Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CZ 117/12
POSTANOWIENIE
Dnia 17 kwietnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Anna Owczarek (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
SSN Bogumiła Ustjanicz
w sprawie z powództwa Banku Millennium Spółki Akcyjnej w Warszawie
przeciwko „G. G.Polska” Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością Spółce
Komandytowo-Akcyjnej w .
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 17 kwietnia 2013 r.,
zażalenia strony powodowej na wyrok Sądu Apelacyjnego
z dnia 24 maja 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok, pozostawiając rozstrzygnięcie
o kosztach postępowania zażaleniowego sądowi wydającemu
orzeczenie kończące sprawę.
Uzasadnienie
2
Powodowy Bank Millennium S.A. w Warszawie wniósł zażalenie od wyroku
Sądu Apelacyjnego z dnia 24 maja 2012 r., wydanego na skutek apelacji pozwanej
G. G. Polska Sp. z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. komandytowo-akcyjnej i
uchylającego wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 7 listopada 2011 r. oraz
przekazującego sprawę temu Sądowi do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia
o kosztach postępowania apelacyjnego. W sprawie powód dochodzi od pozwanej
kwot: 1.269.113,22 zł, 47.396,22 zł i 11 zł z ustawowymi i umownymi odsetkami
oraz kosztami procesu tytułem rozliczenia umowy opcji walutowych. Sąd Okręgowy
w K. uwzględnił dochodzone przez powoda roszczenie w całości. Uznał, że
pozwana przed zawarciem umów miała możliwość zapoznania się z produktami
oferowanymi przez powoda, mechanizmem ich działania i związanym z tym
ryzykiem, po czym świadomie zawarła umowy – ramową, dodatkową oraz
zabezpieczającą - wyznaczające podstawy nawiązywania szczegółowych transakcji
opcji walutowych. Przedmiotem sporu była zaplata przez pozwaną reszty kwoty
uzgodnionej przez strony jako rozliczenie z tytułu zamknięcia transakcji opcji
walutowej z dnia 28 lipca 2008 r. Sąd Okręgowy uznał za dopuszczalne zawarcie
takiej umowy w świetle zasady swobody kontraktowania, nie dopatrzył się też
naruszenia zasad współżycia społecznego poprzez ukształtowanie transakcji z 28
lipca 2008 r. jako asymetrycznej na korzyść powoda. Sąd Okręgowy nie stwierdził
także błędu pozwanej co do przedmiotu opcji w zakresie obowiązku zapłaty premii
opcyjnej. Sąd ten wyjaśnił, że w sprawie nie znajdowały zastosowania dyrektywy
Parlamentu Europejskiego 2004/39/WE i Komisji 2006/73/WE, ani rozporządzenie
Komisji (WE) 1287/2006, ponieważ nie były implementowane przez Polskę i nie
wiązały w stosunkach między stronami.
W wyniku apelacji pozwanej Sąd Apelacyjny uchylił wyrok Sądu pierwszej
instancji i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania. Sąd odwoławczy podzielił
stanowisko skarżącej, że dla umów opcji walutowych i zawieranych w oparciu o nie
transakcji walutowych znaczenie ma reżim prawny, jakiemu podlegają. Reżim ten
determinuje ocenę wykonania przez bank obowiązków informacyjnych przed
zawarciem umów. Nawiązując do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego
3
2012 r. (IV CSK 225/11) Sąd Apelacyjny przyjął, ze nieimplementowane dyrektywy
unijne powinny stanowić odpowiedni wzorzec interpretacyjny w zakresie
interpretacji prawa polskiego. Przyczyną uchylenia wyroku Sądu Okręgowego było
nieodniesienie się przez ten Sąd do zakresu obowiązków informacyjnych powoda
przewidzianych w dyrektywach i rozporządzeniu oraz wpływu, jaki miało to na
ważność zawartych transakcji i kwestię, czy pozwana została wprowadzona w błąd.
Zaniechanie rozważenia tych zagadnień Sąd Apelacyjny uznał za nierozpoznanie
istoty sprawy.
W zażaleniu powód zarzucił naruszenie przepisów postępowania tj. art. 386
§ 4 k.p.c. poprzez przyjęcie przez Sąd Apelacyjny, iż Sąd Okręgowy nie rozpoznał
istoty sprawy oraz naruszenie art. 378 § 1 k.p.c. poprzez bezpodstawną odmowę
rozpoznania sprawy przez Sąd Apelacyjny, w sytuacji gdy, zdaniem żalącego,
przyjmując nawet hipotetycznie za zasadną konieczność odniesienia do
okoliczności rozpoznawanej sprawy standardów informacyjnych zbliżonych do tych
zdefiniowanych w Dyrektywie MiFID z 2004 r., nie było podstaw do uchylenia się
przez Sąd Apelacyjny od obowiązku merytorycznego rozpoznania sprawy
w granicach apelacji.
W odpowiedzi na zażalenie powoda pozwany wniósł o jego oddalenie oraz
zasądzenie od powódki na rzecz pozwanej kosztów postępowania zażaleniowego,
w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.
Sąd Najwyższy zważył co następuje:
Artykuł 3941
§ 11
k.p.c., wprowadzony do kodeksu postępowania cywilnego
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. Nr 233, poz. 1381), umożliwił
poddanie kontroli instancyjnej prawidłowości uchylenia przez sąd drugiej instancji
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Charakter tego zażalenia Sąd Najwyższy poddał analizie m. in.
