Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II CZ 4/13
POSTANOWIENIE
Dnia 21 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Antoni Górski (przewodniczący)
SSN Dariusz Dończyk
SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa Gminy Miasto S.
przeciwko H. K.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2013 r.,
zażalenia pozwanego
na postanowienie Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 22 listopada 2012 r.,
1) oddala zażalenie w części zaskarżającej postanowienie
o odrzuceniu skargi kasacyjnej,
2) odrzuca zażalenie w części zaskarżającej postanowienie
o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia skargi kasacyjnej,
3) nie obciąża H. K. kosztami zastępstwa procesowego
Gminy Miasta S. w postępowaniu zażaleniowym.
Uzasadnienie
2
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 1 marca 2012 r. zmienił wyrok Sądu
Okręgowego w S. z dnia 30 listopada 2011 r. w ten sposób, że zasądził na rzecz
powódki od pozwanego kwotę 137.506,05 zł wraz z ustawowymi odsetkami, oddalił
powództwo w pozostałym zakresie i zasądził od pozwanego na rzecz powódki
koszty postępowania, w pozostałej części apelację powódki oddalił i zasądził od
pozwanego na rzecz powódki zwrot kosztów postępowania apelacyjnego.
Pozwany H. K., zastąpiony przez radcę prawnego, w dniu 18 września 2012
r. wniósł o przywrócenie terminu do złożenia skargi kasacyjnej. Pozwany podniósł,
że uchybił terminowi do wniesienia skargi kasacyjnej nie ze swojej winy, gdyż
wpływ na to miał jego zły stan zdrowia i poważne zaburzenia pamięci, będące
następstwem zawałów, z których ostatni miał miejsce w 2009 r. oraz śpiączki. Do
chwili obecnej miewa zaniki pamięci, nie pamięta o pewnych zdarzeniach,
sytuacjach, które miały miejsce, o rzeczach, które ma zrobić. Jak twierdził we
wtorek 11 września 2012 r., przeglądając dokumenty medyczne przed kolejną
wizytą lekarską, natknął się na kserokopię wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 1
marca 2012 r., sygn. akt I ACa …/12. Pozwany przypomniał sobie, że otrzymał go
od swojego pełnomocnika ale nie pamiętał kiedy. H. K. wnioskował o
przeprowadzenie przed Sądem Apelacyjnym dowodów z zeznań świadków na
okoliczność swojego stanu zdrowia, przebycia śpiączki oraz na występowania do
chwili obecnej zaburzeń, zaników pamięci. Pozwany dołączył także zaświadczenie
lekarskie z dnia 12 września 2012 r., orzeczenie lekarza orzecznika ZUS z dnia 6
sierpnia 2012 r., kartę informacyjną Akademii Medycznej z dnia 11 września 2009 r.
oraz orzeczenie Powiatowego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w S. z
dnia 23 lipca 2009 r.
Sąd Apelacyjny postanowieniem z dnia 22 listopada 2012 r. oddalił wniosek
pozwanego o przywrócenie terminu i odrzucił wniesioną przez niego skargę
kasacyjną.
Sąd Apelacyjny podkreślił, że przywrócenie terminu do dokonania czynności
procesowej może nastąpić jedynie wówczas gdy uchybienie terminowi nastąpiło
z przyczyn przez stronę niezawinionych, zaś brak winy w niedokonaniu w terminie
3
czynności procesowej ma miejsce wtedy, gdy wystąpiły przeszkody niezależne od
strony. Brak winy w uchybieniu terminu powinien być oceniany z uwzględnieniem
wszystkich okoliczności konkretnej sprawy, w sposób odpowiadający
obiektywnemu miernikowi staranności, jakiej można wymagać od strony dbającej
należycie o swoje interesy, który nie jest zachowany nawet przy lekkim
niedbalstwie. Istotne jest też, czy strona podjęła jakiekolwiek działania mające na
celu zabezpieczenie się w dotrzymaniu terminu. Sąd Odwoławczy nie kwestionował
ogólnie złego stanu zdrowia pozwanego, przyjął jednak, że nie uprawdopodobnił on
aby w okresie od dnia 1 marca 2012 r. do 17 września 2012 r. nastąpiło
pogorszenie, bądź wystąpiły u niego faktycznie zaniki czy zaburzenia pamięci. Sąd
zwrócił przy tym uwagę, że pozwany prawidłowo funkcjonował w trakcie procesu,
mimo choroby był zatrudniony, a z dokumentacji lekarskiej nie wynika by był
niezdolny do samodzielnej egzystencji. Od pozwanego, jako osoby w świetle
materiału zebranego w sprawie charakteryzującej się ponadprzeciętną
przezornością, świadomego kłopotów z pamięcią już od 2009 r., zawiadomionego
przez pełnomocnika o wydanym w dniu 1 marca 2012 r. niekorzystnym wyroku,
należy wymagać, aby zabezpieczył własne interesy, np. poprzez pozostawienie
kserokopii wyroku w widocznym miejscu czy choćby przekazanie informacji bliskim.
