąd Apelacyjny
po prawomocnym odrzuceniu skargi kasacyjnej.
Biorąc wszystko to pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39814
w zw.
z art. 3941
§ 3 k.p.c. oddalił zażalenie.
Na wniosek strony pozwanej zawarty w odpowiedzi na zażalenie zasądzono
na jej rzecz od powódki zwrot kosztów postępowania zażaleniowego na podstawie
art. 98 w zw. z art. 108 § 1, art. 397 § 2, art. 391 § 1 i art. 39821
k.p.c.).