Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 120/12
POSTANOWIENIE
Dnia 7 listopada 2012 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Mirosława Wysocka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Marian Kocon
SSN Anna Kozłowska
w sprawie z powództwa B. B.
przeciwko J. B.
o zobowiązanie do złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 7 listopada 2012 r.,
zażalenia powoda
na postanowienie o kosztach procesu zawarte w punkcie drugim wyroku
Sądu Apelacyjnego
z dnia 5 kwietnia 2012 r.,
I. oddala zażalenie;
II. zasądza od powoda na rzecz pozwanego kwotę 300 (trzysta)
zł z tytułu zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego.
2
Uzasadnienie
Wyrokiem z dnia 5 kwietnia 2012 r. Sąd Apelacyjny oddalił apelację powoda
B. B. od wyroku Sądu Okręgowego w O. z dnia 19 października 2011 r.
oddalającego jego powództwo przeciwko synowi J. B. o zobowiązanie do złożenia
oświadczenia woli i zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 2.700 zł
tytułem zwrotu kosztów procesu za drugą instancję.
W zażaleniu na rozstrzygnięcie o kosztach postępowania powód zarzucił
zaskarżonemu postanowieniu naruszenie art. 102 k.p.c. „poprzez jego
niezastosowanie podczas gdy z okoliczności sprawy, a w szczególności nakład
pracy pełnomocnika pozwanego a także sytuacja materialna powoda wskazywały
na możliwość zastosowania tego przepisu”, wnosząc o zmianę postanowienia
i odstąpienie od obciążenia kosztami procesu ewentualnie o jego uchylenie
i przekazanie sprawy w zaskarżonej części do ponownego rozpoznania.
W odpowiedzi na zażalenie pozwany wniósł o jego oddalenie oraz
o zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.
Skorzystanie z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem
jurysdykcyjnym sądu orzekającego i do jego dyskrecjonalnej decyzji, opartej na
swobodnym uznaniu, kształtowanym własnym przekonaniem oraz oceną
całokształtu okoliczności sprawy, należy przesądzenie, czy wystąpił przewidziany
w tym przepisie szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie od
generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór (por.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 2010 r., I PZ 2/10, OSNCP
2011, nr 23-24, poz. 297 oraz z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ 10/02, OSNC 2012,
nr 7-8, poz. 98). Nie oznacza to, że ocena ta może być dowolna i uchyla się spod
kontroli instancyjnej, jednak sąd odwoławczy może ją podważyć jedynie wówczas,
gdy jest ona rażąco niesprawiedliwa (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 5 stycznia 2011 r., III CZ 67/10, niepubl.).
3
Jeżeli sąd w sprawie nie zastosował art. 102 k.p.c. i nie odstąpił od
obciążenia kosztami postępowania strony, która sprawę przegrała, postawienie
sądowi skutecznego zarzutu z tego tytułu wymaga wykazania, że istniały podstawy
do zastosowania tego przepisu w związku z wystąpieniem szczególnie
uzasadnionego przypadku, który sąd powinien był uwzględnić. Należy zauważyć,
że nie w każdej sprawie zachodzą podstawy do rozważania zastosowania tego
przepisu, gdyż decydują o tym okoliczności faktyczne konkretnej sprawy.
Powód nie przedstawił argumentów przekonujących, że okoliczności sprawy
świadczą o wystąpieniu takiego przypadku; sam zresztą w zażaleniu wskazał na
możliwość, a nie na powinność zastosowania art. 102 k.p.c.
Chybiony jest argument wskazujący, że zasądzone na rzecz pozwanego
koszty zastępstwa procesowego w stawce minimalnej przewidzianej
w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie
opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego
z urzędu (Dz.U. Nr 163, poz. 1349) są niewspółmiernie wysokie w stosunku do
nakładu pracy pełnomocnika pozwanego oraz stopnia zawiłości sprawy. Zasądzone
koszty odpowiadają stawce minimalnej wynagrodzenia należnego pełnomocnikowi,
która jest dla Sądu wiążąca. Sąd może brać pod uwagę nakład pracy pełnomocnika
oraz stopień zawiłości sprawy wówczas, gdy zasądza zwrot kosztów obejmujących
wynagrodzenie w stawce wyższej niż minimalna, co wynika z § 2 ust. 2
rozporządzenia. Ponadto, oceniając nakład pracy pełnomocnika pozwanego
w sprawie, należy uznać, że pełnomocnik ten uczynił wszystko, co należało uczynić
w zastępstwie mocodawcy w postępowaniu apelacyjnym, a więc sporządził i wniósł
odpowiedź na apelację oraz wziął udział w rozprawie apelacyjnej.
Niezasadnie także skarżący powołuje się na swoją sytuację majątkową jako
okoliczność mającą świadczyć o wystąpieniu szczególnie uzasadnionego wypadku
w rozumieniu art. 102 k.p.c. Chociaż sytuację tę można uznać za trudną, nie
stanowi ona samodzielnej przesłanki zastosowania tego przepisu. Zwłaszcza
w okolicznościach sprawy brak dostatecznych podstaw, aby pozbawiać pozwanego
należnego mu zwrotu kosztów, które poniósł w sprawie w związku konieczną
4
obroną, to bowiem przeciwko niemu skarżący wytoczył bezzasadne powództwo,
a po jego oddaleniu wniósł bezzasadną apelację, będąc reprezentowany przez
pełnomocnika z wyboru i mając świadomość podjętego ryzyka w postaci przegrania
procesu. W takiej sytuacji art. 102 k.p.c. nie znajdował zastosowania
(por. powołane postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2012 r., III CZ
10/02).
Podsumowując, w zażaleniu brak argumentów, które świadczyłyby o tym, że
rozstrzygnięcie o kosztach procesu było rażąco niesprawiedliwe, a Sąd nie
zastosował art. 102 k.p.c. i nie odstąpił od obciążenia powoda obowiązkiem zwrotu
kosztów poniesionych przez pozwanego pomimo, iż przemawiały za tym
okoliczności sprawy.
Z omówionych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji, na
podstawie art. 3941
§ 3 w zw. art. 39814
k.p.c.
O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono stosownie do art. 98 § 1
i 3 oraz art. 108 § 1 w zw. z art. 39821
, 391 § 1 i art. 3941
§ 3 k.p.c.
db