Pełny tekst orzeczenia

Postanowienie z dnia 2 czerwca 2010 r.
I PZ 2/10
Sposób skorzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem ju-
rysdykcyjnym sądu orzekającego i do oceny tego sądu należy przesądzenie,
czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek pozwalający na odstąpienie od
ogólnej zasady rozliczenia kosztów procesu (art. 98 § 1 k.p.c.).
Przewodniczący SSN Józef Iwulski, Sędziowie SN: Katarzyna Gonera (spra-
wozdawca), Beata Gudowska.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 2 czerwca
2010 r. sprawy z powództwa Krzysztofa B. przeciwko „E.G.T.” SA w K. Oddziałowi w
C. - Zakładowi Energetycznemu w C. o odszkodowanie, na skutek zażalenia strony
pozwanej na postanowienie Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 25 września
2009 r. [...]
o d d a l i ł zażalenie.
U z a s a d n i e n i e
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Częstochowie wyro-
kiem z 10 kwietnia 2009 r. [...] zasądził od strony pozwanej „E.G.T.” SA w K. Oddział
w C. na rzecz powoda Krzysztofa B. kwotę 254.846 zł tytułem odszkodowania za
rozwiązanie umowy o pracę przed upływem okresu zatrudnienia gwarantowanego w
Umowie Społecznej oraz umorzył postępowanie co do roszczenia o odsetki.
Sąd Okręgowy ustalił, że powód był zatrudniony na podstawie umowy o pracę
w wymiarze pełnego etatu w Zakładzie Energetycznym C. SA od 12 października
1998 r. do 30 czerwca 1999 r. Od 1 lipca 1999 r. do 27 kwietnia 2006 r. pracował u
strony pozwanej na pół etatu na stanowisku asystenta prawnego do spraw obsługi
odbiorców. Jako pracownik pozwanej spółki powód został objęty gwarancją zatrud-
nienia na podstawie Umowy Społecznej zawartej 19 marca 2004 r. W dniu 26 kwiet-
nia 2006 r. pozwana rozwiązała - w trybie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. w związku z art. 30 §
2
1 pkt 3 k.p. - umowę o pracę zawartą z powodem, podając jako przyczynę ciężkie
naruszenie przez niego obowiązków pracowniczych. W wyniku odwołania powoda od
rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Czę-
stochowie, wyrokiem z 4 lutego 2008 r., uwzględnił powództwo i zasądził na rzecz
powoda odszkodowanie. Apelację strony pozwanej od tego wyroku oddalił Sąd
Okręgowy w Częstochowie. Pismem z 8 czerwca 2008 r. powód zwrócił się do byłe-
go pracodawcy z wezwaniem o wypłacenie odszkodowania w wysokości 239.621,04
zł jako „rekompensaty” z tytułu naruszenia przez pozwaną gwarancji zatrudnienia
wynikających z Umowy Społecznej, a następnie wniósł pozew o odszkodowanie. Sąd
Okręgowy - uwzględniając to powództwo - ocenił, że zgodnie z § 11 pkt 2 Umowy
Społecznej nie nastąpiło wyłączenie powoda z gwarancji zatrudnienia, ponieważ
oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia naru-
szało obowiązujące przepisy prawa. Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił zarzutu
strony pozwanej, wywodzonego z art. 8 k.p., dotyczącego nadużycia prawa podmio-
towego przez powoda, ponieważ okoliczność, że powód otrzymał od strony pozwanej
odszkodowanie z tytułu naruszenia przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez
wypowiedzenia w kwocie 8.000 zł, nie stanowiła przeszkody w dochodzeniu przez
niego odszkodowania z tytułu naruszenia przez pozwaną gwarancji zatrudnienia.
Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła strona pozwana, zaskarżając
go w części zasądzającej na rzecz powoda kwotę 254.846 zł oraz nakazującej po-
brać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 12.743 zł tytułem opłaty stosun-
kowej od pozwu, od której uiszczenia powód był zwolniony postanowieniem Sądu
Okręgowego. W apelacji strona pozwana zarzuciła, między innymi, naruszenie art. 8
k.p., poprzez jego bezzasadne niezastosowanie, w sytuacji gdy powód domagał się
zasądzenia kwoty ponad 250.000 zł, pomimo że przyczyny rozwiązania z nim umowy
o pracę leżały wyłącznie po jego stronie i były usprawiedliwione, a powód mógł w
niniejszym procesie twierdzić, że nie został zwolniony z pracy dyscyplinarnie, wy-
łącznie z uwagi na naruszenie przez stronę pozwaną przy rozwiązywaniu umowy o
pracę art. 30 § 4 k.p. Ponadto strona pozwana powołała się na to, że powód zarabia
obecnie lepiej niż w pozwanej spółce, co stanowi o oczywistej sprzeczności jego żą-
dania z zasadami współżycia społecznego.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z 25 września 2009 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że powódz-
two w całości oddalił oraz zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 1.000
3
zł tytułem zwrotu kosztów procesu, ponadto odstąpił od obciążenia powoda pozo-
stałą częścią kosztów procesu należnych stronie pozwanej (na podstawie art. 102
k.p.c.).
Sąd Apelacyjny stwierdził, że istotą sporu w rozpoznawanej sprawie było usta-
lenie, czy rozwiązanie przez pozwaną stosunku pracy z powodem w trybie art. 52 § 1
pkt 1 k.p., co zostało uznane prawomocnym wyrokiem sądu za niezgodne z prawem,
stanowiło naruszenie przewidzianej w § 9 Umowy Społecznej gwarancji zatrudnienia,
a tym samym, czy rodziło po stronie pracodawcy odpowiedzialność odszkodowaw-
czą na podstawie § 12 tej Umowy. W ocenie Sądu drugiej instancji, powód sam
zrezygnował z możliwości przywrócenia go do pracy, bez względu na przyczynę tej
decyzji i wybrał odszkodowanie należne mu na podstawie art. 56 § 1 k.p.; tym sa-
mym nie może domagać się odszkodowania za naruszenie gwarancji zatrudnienia i
skorzystać z przywilejów, jakie ta gwarancja daje. W sytuacji gdy pracownik dobro-
wolnie rezygnuje z przywrócenia go do pracy na rzecz odszkodowania, przestaje
istnieć zobowiązanie pracodawcy do spełnienia świadczenia (odszkodowania gwa-
rancyjnego) wynikającego z Umowy Społecznej. Sąd drugiej instancji podkreślił, że
podstawowe znaczenie dla powyższej oceny ma okoliczność, czy pracownik wybrał
dobrowolnie przywrócenie do pracy, czy też odszkodowanie, w sytuacji, w której
Umowa Społeczna miała przede wszystkim chronić pracownika przed utratą zatrud-
nienia. Sąd Apelacyjny ocenił, że powód nie poniósł szkody, za którą należałoby
przyznać mu rekompensatę, ponieważ miał możliwość powrotu do pracy u strony
pozwanej, z której to możliwości dobrowolnie zrezygnował.
Orzekając w przedmiocie kosztów procesu, Sąd Apelacyjny zasądził od po-
woda na rzecz strony pozwanej, powołując się na art. 102 k.p.c. w związku z § 6 pkt
7 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2 oraz § 13 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedli-
wości z 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponosze-
nia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu
(Dz.U. Nr 163, poz. 1348), kwotę 1.000 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (przede
wszystkim kosztów zastępstwa procesowego strony pozwanej) oraz odstąpił od ob-
ciążania powoda pozostałą częścią kosztów procesu z uwagi na jego sytuację osobi-
stą i materialną.
Zażalenie na zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego z 25 września 2009 r. po-
stanowienie o rozliczeniu kosztów procesu między stronami wniósł w imieniu strony
pozwanej jej pełnomocnik, zaskarżając to postanowienie w całości.
4
Strona skarżąca zarzuciła zaskarżonemu orzeczeniu naruszenie przepisów
postępowania, a mianowicie: 1) mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie art.
