Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 102/12
POSTANOWIENIE
Dnia 25 października 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Dariusz Dończyk (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Grzegorz Misiurek
SSA Władysław Pawlak
w sprawie z wniosku M. Ż.
przy uczestnictwie A. Ż.
o podział majątku wspólnego,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 25 października 2012 r.,
zażalenia wnioskodawcy na postanowienie o kosztach procesu
zawarte w punktach trzecim i czwartym postanowienia
Sądu Okręgowego w L.
z dnia 21 marca 2012 r.,
1) uchyla postanowienie zawarte w punkcie III (trzecim)
postanowienia Sądu Okręgowego w L. z dnia 21 marca
2012 r. i w tym zakresie przekazuje sprawę temu Sądowi do
ponownego rozpoznania oraz rozstrzygnięcia o kosztach
postępowania zażaleniowego;
2) odrzuca zażalenie w pozostałej części.
2
Uzasadnienie
Postanowieniem z dnia 21 marca 2012 r. Sąd Okręgowy w sprawie o podział
majątku na skutek apelacji uczestniczki postępowania A. Ż.:
- zmienił częściowo zaskarżone postanowienie Sądu Rejonowego z dnia 4
października 2011 r. w punkcie III, w części obejmującej rozstrzygnięcie o
terminach zasądzonej od A. Ż. na rzecz wnioskodawcy M. Ż. i płatności
rozłożonej na raty kwoty 21.500 zł z tytułu dopłaty w ten sposób, że określił
płatność pierwszej raty w wysokości 11.500 zł w terminie 6 miesięcy od dnia
uprawomocnienia się orzeczenia z ustawowymi odsetkami na wypadek
uchybienia terminowi płatności, zaś drugiej raty w wysokości 10.000 zł
w terminie do 12 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia z
ustawowymi odsetkami na wypadek uchybienia terminowi płatności (pkt I);
- oddalił apelację w pozostałej części (pkt II);
- zasądził od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania kwotę 1.800
zł tytułem zwrotu kosztów postępowania (pkt III);
- nakazał ściągnąć od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu
Rejonowego kwotę 400 zł tytułem części opłaty od apelacji, od uiszczenia
której A. Ż. była zwolniona (pkt IV);
- sprostował oczywistą omyłkę w sentencji postanowienia Sądu Rejonowego z
dnia 4 października 2011 r. (pkt V).
Podstawę prawną rozstrzygnięcia o kosztach postępowania apelacyjnego
stanowił art. 98 k.p.c. w zw. z § 6a ust. 1 pkt 10 w zw. z § 12 ust. 1 pkt 1
rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego udzielonego z urzędu.
Na zasądzone od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania koszty
składały się: kwota 600 zł uiszczona tytułem opłaty od apelacji oraz kwota 1.200 zł
stanowiąca wynagrodzenie z tytułu zastępstwa procesowego. Nieuiszczoną opłatą
3
od apelacji obciążono wnioskodawcę na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy z dnia
28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (dalej: u.k.s.c.)
Na postanowienie Sądu Okręgowego dotyczące kosztów postępowania,
zawarte w punktach III i IV, zażalenie wniósł wnioskodawca. Zarzucając naruszenie
art. 98 i art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 113 ust. 1 u.k.s.c., wniósł o zmianę
postanowienia: w punkcie III poprzez orzeczenie, że każdy z uczestników ponosi
koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie oraz w punkcie IV
poprzez orzeczenie o przejęciu na rachunek Skarbu Państwa kwoty 400 zł tytułem
części opłaty od apelacji, od uiszczenia której A. Ż. była zwolniona.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie w zakresie rozstrzygnięcia zawartego w punkcie IV zaskarżonego
postanowienia podlegało odrzuceniu na podstawie art. 373 w zw. z art. 3941
§ 3
i art. 39821
i art. 13 § 2 k.p.c. jako niedopuszczalne. Przedmiotem zaskarżenia,
w tym zakresie, było bowiem orzeczenie, którym obciążono wnioskodawcę częścią
nieuiszczonych przez uczestniczkę postępowania kosztów sądowych. Według
ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego, rozstrzygnięcie o obowiązku
poniesienia przez stronę nieuiszczonych kosztów sądowych, nie mieści się
w formule rozstrzygnięcia o kosztach procesu, o którym mowa w art. 98 § 1 w zw.
z art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c., a w konsekwencji nie przysługuje od tego rodzaju
rozstrzygnięcia sądu drugiej instancji prawo wniesienia zażalenia do Sądu
Najwyższego. Koszty sądowe, gdy nie są składnikiem kosztów procesu, stanowią
w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji przedmiot odrębnego rozstrzygnięcia,
obok orzeczenia o kosztach procesu, gdyż nie stanowią wtedy przedmiotu
rozliczenia między stronami: zachowują charakter niezaspokojonej należności
przysługującej Skarbowi Państwa. (por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia
3 grudnia 2010 r., I CZ 115/10, OSNC-ZD 2011, nr B, poz. 46 oraz z dnia
14 kwietnia 2011 r., IV CZ 4/11, nie publ.).
W pozostałym zakresie (dotyczącym rozstrzygnięcia zawartego w punkcie
III zaskarżonego postanowienia) zażalenie było zasadne. Wskazany przez Sąd
Okręgowy art. 98 k.p.c. mógł mieć zastosowanie w sprawie, poprzez art. 13 § 2
k.p.c., jedynie posiłkowo dla określenia tzw. kosztów do celowego dochodzenia
4
praw lub celowej obrony, które podlegają rozliczeniu między stronami w orzeczeniu
kończącym postępowanie, nie mógł natomiast stanowić podstawy rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania apelacyjnego. Ze względu bowiem na to, że sprawa
o podział majątku wspólnego była rozpoznana w trybie postępowania
nieprocesowego podstawą rozstrzygnięcia o kosztach tego postępowania powinien
stanowić art. 520 k.p.c., który zawiera szczególne regulacje - w odniesieniu do
obowiązujących w trybie procesowym – dotyczące zasad rozliczeń kosztów tego
postępowania. Tylko ubocznie więc podnieść należy - abstrahując od odrębności
regulacji dotyczącej rozliczeń kosztów postępowania nieprocesowego –
że zastosowanie art. 98 w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. było wadliwe także z tego
względu, iż apelacja uczestniczki postępowania nie została uwzględniona
w całości, lecz tylko w niewielkim zakresie, co w trybie postępowania procesowego
uzasadniałoby zastosowanie art. 100 w zw. art. 391 § 1 k.p.c. do rozliczenia
kosztów postępowania apelacyjnego. Z tych względów na podstawie art. 39815
w zw. z art. 3941
§ 3 i art. 13 § 2 k.p.c. uchylono zaskarżone orzeczenie. Rzeczą
Sądu Okręgowego będzie rozważenie, przy uwzględnieniu okoliczności
rozpoznanej sprawy, którą z zasad rozliczeń kosztów postępowania
nieprocesowego, zawartych w art. 520 k.p.c., zastosować w sprawie. O kosztach
postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 108 § 2 w zw. z art. 3941
§ 3, art. 39821
i art. 13 § 2 k.p.c.
jw