Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III CZ 16/13
POSTANOWIENIE
Dnia 21 marca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Bogumiła Ustjanicz
SSA Monika Koba (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku Skarbu Państwa-Starosty O.
przy uczestnictwie Towarzystwa Zakładów Chemicznych "S." S.A.
w K.
o założenie księgi wieczystej i wpis,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2013 r.,
zażalenia uczestnika
na postanowienie Sądu Okręgowego w K.
z dnia 9 listopada 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie.
Uzasadnienie
2
Postanowieniem z 9 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w K. odrzucił apelację
uczestnika Towarzystwa Zakładów Chemicznych „S.” Spółki Akcyjnej od wpisu
Sądu Rejonowego w O. o założeniu dla działek pgr 1007/23 i pgr 1007/24 księgi
wieczystej i wpisania jako właściciela Skarbu Państwa reprezentowanego przez
Starostę O.
W motywach rozstrzygnięcia wskazał, iż zainteresowany może przystąpić
do sprawy jedynie do chwili jej prawomocnego zakończenia, która
w rozpatrywanym przypadku jest wyznaczona upływem terminu do wniesienia
apelacji przez wnioskodawcę (28 grudnia 2011 r.). Późniejsze przesłanie
apelującemu zawiadomienia o wpisie nie otwierało terminu do wniesienia apelacji,
a skoro została ona wniesiona z uchybieniem ustawowego terminu, to na
podstawie art. 373 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c. podlegała odrzuceniu jako
spóźniona.
W zażaleniu, zawierającym wniosek o uchylenie zaskarżonego
postanowienia, uczestnik zarzucił naruszenie art. 373 k.p.c. w zw. z art. 6261
§ 2
k.p.c. w zw. z art. 62610
§ 1 i 3 k.p.c. przez bezzasadne pominięcie, że skarżący,
którego prawo podlegało wykreśleniu należał do uczestników postępowania, którzy
powinni otrzymać zawiadomienie o wpisie. Skoro zawiadomienie to zostało
doręczone 3 lipca 2012r, a apelację wniesiono 11 lipca 2012 r., stanowisko Sądu
Okręgowego o spóźnionym wniesieniu apelacji należy ocenić jako błędne. Zdaniem
skarżącego Sąd Okręgowy naruszył także art. 387 § 3 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c.
doręczając wbrew treści tej regulacji zaskarżone postanowienie bez uzasadnienia,
co znacznie utrudniło sporządzenie zażalenia.
W odpowiedzi na zażalenie wnioskodawca wniósł o jego oddalenie
i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Sąd Okręgowy naruszył art. 387 § 3 k.p.c. w zw. z 13 § 2 k.p.c. doręczając
skarżącemu postanowienie o odrzuceniu apelacji bez uzasadnienia. Uchybienie to
pozostaje jednak bez znaczenia dla możliwości realizacji przez uczestnika swoich
praw w postępowaniu zażaleniowym, skoro poza sporem pozostaje, iż skarżący
3
zapoznał się z motywami rozstrzygnięcia w oparciu o akta sprawy i na tej podstawie
sformułował zarzuty zażalenia.
W judykaturze Sądu Najwyższego i Trybunału Konstytucyjnego utrwalony
jest pogląd, który należy podzielić, iż art. 6261
§ 2 k.p.c., jest przepisem
szczególnym w stosunku do art. 510 k.p.c., a tym samym wyłącza możliwość jego
stosowania w postępowaniu wieczystoksięgowym (por. wyrok Trybunału
Konstytucyjnego z 26 czerwca 2007 r., SK 29/05, OTK-A 2007/6/54, uchwała Sądu
Najwyższego z 7 lipca 2011 r., III CZP 45/10, Lex nr 1115006; postanowienia Sądu
Najwyższego z 7 listopada 2003 r., II CK 172/02, Lex nr 599523; z 16 czerwca
2004 r., I CZ 48/04, OSNC 2005/6/108; z 24 maja 2012 r., V CZ 216/12, Lex nr
1214623).
W konsekwencji uczestnikami postępowania wieczystoksięgowego mogą
być wyłącznie wnioskodawca, osoby których prawa mają być wykreślone lub
obciążone, oraz osoby na rzecz których wpis ma nastąpić (art. 6261
§ 2 k.p.c.).
Rezultatem tego poglądu jest konieczność przyjęcia, iż doręczenie zawiadomienia
o wpisie podmiotowi nie należącemu do kręgu uczestników postępowania nie
powoduje, że podmiot ten staje się uczestnikiem postępowania
wieczystoksięgowego uprawnionym do wniesienia apelacji (por. postanowienia
Sądu Najwyższego z 21 lutego 2007 r., I CZ 138/06, Lex nr 274231 oraz
z 18 kwietnia 2012 r., V CZ 167/11, Lex nr 1214627).
Zarówno w literaturze, jak i orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęto,
że uzyskanie statusu uczestnika postępowania po jego prawomocnym
zakończeniu nie jest możliwe. Zainteresowany może więc przystąpić do sprawy
tylko do chwili jej prawomocnego zakończenia. Może więc to uczynić przez
wniesienie środka odwoławczego, ale tylko dopóty dopóki nie upłynął termin dla
wszystkich dotychczasowych uczestników postępowania (por. orzeczenie Sądu
Najwyższego z 21 października 1948 r., C 678/48, Pi P 1949/2/127; wyrok Sądu
Najwyższego z 10 lipca 1997 r., I CZ 82/97, OSNC 1997/12/209; postanowienie
Sądu Najwyższego z 23 września 1998 r., II CKN 434/98, Lex nr 667482).