361 k.p.c. w związku z art. 328 § 2 k.p.c., poprzez niewyjaśnienie podstawy faktycz-
nej i prawnej postanowienia dotyczącego rozliczenia kosztów procesu, w szczegól-
ności zaś niewykazanie, jaka jest sytuacja osobista i materialna powoda, oraz zanie-
chanie uzasadnienia, dlaczego sytuacja ta stanowi szczególnie uzasadniony wypa-
dek, o jakim mowa w art. 102 k.p.c.; 2) błąd w ustaleniach faktycznych, polegający
na stwierdzeniu, że powód znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej i osobistej,
podczas gdy brak jest na tę okoliczność jakichkolwiek dowodów; 3) mające wpływ na
treść orzeczenia naruszenie art. 102 k.p.c., poprzez jego bezzasadne zastosowanie,
tj. odstąpienie od obciążenia powoda kosztami procesu ponad kwotę 1.000 zł, pomi-
mo że w niniejszej sprawie nie sposób mówić o szczególnie uzasadnionym wypadku.
Strona skarżąca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia w całości po-
przez zasądzenie od powoda na rzecz strony pozwanej kwoty 22.560 zł tytułem
zwrotu kosztów procesu za obie instancje oraz zasądzenie od powoda na rzecz
strony pozwanej zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego, w tym kosztów za-
stępstwa procesowego, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego postanowienia w ca-
łości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania wraz
z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania zażaleniowego.
W uzasadnieniu zażalenia pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że powód
nie znajduje się w trudnej sytuacji majątkowej i osobistej. Powód jest bowiem czyn-
nym zawodowo radcą prawnym, pozostającym w stosunku zatrudnienia, nie jest za-
tem pozbawiony środków finansowych. W związku z tym, że został zwolniony od
obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w niniejszej sprawie, w szczególności
opłaty od pozwu, nie poniósł żadnych wydatków w przedmiotowym postępowaniu.
Zdaniem pełnomocnika skarżącej, powód mógł zaoszczędzić kwotę odpowiadającą
kosztom procesu poniesionym przez stronę pozwaną, a zatem brak jest podstaw do
twierdzenia o jego ciężkiej sytuacji finansowej. Niezależnie od tego, powód otrzymał
od pozwanej kwotę ponad 7.000 zł tytułem odszkodowania za rozwiązanie umowy o
pracę z naruszeniem przepisów prawa. Bezpośrednio przed zakończeniem stosunku
pracy powód przyjął korzyści majątkowe w wysokości przekraczającej 10.000 zł w
zamian za ujawnienie tajemnic handlowych pozwanej. Ponadto powodowi postawio-
no zarzuty karne związane z ujawnieniem tajemnic handlowych pozwanej w zamian
za łapówki. Strona skarżąca zwróciła uwagę, że powód - swoim skrajnie nielojalnym
5
zachowaniem wobec pracodawcy - spowodował wszczęcie przeciwko sobie postę-
powania karnego. Nie można twierdzić, że fakt ten powinien działać na korzyść po-
woda przy rozpatrywaniu kwestii możliwości ponoszenia przez niego kosztów prze-
granego procesu.
Pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że dla przełamania zasady stanowią-
cej o obciążeniu strony przegrywającej proces jego kosztami (art. 98 § 1 k.p.c.) po-
trzebna jest „szczególna wyjątkowość” przypadku (art. 102 k.p.c.), oceniana - jako
wyjątek - ściśle, przez pryzmat zasad współżycia społecznego. Zasady te nie uspra-
wiedliwiają odstąpienia w rozpoznawanej sprawie od obciążenia powoda kosztami
procesu. Powód, jako osoba, która została zwolniona z pracy w związku z ujawnie-
niem tajemnic handlowych pozwanej w zamian za korzyści majątkowe, domagał się
od pozwanej przeszło 250.000 zł z tytułu rozwiązania z nim stosunku pracy z przy-
czyn nieleżących po jego stronie. W ocenie strony skarżącej, „zasady współżycia
społecznego, od których nie sposób się oderwać przy rozważaniu zastosowania art.
