Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 45/12
POSTANOWIENIE
Dnia 19 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący)
SSN Mirosław Bączyk
SSN Irena Gromska-Szuster (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Wojskowego Szpitala Klinicznego z Polikliniką
Samodzielnego Publicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej
przeciwko N. L.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 19 października 2012 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 25 listopada 2011 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z dnia 1 września 2011 r. Sąd Okręgowy odrzucił zażalenie
wniesione przez pełnomocnika z urzędu pozwanego na postanowienie tego Sądu o
kosztach postępowania apelacyjnego zawarte w wyroku z dnia 21 kwietnia 2011 r.
Przyczyną odrzucenia zażalenia było nie uzupełnienie braku zażalenia przez
złożenie umocowania upoważniającego pełnomocnika do występowania przed
Sądem Najwyższym (art. 871
§ 1 w zw. z art. 91 i art. 118 § 1 k.p.c.).
Na postanowienie to pełnomocnik pozwanego wniósł zażalenie, a Sąd
wezwał go do uzupełnienia braków formalnych zażalenia w postaci braku
należytego umocowania pełnomocnika do reprezentowania pozwanego przed
Sądem Najwyższym. Pełnomocnik pozwanego w zakreślonym terminie złożył
pismo procesowe wskazujące, że zażalenie nie jest dotknięte brakiem, gdyż jest
umocowany do działania przed Sądem Najwyższym w postępowaniu
zażaleniowym.
Zaskarżonym postanowieniem z dnia 25 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy
odrzucił powyższe zażalenie na podstawie art. 373 w zw. z art. 3941
§ 3 i art. 39821
k.p.c. stwierdzając, że pozwany nie uzupełnił w zakreślonym terminie braku
formalnego zażalenia w postaci braku należytego umocowania pełnomocnika (art.
871
§ 1 k.p.c.) do reprezentowania strony przed Sądem Najwyższym.
W zażaleniu na powyższe postanowienie pełnomocnik pozwanego,
zarzucając naruszenie art. 91, art. 118 § 1 i 2 oraz art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., wniósł
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i zasądzenie kosztów postępowania
zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zgodnie z powszechnie obecnie przyjętym stanowiskiem Sądu
Najwyższego, które znalazło wyraz w uchwale składu siedmiu sędziów
z dnia 5 czerwca 2008 r. III CZP 142/07 (OSNC 2008/11/122), pełnomocnictwo
procesowe nie obejmuje z mocy prawa umocowania do wniesienia skargi
kasacyjnej i udziału w postępowaniu kasacyjnym. Zgodnie bowiem z art. 91 pkt 1
k.p.c. pełnomocnictwo procesowe obejmuje łączące się ze sprawą czynności
procesowe a postępowanie kasacyjne toczy się już po uprawomocnieniu się
3
orzeczenia sądu drugiej instancji, a więc po zakończeniu sprawy, przez którą
należy rozumieć zespół czynności procesowych stron i sądu, rozciągający się
między wniesieniem pozwu (wniosku) a uprawomocnieniem się orzeczenia co do
istoty sprawy, czyli orzeczenia co do meritum. Sąd Najwyższy uzasadnił
stanowisko zajęte w cytowanej uchwale także nadzwyczajnym charakterem środka
zaskarżenia, jakim jest skarga kasacyjna, której celem jest uchylenie naruszeń
prawa do jakich doszło w prawomocnym już orzeczeniu i stwierdził, że zupełnie
inny charakter mają zwykłe środki odwoławcze jak apelacja czy zażalenie.
Wskazał też, że uprawomocnienie się orzeczenia kończącego postępowanie
w sprawie nie stanowi przeszkody, aby ustanowiony w niej pełnomocnik
podejmował skuteczne działania związane z fazami postępowania
poprzedzającymi uprawomocnienie się orzeczenia kończącego postępowanie jako
całość. Za dopuszczalne, mieszczące się z mocy samego prawa w zakresie
pełnomocnictwa procesowego, uznał Sąd Najwyższy dokonywanie przez
umocowanego w sprawie pełnomocnika czynności podejmowanych w sensie
czasowym już po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie
w sprawie, ale w sensie merytorycznym, dotyczących wcześniejszych jego faz.
Stanowisko zajęte w sentencji omawianej uchwały dotyczy zatem jedynie
postępowań toczących się przed Sądem Najwyższym w związku z wniesieniem
nadzwyczajnych środków zaskarżenia, a nie zwykłych środków odwoławczych.
Do chwili wprowadzenia, z dniem 22 maja 2009 r., do art. 3941
§ 1 k.p.c.
uregulowania umożliwiającego zaskarżenie postanowienia o kosztach procesu,
które nie były przedmiotem orzeczenia sądu pierwszej instancji, wyroki sądu drugiej
instancji stawały się prawomocne z chwilą wydania, co do całości zawartych w nich
rozstrzygnięć, także postanowienia o kosztach. Od tego czasu natomiast - z uwagi
na możliwość zaskarżenia zażaleniem określonego w art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.
postanowienia o kosztach procesu- ta część orzeczeń sądu drugiej instancji
nie staje się prawomocna z chwilą ogłoszenia. Nie można więc przyjąć,
że pełnomocnik (także ustanowiony z urzędu), traci z chwilą ogłoszenia orzeczenia
wszelkie uprawnienia do reprezentowania strony. Przeciwnie, nadal jest
uprawniony do zaskarżenia zawartego w wyroku sądu drugiej instancji orzeczenia
o kosztach procesu, które nie były przedmiotem orzeczenia sądu pierwszej
4
instancji, jak również zgłoszenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia i doręczenie
go wraz z uzasadnieniem (porównaj między innymi postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 18 stycznia 2012 r. II CZ 148/11, niepubl.).
Zażalenie na postanowienie sądu drugiej instancji co do kosztów
procesu, które nie były przedmiotem rozstrzygnięcia sądu pierwszej instancji
(art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.) nie jest nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia. Wydane
w tym przedmiocie orzeczenie jest bowiem w istocie orzeczeniem sądu pierwszej
instancji, na co wskazał także Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 9 lutego
2010 r. SK 10/09 (OTK-A 2010/2/10). Okoliczność, że sądem drugiej instancji jest
w tym przypadku Sąd Najwyższy, nie zmienia charakteru zażalenia jako zwykłego
środka odwoławczego i nie uzasadnia stanowiska, że pełnomocnictwo udzielone
do występowania w sprawie nie obejmuje z mocy prawa możliwości jego
wniesienia. W tym zakresie „sprawa”, w rozumieniu art. 91 pkt 1 k.p.c., nie kończy
się z chwilą wydania wyroku sądu drugiej instancji, lecz trwa do czasu
uprawomocnienia się zaskarżalnego orzeczenia o kosztach postępowania
apelacyjnego. W konsekwencji należy uznać, że pełnomocnik ustanowiony
z urzędu jest z mocy samego prawa, na podstawie art. 91 pkt 1 w zw. z art. 118
k.p.c. umocowany do wniesienia zażalenia, o którym mowa w art. 3941
§ 1 pkt 2
k.p.c.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy uznając zażalenie za
uzasadnione uchylił zaskarżone postanowienie jako wydane bez podstawy prawnej
(art. 39816
w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
jw