Skoro tego nie zrobił i nie poczynił żadnych działań będących w zakresie jego
możliwości, mających na celu zabezpieczenie dotrzymania terminu, należy przyjąć
zawinienie. Złożenie skargi kasacyjnej nastąpiło zatem z opóźnieniem.
Pozwany wniósł zażalenie na postanowienie w całości, dochodząc jego
uchylenia oraz zasądzenia od powódki kosztów postępowania. Skarżący zarzucił
błędną ocenę Sądu w zakresie oceny winy w niedotrzymaniu terminu. Wskazał
nadto, że wbrew twierdzeniom Sądu Apelacyjnego nie twierdził, że w okresie od
marca do września 2012 r. jego stan się pogorszył, tylko iż od 2009 r. do chwili
obecnej ma zaburzenia pamięci. Pozwany podkreślił, że Sąd Apelacyjny w sposób
niedopuszczalny nie uwzględnił jego wniosków dowodowych z góry zakładając, że
córka i żona będą zeznawały na korzyść pozwanego i nie będą wiarygodne.
Za nieprawidłowe uznał stanowisko Sądu co do aktywności w trakcie procesu gdyż
sprzeciw od nakazu zapłaty przygotował adwokat, a on go jedynie podpisał.
Pozwany podkreślił, że żona i córka od marca 2012 r. do chwili obecnej
4
zamieszkują w Niemczech, stąd nietrafne jest stwierdzenie, iż mogły przypomnieć
mu o wyroku i konieczności podjęcia decyzji co do wniesienia skargi.
Powódka wniosła o oddalenie zażalenia i zasądzenie na swoją rzecz
kosztów postępowania, podnosząc, że pozwany doskonale pamiętał o wyroku
skoro kilkukrotnie począwszy od marca 2012 r. korespondował z powódką celem
rozłożenia na raty wynikającej z niego należności.
Sąd Najwyższy zważył:
Instytucja przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej ma na
celu na odwrócenie ujemnych skutków, jakie ustawa wiąże z uchybieniem terminu.
Przesłanką umożliwiającą uwzględnienie wniosku strony o przywrócenie terminu
procesowego jest należycie uprawdopodobniony brak zawinienia w niedotrzymaniu
tego terminu. Zgodnie z art. 168 § 1 k.p.c., jeżeli strona nie dokonała w terminie
czynności procesowej bez swojej winy, sąd na jej wniosek postanowi przywrócenie
terminu. We wniosku o przywrócenie terminu należy uprawdopodobnić okoliczności
uzasadniające wniosek (art. 169 § 2 k.p.c.). Strona występująca o przywrócenie
terminu zobowiązana jest uprawdopodobnić twierdzenia uzasadniające żądanie, co
oznacza przytoczenie twierdzeń i wskazanie okoliczności, z których wynika
przekonanie o ich prawdziwości (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
14 grudnia 2011 r., I CZ 142/11, niepubl.). W orzecznictwie jednolicie podkreśla się
że, przy ocenie braku winy w niedotrzymaniu terminu czynności procesowej, istotny
jest obiektywny miernik dochowania staranności jakiej można wymagać od osoby
należycie dbającej o swoje interesy (por. m.in. postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 2 czerwca 2004 r., IV CZ 63/04, niepubl., postanowienie Sądu Najwyższego
z dnia 10 maja 2001 r., II CZ 24/01, niepubl.). Uprawdopodobnienie okoliczności
uzasadniających uwzględnienie wniosku nie jest wystarczające i nie może zastąpić
oceny sądu w przedmiocie przesłanki dotyczącej tego, czy strona rzeczywiście nie
dokonała czynności w terminie bez swojej winy (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 13 października 2005 r., IV CZ 91/05, niepubl., postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 9 stycznia 2012 r., II UZ 46/11, niepubl.).