102 k.p.c., nie tyle nie optują za, co jednoznacznie przemawiają przeciwko odstąpie-
niu od obciążania powoda kosztami przegranego procesu. Wszak podmiot, który w
sposób oczywisty naruszył te zasady, zdradzając tajemnice handlowe swego praco-
dawcy w zamian za korzyści majątkowe, i który własnowolnie zrezygnował z możli-
wości przywrócenia do pracy, nie powinien móc zasłaniać się trudną sytuacją osobi-
stą i materialną (nawet, gdyby ta wystąpiła - a tak nie jest), celem uwolnienia się od
odpowiedzialności za wynik procesu będącego pochodną tego zachowania”.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie. Zgodnie z art. 102 k.p.c., w wypad-
kach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko
część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W orzecznictwie Sądu Naj-
wyższego przyjmuje się, że ustalenie, czy w okolicznościach konkretnej sprawy za-
chodzą „wypadki szczególnie uzasadnione”, ustawodawca pozostawia swobodnej
ocenie sądu, a sposób korzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym uprawnieniem
jurysdykcyjnym sądu orzekającego i to do jego oceny należy przesądzenie, czy wy-
stąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie od generalnej
zasady (art. 98 § 1 k.p.c.) obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z 17 marca 2010 r., II CZ 105/09, niepubli-
6
kowane; z 11 lutego 2010 r., I CZ 112/09, LEX 564753; z 2 grudnia 2009 r., I CZ
92/09, niepublikowane). Jednocześnie w orzecznictwie podkreśla się, że ocena ta nie
może być dowolna oraz wymaga uzasadnienia zawierającego przedstawienie oko-
liczności, które sąd uznał za wypadki szczególnie uzasadnione w rozumieniu tego
przepisu (por. np. postanowienie Sądu Najwyższego z 11 lutego 2010 r., I CZ
111/09, niepublikowane). Rozstrzygnięcie o kosztach procesu wydane przez sąd
drugiej instancji podlega kontroli w postępowaniu zażaleniowym przed Sądem Naj-
wyższym (art. 3941
§ 1 pkt 2 k.p.c.) „co do kosztów, które nie były przedmiotem roz-
strzygnięcia sądu pierwszej instancji”. Z tego względu, aby możliwe było przeprowa-
dzenie jego kontroli, uzasadnienie tego postanowienia (także zawartego w wyroku
sądu drugiej instancji) musi odpowiadać wymaganiom z art. 328 § 2 k.p.c. w związku
z art. 361 k.p.c. Uzasadnienie zawartego w wyroku sądu drugiej instancji postano-
wienia co do kosztów procesu nie może powoływać się jedynie na ustawowe sfor-
mułowanie o istnieniu szczególnie uzasadnionych wypadków, powinno tę szczegól-
ność sytuacji identyfikować i indywidualizować, odnosząc ją nie tylko i wyłącznie do
zasad współżycia społecznego - jak próbuje to przedstawiać w zażaleniu pełnomoc-
nik skarżącej - lecz do różnych konkretnych okoliczności, stanów i zdarzeń, na przy-
kład rzeczywiście trudnej sytuacji finansowej, majątkowej, rodzinnej, zdrowotnej itd.
strony przegrywającej spór. Ocena sądu, czy w sprawie zachodzi wypadek szczegól-
nie uzasadniony, o którym mowa w art. 102 k.p.c., powinna obejmować wszystkie
okoliczności, które mogą mieć wpływ na podjęcie decyzji na podstawie tego przepi-
su. Mogą to być zarówno okoliczności związane z przebiegiem procesu, jego przed-
miotem, jak i dotyczące sytuacji życiowej strony, oceniane z uwzględnieniem zasad
współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z 26 listopada 2009
r., III CZ 51/09, niepublikowane).
W ocenie Sądu Najwyższego rozpoznającego zażalenie strony pozwanej, oko-
liczności niniejszej sprawy były tego rodzaju, że mogły zostać zakwalifikowane przez
Sąd Apelacyjny jako „wypadek szczególnie uzasadniony”, w rozumieniu art. 102
k.p.c., który pozwalał na jedynie częściowe obciążenie powoda - jako strony prze-
grywającej spór - kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego strony
pozwanej, zrelatywizowanymi do wartości przedmiotu sporu i wartości przedmiotu
zaskarżenia w instancji apelacyjnej. Szczególne okoliczności wiązały się z osobą
powoda - jego sytuacją życiową, rodzinną, zawodową i majątkową.