W postanowieniach z dnia 7 listopada 2012 r., IV CZ 147/12, OSNC 2013/3/41
oraz z dnia 28 listopada 2012 r., III CZ 77/12, Biul. SN 2013/1/11). Wskazał w nich,
że rolą Sądu Najwyższego w postępowaniu zażaleniowym - gdy przyczyną
orzeczenia uchylającego było nierozpoznanie przez sąd pierwszej instancji istoty
4
sporu - jest zbadanie, czy sąd drugiej instancji prawidłowo pojmował przyczynę
uzasadniającą skasowanie orzeczenia i czy jego merytoryczne stanowisko
uprawniało do podjęcia takiej decyzji procesowej. Przedmiot badania
dokonywanego na skutek zażalenia wyznacza zakres zarzutów i powoduje, że
zażalenie powinno skupiać się na zarzutach naruszenia art. 386 § 4 k.p.c.
Prawidłowość stanowiska prawnego sądu drugiej instancji pozostaje poza
zakresem kontroli zażaleniowej. Dokonywana kontrola powinna mieć charakter
formalny, skupiający się na ustanowionych w art. 386 § 4 k.p.c. przesłankach
uchylenia orzeczenia sądu pierwszej instancji, bez wkraczania w merytoryczne
kompetencje sądu.
Wskazaną przez Sąd Apelacyjny przyczyną uchylenia wyroku było
nierozpoznanie istoty sprawy przez Sąd Okręgowy. Pojęcie nierozpoznania istoty
sprawy ma ugruntowane znaczenie w orzecznictwie Sądu Najwyższego.
Interpretowane jest jako wadliwość rozstrzygnięcia polegająca na wydaniu przez
sąd pierwszej instancji orzeczenia, które nie odnosi się do tego, co było
przedmiotem sprawy, bądź na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania
albo merytorycznych zarzutów strony z powodu bezpodstawnego przyjęcia, że
istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie
(por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999/1/22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia
3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; a dnia 9 listopada 2012 r., Lex
nr 1231340; z dnia 26 listopada 2012 r., I CZ 147/12, Lex nr 1284698 oraz wyroki
tego Sądu z dnia 9 stycznia 1936 r., C 1839/36, Zb. Orz. 1936, poz. 315; z dnia
12 lutego 2002 r., I CKN 486/00, OSP 2003/3/36; z dnia 21 października 2005 r.,
III CK 161/05, LEX nr 178635.; z 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009, nr
1-2, poz. 2). Przykładami nierozpoznania istoty sprawy jest oddalenie powództwa
przez sąd pierwszej instancji z uwagi na przyjęcie braku legitymacji procesowej
strony albo w wyniku stwierdzenia wygaśnięcia lub przedawnienia roszczenia bez
przeprowadzenia pełnego postępowania dowodowego - w wypadku, kiedy sąd
drugiej instancji nie podzieli stanowiska o wystąpieniu tych podstaw oddalenia
żądań (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97,
OSNC 1999/1, poz. 22; z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 357/00, LEX nr 55513).
5
W rozpatrywanej sprawie powództwo obejmowało żądanie zapłaty kwot
wynikających z rozliczenia transakcji opcji walutowej z dnia 28 lipca 2008 r., a istota
sporu dotyczyła ważności zawartej umowy oraz wprowadzenia pozwanej w błąd co
do treści przyjętego zobowiązania. Te zagadnienia były przedmiotem postępowania
dowodowego, oceny prawnej i rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, który uznał, że
dokonane przez strony czynności prawne były ważne i spowodowały powstanie
wymagalnego obowiązku świadczenia po stronie pozwanej oraz że pozwana nie
działała pod wpływem błędu nawiązując z powodem stosunki umowne rozliczane
w niniejszej sprawie.
Przyczyną, z którą Sąd Apelacyjny łączy stanowisko o nierozpoznaniu istoty
sprawy było nierozważenie przez Sąd Okręgowy zakresu obowiązków
informacyjnych powoda i ich wykonania w świetle nieimplementowanych dyrektyw
unijnych. Sąd Okręgowy odnotował fakt wydania tych aktów prawnych lecz
zanegował możliwość ich stosowania wobec niewłączenia ich do polskiego
systemu prawnego. Sąd Apelacyjny natomiast opowiedział się za koniecznością
potraktowania tych przepisów jako pewnego wzorca wpływającego na wykładnię
przepisów prawa polskiego. Jednak częściowo odmienny pogląd prawny sądu
odwoławczego, dotyczący przepisów, które znajdują zastosowanie w procesie
wykładni prawa materialnego i zastosowania go do ustalonego stanu faktycznego
nie uzasadnia stanowiska, że Sąd Okręgowy nie rozpoznał istoty sprawy
w obowiązującym rozumieniu tego pojęcia. W konsekwencji podniesiony
w zażaleniu zarzut naruszenia art. 386 § 4 k.p.c. okazał się uzasadniony, podobnie
jak zarzut naruszenia art. 378 § 1 k.p.c. Niewystąpienie przyczyny uzasadniającej
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
spowodowało, że orzeczenie o uchyleniu tego wyroku było wadliwe, a jego
konsekwencją było nieuzasadnione odstąpienie przez Sąd Apelacyjny od
rozpoznania sprawy w granicach apelacji.
Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy uchylił zaskarżone orzeczenie na
podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art.39815
§ 1 zd. pierwsze k.p.c.
Koszty postępowania zażaleniowego podlegają rozliczeniu na zasadach
określonych w art. 108 § 2 k.p.c. w zw. z art. 394 § 3 , art. 39821
i art. 391 § 1 k.p.c.
6
db