Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CSK 104/12
POSTANOWIENIE
Dnia 12 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący)
SSN Anna Owczarek
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa - Naczelnika Urzędu Skarbowego
w M.
przy uczestnictwie S. W. i A. W.
o wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 października 2012 r.,
skargi kasacyjnej wnioskodawcy
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 22 kwietnia 2010 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi
Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania, pozostawiając
temu Sądowi rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 20 grudnia 2009 r. Sąd Rejonowy w K. oddalił
wniosek Skarbu Państwa – Naczelnika Urzędu Skarbowego w M. o wpisanie w
księdze wieczystej kw nr …, prowadzonej przez Sąd Rejonowy w K., hipotek
przymusowych zwykłych na podstawie ośmiu oznaczonych administracyjnych
tytułów wykonawczych.
Z uzasadnienia postanowienia wynika, że uczestnicy postępowania są
właścicielami ujawnionych w wymienionej księdze wieczystej nieruchomości na
prawach wspólności majątkowej małżeńskiej. Dołączone do wniosku o wpisanie
hipoteki przymusowej administracyjne tytuły wykonawcze, aby mogły stanowić
podstawę ustanowienia żądanej hipoteki powinny spełniać wymagania
przewidziane w ustawie z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji (tekst jedn.: Dz.U. z 2005 r., Nr 229, poz. 1954 ze zm., dalej –
„u.p.e.a”). Zgodnie z art. 27 § 1 pkt 3 u.p.e.a. tytuł egzekucyjny powinien zawierać
stwierdzenie, że podlegający egzekucji obowiązek jest wymagalny. Za wymagalny
można natomiast uznać tylko taki obowiązek, który został ostatecznie
ukształtowany na skutek wyczerpania postępowania odwoławczego, właściwego ze
względu na charakter sprawy. Administracyjny tytuł wykonawczy nie może stanowić
podstawy wpisu hipoteki przymusowej, jeżeli dłużnik został pozbawiony możliwości
złożenia zarzutów przewidzianych w art. 32 § 1 u.p.e.a., tj. możliwości wyczerpania
postępowania instancyjnego w administracji. Dołączone do wniosku tytuły
wykonawcze nie spełniają – zdaniem Sądu – przewidzianych prawem wymagań,
zwłaszcza nie ma dowodu doręczenia ich zobowiązanemu z pouczeniem o prawie
zgłoszenia do organu egzekucyjnego zarzutów w sprawie prowadzenia
postępowania egzekucyjnego. Zachodzi więc przeszkoda do uwzględnienia
wniosku. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia Sąd przytoczył art. 6269
k.p.c.
Zaskarżonym postanowieniem Sąd Okręgowy oddalił apelację
wnioskodawcy, podzielając ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej
instancji.
3
W skardze kasacyjnej, opartej na obu podstawach, wnioskodawca zarzucił
naruszenie art. 109 ust. 1 u.k.w.h., art. 34 § 1, art. 35 § 2 pkt 2 i art. 35 § 3
Ordynacji podatkowej w związku z art. 27 § 1 u.p.e.a. oraz art. 378 § 1 w związku
z art. 382 k.p.c., art. 328 § 2 w związku z art. 391 § 1 k.p.c., art. 6268
§ 2 k.p.c., art.
244 k.p.c., art. 386 § 1 i art. 385 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 6269
k.p.c.
Powołując się na te podstawy, wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Dla oceny zasadności skargi kasacyjnej rozstrzygające znaczenie mają
podniesione w niej kwestie związane z wymaganiami dotyczącymi treści
administracyjnego tytułu wykonawczego i z zakresem kognicji sądu
wieczystoksięgowego w postępowaniu o wpis hipoteki przymusowej na podstawie
administracyjnego tytułu wykonawczego. Wspomniane kwestie były ostatnio
wielokrotnie przedmiotem rozważań Sądu Najwyższego (por. postanowienia Sądu
Najwyższego z dnia 10 lutego 2011 r., IV CSK 349/10, z dnia 25 lutego 392/10,
z dnia 5 października 2011 r., IV CSK 558/10, z dnia października 2011 r., IV CSK
606/10 i z dnia 17 listopada 2011 r., IV CSK 20/11, niepubl.). Wyrażono w nich
zgodnie stanowisko, że określona w art. 6268
§ 2 k.p.c. kognicja sądu
wieczystoksięgowego, ograniczona do badaniu jedynie treści i formy wniosku,
dołączonych do niego dokumentów i treści księgi wieczystej, nie obejmuje
w sprawie o wpis hipoteki przymusowej na podstawie administracyjnego tytułu
wykonawczego badania, czy na podstawie tego tytułu została wszczęta egzekucja
oraz czy zachowano wymagania postępowania administracyjnego
(tryb procedowania w postępowaniu administracyjnym), w szczególności, czy
dołączony do wniosku o wpis hipoteki tytuł wykonawczy został doręczony
zobowiązanemu z pouczeniem o przysługującym mu prawie zgłoszenia zarzutów
w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Podkreślono, że hipoteka
przymusowa nie zmierza do zaspokojenia wierzyciela i nie warunkuje wszczęcia
egzekucji, a sąd wieczystoksięgowy nie działa jako sąd egzekucyjny. Zgodnie z art.