7
Należy zauważyć, że powód został w całości zwolniony od opłaty stosunkowej
od pozwu (postanowieniem Sądu Okręgowego w Częstochowie z 26 listopada 2008
r.) oraz w części od opłaty stosunkowej od skargi kasacyjnej - ponad kwotę 2.000 zł
(postanowieniem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 17 lutego 2010 r.). Przywołane
zwolnienia od kosztów sądowych mogą zostać zinterpretowane w taki sposób, że od
listopada 2008 r. do lutego 2010 r. sytuacja życiowa powoda była tego rodzaju, że
uzasadniała przyznanie mu zwolnienia od kosztów sądowych - co najmniej istotne (w
znaczącej części) zwolnienie od opłat sądowych od skargi kasacyjnej. Te same oko-
liczności, które przemawiały za przyznaniem powodowi zwolnienia od kosztów sądo-
wych, uzasadniały zastosowanie przez Sąd Apelacyjny art. 102 k.p.c., chociaż roz-
strzygnięcie w tym przedmiocie nie zostało obszernie i szczegółowo uzasadnione w
końcowym fragmencie uzasadnienia wyroku Sądu drugiej instancji. Sytuacja życiowa
powoda - wykazywana przez niego w kolejnych oświadczeniach o stanie rodzinnym,
majątku, dochodach i źródłach utrzymania - jest odmienna od tej, którą w swoich
twierdzeniach zawartych w uzasadnieniu zażalenia przedstawia strona pozwana (są
to przy tym tylko jej twierdzenia, a nie okoliczności wykazane lub co najmniej upraw-
dopodobnione stosownymi dowodami lub ich namiastkami). W tych okolicznościach
należało przyjąć, że stronie pozwanej nie udało się zakwestionować w zażaleniu na
zawarte w wyroku Sądu Apelacyjnego rozstrzygnięcie o kosztach procesu prawidło-
wości zastosowania przez ten Sąd art. 102 k.p.c. Sąd Najwyższy podziela wyrażony
w orzecznictwie pogląd, zgodnie z którym ustawodawca pozostawił swobodnej oce-
nie sądu stwierdzenie, czy w okolicznościach konkretnej sprawy zachodzą „wypadki
szczególnie uzasadnione”, a sposób korzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym
uprawnieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i to do jego oceny należy przesą-
dzenie, czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie
od generalnej zasady obciążenia kosztami procesu strony przegrywającej spór. Kwe-
stia „szczególnie uzasadnionych wypadków” jest ocenna. W gestii sądu stosującego
ten przepis pozostaje ocena co do jego zastosowania. Stronie pozwanej nie udało
się w zażaleniu skutecznie podważyć oceny Sądu Apelacyjnego. Nie było wystar-
czające powołanie się na wypłacenie powodowi jednorazowo kwoty ponad 7.000 zł,
skoro powód po rozwiązaniu z nim umowy o pracę z wypłaconego mu przez pozwa-
ną odszkodowania musiał utrzymać siebie i swoją rodzinę. Stronie pozwanej nie
udało się wykazać, że ocena Sądu Apelacyjnego co do szczególnych warunków
związanych z sytuacją życiową, rodzinną, majątkową, zawodową i zarobkową po-
8
woda była w chwili wydawania zaskarżonego wyroku tego rodzaju, że pozwalała na
obciążenie go pełną kwotą poniesionych przez stronę pozwaną kosztów procesu
(22.500 zł).