Tylko w wypadku przywrócenia terminu wcześniejsze uchybienie strony
w tym przedmiocie podlega sanacji i powtórzona czynność procesowa uznana jest
za skuteczną i dokonaną z zachowaniem ustawowego terminu (por. postanowienie
5
Sądu Najwyższego z dnia 11 sierpnia 1999 r., I CKN 367/99, OSNC 2000, nr 6,
poz. 93). Judykatura i nauka prawa obecnie zgodnie przyjmują, że postanowienia
w przedmiocie odrzucenia lub oddalenia wniosku o przywrócenie terminu nie są
orzeczeniami kończącymi postępowanie w sprawie i nie podlegają samodzielnemu
zaskarżeniu (por. uchwała (7) Sądu Najwyższego z dnia 31 maja 2000 r., III CZP
1/00, OSNC 2001, nr 1, poz. 1, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
23 października 2002 r., II CZ 109/02, niepubl. i in.). Konsekwentnie, strona
kwestionująca rozstrzygnięcie o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu do
wniesienia środka odwoławczego lub nadzwyczajnego środka zaskarżenia nie
może go zaskarżyć wprost i powinna złożyć wniosek o poddanie go kontroli
pośredniej na podstawie art. 380 k.p.c. przy rozpatrywaniu zażalenia na odrzucenie
danego środka. Artykuł 380 k.p.c. ma zastosowanie także w postępowaniu przed
Sądem Najwyższym wywołanym wniesieniem zażalenia na postanowienie sądu
drugiej instancji odrzucające skargę kasacyjną (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 listopada 2001 r., I CZ 165/01, OSN 2002, nr 7-8, poz. 102).
Warunkiem koniecznym przeprowadzenia oceny niezaskarżalnego postanowienia
na podstawie art. 380 w zw. z 39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. (tzw. uprzedniej kontroli
prawidłowości orzeczenia w przedmiocie przywrócenia terminu) jest zamieszczenie
w środku odwoławczym stosownego wniosku. Jeżeli w sprawie występuje
profesjonalny pełnomocnik, wniosek powinien być jednoznacznie sformułowany,
gdyż nie ma podstaw do przypisywania pismom przez niego wnoszonym treści
wprost w nich niewyrażonych (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia
17 lipca 2008 r., II CZ 54/08, niepubl.).
Przedmiotem zażalenia było postanowienie Sądu Apelacyjnego z dnia 22
listopada 2012 r. w całości, obejmujące (1) oddalenie wniosku o przywrócenie
terminu i (2) odrzucenie skargi kasacyjnej. Z przyczyn wskazanych wyżej
niedopuszczalna jest konwersja wniesionego środka odwoławczego na wniosek o
dokonanie uprzedniej kontroli postanowienia złożony na podstawie art. 380 w zw. z
39821
i art. 3941
§ 3 k.p.c. W tej części zażalenie podlega zatem odrzuceniu jako
niedopuszczalne (art. 3941
§ 3 k.p.c. w zw. z art. 3986
§ 3 k.p.c.).
Skoro postanowienie o oddaleniu wniosku o przywrócenie terminu nie
zostało wzruszone należy przyjąć, że stanowisko Sądu Apelacyjnego o odrzuceniu
6
skargi kasacyjnej wobec jej wniesienia z uchybieniem ustawowego terminu jest
prawidłowe. Z tych względów zażalenie w tej części jako bezzasadne podlega
oddaleniu (art. 39814
, 39821
, 391 § 1 k.p.c. w zw. z art. 3941
§ 3 k.p.c.).
O kosztach postępowania zażaleniowego orzeczono na podstawie art. 102
k.p.c. w zw. z art. 39821
k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c. oraz art. 3941
§ 3 k.p.c.
uwzględniając sytuację osobistą i majątkową pozwanego, charakter roszczenia
i wynik postępowania.
db