Sąd Okręgowy przyjął, iż skarżący jest osobą zainteresowaną w sprawie,
nie będącą uczestnikiem postępowania, która złożyła apelację, a w konsekwencji
4
zgłosiła swój udział w sprawie, po prawomocnym zakończeniu postępowania.
Stanowiska tego nie można podzielić, jako nie uwzględniającego stanu faktycznego
rozpoznawanej sprawy i specyfiki postępowania wieczystoksięgowego.
Po pierwsze, rozróżnienia wymaga sytuacja zgłoszenia przez
zainteresowanego udziału w sprawie po prawomocnym zakończeniu postępowania,
od niewykonania przez Sąd obowiązku doręczenia podlegającego zaskarżeniu
orzeczenia uczestnikowi postępowania (art. 62610
§ 1 k.p.c.).
Po drugie, krąg uczestników postępowania wieczystoksięgowego został
ustawowo uregulowany w art. 6261
§ 2 k.p.c. i należą do nich między innymi osoby,
których prawa zostały wykreślone. Ustalenie „osób”, których prawa zostały
wykreślone musi mieścić się w granicach kognicji sądu wieczystoksięgowego, który
rozpoznając wniosek o wpis bada jedynie treść i formę wniosku, dołączonych
do wniosku dokumentów oraz treść księgi wieczystej (art. 6268
§ 2 k.p.c.). Zatem
Sąd wieczystoksięgowy w oparciu o treść i formę wniosku, dołączonych do wniosku
dokumentów oraz treść księgi wieczystej w prosty sposób ustala krąg uczestników
postępowania i w stosunku do tych podmiotów realizuje obowiązek o którym mowa
w art. 62610
§ 1 k.p.c. (por. postanowienia Sądu Najwyższego z 24 czerwca 1997 r.,
II CKN 216/97, OSNC 1981/1/7 oraz z 11 stycznia 2001 r., V CKN 1841/00, OSNC
2001/7-8/113). Pominięcie na etapie doręczenia zawiadomienia o wpisie uczestnika
postępowania nie może być utożsamiane z pozbawieniem go statusu uczestnika
postępowania, skoro przymiot uczestnika przysługuje danemu podmiotowi
w świetle treści księgi wieczystej i art. 6261
§ 2 k.p.c. W konsekwencji
niezrealizowanie przez Sąd obowiązku zawiadomienia uczestnika o dokonanym
wpisie z pouczeniem o apelacji nie prowadzi do uprawomocnienia zaskarżonego
postanowienia i nie może być mylone ze zgłoszeniem zainteresowanego do udziału
w postępowaniu nieprocesowym po jego prawomocnym zakończeniu.
Zasady rządzące postępowaniem wieczystoksięgowym, służącym
sprawnemu ewidencjonowaniu stanu prawnego nieruchomości, zapewnieniu
bezpieczeństwa i pewności obrotu prawnego przemawiają przeciwko
rozszerzającej wykładni kręgu uczestników postępowania wieczystoksięgowego
(art. 6261
§ 2 k.p.c.), sprzeciwiają się możliwości zgłoszenia przez
5
zainteresowanego udziału w sprawie po jej prawomocnym zakończeniu oraz
decydują o niedopuszczalności stosowania przepisów o wznowieniu postępowania
w postępowaniu wieczystoksięgowym (art. 6263
k.p.c. oraz uchwała Sądu
Najwyższego z 4 września 1969 r., III CZP 58/69, OSNC 1970/10/169).
Względy te nie mogą jednak usprawiedliwiać przyjęcia, iż niewykonanie
przez Sąd obowiązku wynikającego z art. 62610
§ 1 k.p.c., w stosunku do ustawowo
określonego kręgu uczestników (art. 6261
§ 2 k.p.c.) znanych Sądowi
wieczystoksięgowemu w oparciu o treść wniosku, załączonych do niego
dokumentów i treść księgi wieczystej prowadzi do uprawomocnienia postanowienia
w stosunku do tego uczestnika, co do którego zaniechano obowiązku doręczenia
i pozbawia go możliwości wniesienia apelacji.
W rozpoznawanej sprawie, wnioskodawca domagał się założenia księgi
wieczystej dla nieruchomości gruntowej wyodrębnionej z księgi LWH […], w której
jako właściciel ujawniony był uczestnik postępowania. Towarzystwo Zakładów
Chemicznych „S.” Spółka Akcyjna było więc uczestnikiem postępowania, któremu
Sąd Rejonowy miał obowiązek doręczyć zawiadomienie o wpisie, bez odrębnego
zgłoszenia tego podmiotu, skoro miał o nim wiedzę w oparciu o treść księgi
wieczystej. Sąd Rejonowy dostrzegając uchybienie w zakresie niewykonania tego
obowiązku zarządził doręczenie uczestnikowi zawiadomienia o wpisie, a skarżący
w ustawowym terminie (art. 62610
§ 3 k.p.c.) złożył apelację, brak było zatem
podstaw do jej odrzucenia jako spóźnionej.
Z przytoczonych względów na podstawie art. 39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art.3941
§ 3 k.p.c. zaskarżone postanowienie podlegało uchyleniu.
es
Kontakt: saos_malpka_saos_kropka_org_kropka_pl | Wersja SAOS: 0.9.13