Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 108/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Bogumiła Ustjanicz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa M.R. i Z. R.
przeciwko Zakładom Mechanicznym "W." Spółce Akcyjnej w M.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia powodów na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 30 maja 2012 r.,
oddala zażalenie, a rozstrzygnięcie o kosztach postępowania
zażaleniowego pozostawia sądowi wydającemu orzeczenie
kończące sprawę.
Uzasadnienie
2
Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym z dnia 31 stycznia 2011 r.
Sąd Okręgowy w K. zobowiązał pozwaną do zapłaty kwoty 108449 zł stanowiącej
nieuregulowany czynsz za najem hali produkcyjnej za okres od września do
grudnia 2010 r. z ustawowymi odsetkami od upływu terminu płatności każdej z
miesięcznych należności.
Pozwana w zarzutach od tego nakazu podniosła zarzut potrącenia
wierzytelności przysługującej jej w związku z poniesionymi nakładami koniecznymi
na przedmiot najmu, odnośnie którego złożyła oświadczenie w pismach
kierowanych do powoda w dniach 6 października 2010 r. i 16 lutego 2011 r.
Sąd Okręgowy w K. utrzymał w mocy nakaz zapłaty w całości, przyjmując że
wierzytelności objęte zarzutem potrącenia nie zostały udowodnione dokumentami,
o których mowa w art. 485 k.p.c.
Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu sprawy na skutek
apelacji pozwanej, uchylił nakaz zapłaty co do kwoty 27112,24 zł z ustawowymi
odsetkami oraz rozstrzygnięcie o kosztach procesu i w tym zakresie przekazał
sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
Rozstrzygnięcie to oparł na następujących podstawach:
Od 26 marca 2003 r. strony łączyła umowa najmu hali produkcyjnej wraz z wiatą
i suwnicami znajdującymi się w hali maszyn położonej w M. Porozumienie
dotyczące obowiązku płacenia czynszu (§ 3) przewidywało coroczne podwyższanie
jego wysokości do poziomu wskaźnika wzrostu cen i usług konsumpcyjnych
ogłaszanego przez Prezesa GUS. W tej kwestii zawierane były aneksy do umowy.
Rozmiar poszczególnych należności czynszowych za okres dochodzony pozwem
był bezsporny. Żądanie umorzenia należności czynszowych pozwana zawarła
w piśmie z dnia 6 października 2010 r., otrzymanym przez powodów przed
doręczeniem pozwu i nakazu zapłaty, dotyczyło ono czynszu za wrzesień 2010 r.
Po doręczeniu jej pozwu i nakazu zapłaty, w piśmie z dnia 16 lutego 2011 r.,
podniosła zarzut potrącenia co do pozostałej części wierzytelności powodów.
Objęte nim wierzytelności związane były z wykonaniem nakładów koniecznych,
a kwestia ich charakteru i faktu poniesienia była przedmiotem uzgodnień stron
3
w przedwstępnej umowie sprzedaży nieruchomości będącej przedmiotem najmu
z dnia 6 listopada 2003 r.; nie doszło jednak do zawarcia umowy przyrzeczonej.
Istnienie wierzytelności pozwanej nie zostało udowodnione dokumentami
wymienionymi w art. 485 k.p.c. Sąd Apelacyjny uznał, że zarzut pozwanej
zgłoszony w piśmie z dnia 6 października 2010 r. obejmował w istocie zarzut
nieistnienia wierzytelności powodów we wskazanym zakresie, wobec jej umorzenia
w wyniku potrącenia wzajemnych wierzytelności, do którego nie mają zastosowania
zakazy dowodowe objęte art. 493 § 3 k.p.c. Rozstrzygnięcie Sądu pierwszej
instancji nie zawiera żadnych ustaleń faktycznych co do istnienia wierzytelności
pozwanej, objętej pismem z dnia 6 października 2010 r., a postępowanie
dowodowe obejmowało jedynie przeprowadzenie dowodu z zeznań dwóch
świadków, które nie były przedmiotem oceny, jak też ustaleń faktycznych. Brak
również w uzasadnieniu tego Sądu rozważań dotyczących zagadnienia
wierzytelności pozwanej, z uwagi na stwierdzenie niepodniesienia skutecznego
zarzutu potrącenia względem wierzytelności powodów. Sąd Apelacyjny uznał,
że nie doszło do rozpoznania przez Sąd pierwszej instancji istoty sprawy w części
dotyczącej zarzutu nieistnienia wierzytelności powodów, co było przyczyną
uchylenia wyroku w tym zakresie i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania
na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
Powodowie w zażaleniu zarzucili naruszenie przepisów prawa materialnego:
art. 498 § 1 k.c. `i art. 65 § 2 k.c. Poddali w wątpliwość przyjęte przez Sąd
Apelacyjny rozumienie art. 493 § 3 w związku z art. 385 k.p.c. Podnieśli również,
że kwestionowane rozstrzygnięcie jest niezgodne z art. 386 § 4 k.p.c., ponieważ
Sąd pierwszej instancji w oparciu o przedstawione dowody rozpoznał istotę sprawy,
co uzasadnia oddalenie apelacji. Domagali się zmiany zaskarżonego wyroku
i oddalenia apelacji pozwanej w całości, ewentualnie uchylenia wyroku
i przekazania sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
4
Zażalenie nie zasługiwało na uwzględnienie. Z dniem 3 maja 2012 r. wprowadzony
został ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz.1381) przepis art. 3941
§ 11