Rozstrzygając o kosztach procesu Sąd Apelacyjny zastosował art. 102 k.p.c. i
postanowił nie obciążać powoda tymi kosztami ponad kwotę 1.000 zł ze względu na
trudną sytuacją materialną i osobistą powoda. W uzasadnieniu wyroku, w którym za-
warte zostało zaskarżone postanowienie, Sąd Apelacyjny stwierdził, że odstąpił od
obciążania powoda pozostałą (ponad 1.000 zł) częścią kosztów procesu z uwagi na
jego sytuację osobistą i materialną, wskazując jednocześnie jako podstawę swojego
rozstrzygnięcia art. 102 k.p.c. w związku z § 6 pkt 7 w związku z § 12 ust. 1 pkt 2
oraz § 13 ust. 3 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 28 września 2002 r. w
sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa
kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu. W tej sytuacji nieuzasad-
niony okazał się zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. w związku art. 361 k.p.c., który
określa, jakim kryteriom konstrukcyjnym powinno sprostać uzasadnienie orzeczenia,
ponieważ Sąd Apelacyjny wskazał podstawę prawną oraz motywy, którymi się kiero-
wał, rozstrzygając o kosztach procesu, chociaż motywy te zostały zreferowane bar-
dzo lakonicznie. Należało jednak uznać, że motywy, jakimi kierował się Sąd, wynikały
z przebiegu postępowania i okoliczności sprawy, które były Sądowi znane. Powód od
początku postępowania powoływał się na swoją trudną sytuację materialną i osobi-
stą. Wnosząc pozew, złożył wniosek o zwolnienie go od kosztów sądowych. Sąd
Okręgowy w Częstochowie postanowieniem z 26 listopada 2008 r. zwolnił powoda w
całości od uiszczenia opłaty od pozwu. Wnosząc skargę kasacyjną od wyroku Sądu
Okręgowego, powód ponownie złożył wniosek o zwolnienie go od kosztów sądo-
wych. Powołał się przy tym na analogiczne okoliczności jak w załączonym do pozwu
wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, co pozwalało na ocenę, że jego sytua-
cja materialna nie uległa poprawie.
Zastosowany przez Sąd Apelacyjny art. 102 k.p.c. urzeczywistnia zasadę słu-
szności, pozostawiając sądowi rozstrzygającemu sprawę ocenę, czy całokształt oko-
liczności pozwala na uznanie, że zachodzi szczególnie uzasadniony wypadek prze-
mawiający za nieobciążaniem strony przegrywającej spór kosztami procesu w cało-
ści lub w części. Dokonując tej oceny sąd kieruje się własnym poczuciem sprawie-
dliwości. W wyroku z dnia 19 maja 2006 r., III CK 221/05 (niepublikowany), Sąd Naj-
wyższy stwierdził, że sposób korzystania z art. 102 k.p.c. jest suwerennym upraw-
9
nieniem jurysdykcyjnym sądu orzekającego i to do jego oceny należy przesądzenie,
czy wystąpił szczególnie uzasadniony wypadek, który uzasadnia odstąpienie, a jeśli
tak, to w jakim zakresie, od generalnej zasady obciążania kosztami procesu strony
przegrywającej spór. Pogląd ten należy podzielić. Podważenie oceny sądu orzekają-
cego wymaga zatem wykazania przez wnoszącego zażalenie, że jest ona wadliwa.
Podniesione przez stronę skarżącą w zażaleniu argumenty nie prowadzą do sku-
tecznego zakwestionowania oceny Sądu Apelacyjnego. Strona skarżąca w uzasad-
nieniu zażalenia podnosi jedynie, że powód nie jest pozbawiony środków finanso-
wych, ponieważ pozostaje w stosunku zatrudnienia jako czynny zawodowo radca
prawny, że nie poniósł żadnych wydatków w związku z przedmiotowym sporem oraz
że mógł zaoszczędzić kwotę odpowiadającą poniesionym przez pozwaną kosztom
procesu. Podnoszone przez skarżącą argumenty nie mogą skutecznie podważyć
dokonanej przez Sąd Apelacyjny oceny sytuacji materialnej i osobistej powoda.
Podsumowując powyższe rozważania należy pokreślić, że art. 102 k.p.c. pro-
klamując zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za
wynik procesu, jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozsze-
rzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swojego
zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Przepis ten nie konkretyzuje
pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy
uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. między innymi
postanowienie Sądu Najwyższego z 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, LEX nr 7366).
Trudna sytuacja majątkowa, która uniemożliwia pokrycie przez stronę kosztów pro-
cesu należnych przeciwnikowi, należy do okoliczności uzasadniających odstąpienie
od zasady wyrażonej w art. 98 § 1 k.p.c. Ocena sytuacji majątkowej powoda doko-
nana w tym zakresie przez Sąd Apelacyjny była usprawiedliwiona.
Z tego względu zażalenie, pozbawione uzasadnionych podstaw, podlegało
oddaleniu na podstawie art. 3941
§ 3 k.p.c. w związku z art. 39814
k.p.c.
========================================