65 ust. 1 u.k.w.h. hipoteka przymusowa jest, jak każdą hipoteka, środkiem
zabezpieczenia, a nie środkiem egzekucyjnym. Argumentu wspierającego to
stanowisko dostarcza także art. 1a pkt 12 u.p.e.a. zawierający katalog środków
4
egzekucyjnych, wśród których nie ma hipoteki przymusowej. W przytoczonych
postanowieniach Sąd Najwyższy odstąpił więc od stanowiska wyrażonego we
wcześniejszych orzeczeniach (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 maja
1998 r., II CKN 782/97 i z dnia 23 czerwca 2005 r., II CK 92/05, niepubl.), że
administracyjny tytuł wykonawczy nie stanowi podstawy wpisu hipoteki
przymusowej, jeżeli dłużnik został pozbawiony możliwości złożenia zarzutów
w sprawie prowadzenia postępowania egzekucyjnego. W tej sytuacji zarzut
wydania zaskarżonego postanowienia z naruszeniem określonego w art. 6268
§ 2
k.p.c. zakresu kognicji sądu wieczystoksięgowego należało uznać za uzasadniony.
Nie można także odmówić racji skarżącemu, że zaskarżone postanowienie
zostało wydane z naruszeniem art. 109 ust. 1 u.k.w.h. oraz art. 34 § 1, art. 35 § 2
pkt 2 i § 3 Ordynacji podatkowej w związku z art. 27 § 1 u.p.e.a. przez ich błędną
wykładnię polegająca na uznaniu, że hipotekę przymusową, której podstawą jest
administracyjny tytuł wykonawczy, można ustanowić tylko wówczas, gdy została
wszczęta egzekucja administracyjna, a wnioskodawca przedłoży dowód wszczęcia
tej egzekucji (doręczenia tytułu wykonawczego). W przytoczonym najnowszym
orzecznictwie Sądu Najwyższego wyjaśniono, że uzależnianie uwzględnienia
wniosku o ustanowienie hipoteki przymusowej od spełnienia takich wymagań nie
znajduję uzasadnienia w przytoczonych przepisach prawa. Dołączony do wniosku
o ustanowienie hipoteki tytuł wykonawczy jest sporządzany według wzoru
określonego w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r.
w sprawie wykonania niektórych przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r., Nr 229, poz. 1954 ze zm.).
Sporządzony w ten sposób tytuł wykonawczy zawiera odpowiadającą wymaganiu
przewidzianemu w art. 27 § 1 pkt 3 u.p.e.a. klauzulę, że objęty nim obowiązek jest
wykonalny oraz przewidzianą w art. 27 § 1 pkt 10 u.p.e.a. klauzulę organu
egzekucyjnego o skierowaniu tytułu do egzekucji administracyjnej. Sporządzając
tytuł wykonawczy zgodnie z omawianymi wymaganiami, wierzyciel stwierdza
jednoznacznie, że objęty nim obowiązek jest wymagalny, a organ egzekucyjny – że
został on skierowany do egzekucji. Żądanie dodatkowych dowodów wymagalności
obowiązku objętego administracyjnym tytułem wykonalności, w szczególności
dowodu doręczenia tytułu zobowiązanemu, bądź skierowania tytułu do egzekucji
5
administracyjnym prowadzi do naruszenia – co trafnie zarzucił skarżący –
przytoczonych w ramach pierwszej podstawy kasacyjnej przepisów prawa.
Nie jest niezbędne szczegółowe odnoszenie się do pozostałych zarzutów
naruszenia prawa, albowiem wyżej omówione przesądzają o uwzględnieniu skargi
kasacyjnej. W związku z zarzutami naruszenia art. 378 § 1 w związku z art. 382
k.p.c. i art. 328 § 1 w związku z art. 391 § 1 k.p.c. należy jednak zwrócić uwagę, że
przy ponownym rozpoznaniu sprawy niezbędne jest prawidłowe oznaczenia
sygnatury postanowienia, od którego rozpoznano apelację, albowiem zaistniałe
uchybienie może stanowić podstawę do ponowienia zarzutów naruszenia
przytoczonych przepisów postępowania.
Z przedstawionych powodów Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji
postanowienia (art. 39815
§ 1 k.p.c. oraz art. 108 § 2 w związku z art. 39821
k.p.c.).
db