k.p.c. stanowi, że w razie uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu
pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania przysługuje
zażalenie do Sądu Najwyższego. Celem tego zażalenia jest zbadanie przez Sąd
Najwyższy, czy powołana przez sąd drugiej instancji przyczyna uchylenia wyroku
sądu pierwszej instancji połączona z przekazaniem sprawy do ponownego
rozpoznania odpowiada ustawowej podstawie przewidzianej art. 386 § 2 lub § 4
k.p.c. Mimo skierowania zażalenia do wyroku sądu drugiej instancji nie traci ono
swoistej dla niego funkcji środka odwoławczego, którego celem jest rozstrzygnięcie
kwestii procesowych, a nie materialnoprawnych. Zakres kognicji Sądu Najwyższego
zdeterminowany charakterem tego zażalenia, umiejscowionego w systemie
środków odwoławczych, jest ograniczony do formalnych podstaw uchylenia wyroku
(por. przykładowo postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 25 października
2012 r., I CZ 135/12, niepubl.; z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, OSNC
2013, nr 3, poz. 41; z dnia 23 listopada 2012 r., I CZ 177/12, niepubl.; z dnia
19 grudnia 2012 r., II CZ 141/12, niepubl.; z dnia 17 stycznia 2013 r., III CZ 1/13,
niepubl.). Ocenie poddawana jest zatem prawidłowość uznania przez sąd drugiej
instancji, że określona sytuacja procesowa odpowiada podstawie przewidzianej
w art. 386 § 2 lub 4 k.p.c. Oznacza to, że w ramach przeprowadzanej kontroli
wyłączona jest możliwość oceny zasadności pozwu i apelacji, jak też
merytorycznego stanowiska prawnego sądu drugiej instancji. Takie badanie
orzeczenia sądu drugiej instancji dokonywane być może jedynie przy
rozpoznawaniu skargi kasacyjnej, będącej nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia,
który spełniać musi szczególne wymogi formalne oraz przesłanki decydujące o jego
przyjęciu.
Jeżeli do uchylenia wyroku doszło z powodu nierozpoznania istoty sprawy,
to zachodzi konieczność ustalenia, czy przyjęte przez sąd drugiej instancji
rozumienie tego pojęcia odpowiada znaczeniu przyjmowanemu w doktrynie
i orzecznictwie oraz czy dokonana przez ten sąd ocena uzasadniała wydanie
orzeczenia kasatoryjnego. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zajmowane jest
5
jednolite stanowisko, według którego do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi
wówczas, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego,
co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy
(istoty) żądania albo merytorycznych zarzutów strony (por. wyroki Sądu
Najwyższego z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1939/36, Zb.Orz. 1936, poz. 315; z dnia
9 stycznia 2001 r., I PKN 642/00, OSNP 2002, nr 17, poz. 409; z dnia 12 lutego
2002 r., I CKN 486/00, niepubl.; z dnia 24 marca 2004 r., I CK 505/03, niepubl.;
z dnia 21 października 2005 r., III CZ 161/05, niepubl.; z dnia 12 listopada 2007r.,
I PK 140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2 oraz postanowienia: z dnia 23 września
1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz.22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN
838/97, niepubl.; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, niepubl.). Skuteczne
zakwestionowanie przez powodów zaskarżonego wyroku powinno koncentrować
się na argumentach prawnych, mających przekonać o naruszeniu art. 386 § 4
k.p.c., a nie na podważaniu merytorycznych podstaw orzeczenia. Podniesione
zatem zarzuty naruszenia prawa materialnego i procesowego, jako
niedopuszczalne w ramach tego zażalenia, nie mogą być poddawane ocenie przez
Sąd Najwyższy. Przyczyny mające przemawiać za naruszeniem art. 386 § 4 k.p.c.
dotyczyły twierdzenia, że uchylenie przez Sąd Apelacyjny wyroku Sądu pierwszej
instancji było błędne, ponieważ w postępowaniu przed tym Sądem doszło do
rozpoznania istoty w oparciu o przeprowadzone dowody. W uzasadnieniu
powodowie zawarli zarzuty odnoszące się do wykładni i zastosowania przez Sąd
Apelacyjny wskazanych przepisów w ramach merytorycznej oceny powództwa
i apelacji, co zmierza wprost do merytorycznego rozstrzygnięcia,
niedopuszczalnego w tym postępowaniu. Przedmiotem sprawy było roszczenie
powodów, któremu pozwana przeciwstawiła zarzut nieistnienia wierzytelności
w rozmiarze wskazanym w złożonym przed zawiśnięciem sporu oświadczeniu
o potrąceniu z jej wierzytelnością. Sąd pierwszej instancji nie rozpoznał tego
zarzutu, co potraktowane zostało przez Sąd Apelacyjny jako nierozpoznanie istoty
sprawy. Zaistniała w sprawie sytuacja procesowa odpowiada podstawie objętej art.
386 § 4 k.p.c., ponieważ zaniechanie rozpoznania merytorycznego zarzutu
pozwanej nieistnienia roszczenia powodów w określonej części należało
potraktować jako nierozpoznanie istoty sprawy.
6
Z powyższych względów Sąd Najwyższy oddalił zażalenie na podstawie
art. 39814
w związku z art. 3941
§ 3 k.p.c.
es

V CZ 108/12

Powołane przepisy:

Informacje o źródle orzeczenia:

Dodatkowe informacje:

Pełny tekst orzeczenia