III KZ 37/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:12-07-2013
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:I KZP 16/09 II KK 72/12 II KZ 45/04 II AKo 207/12 III KK 126/11 III KK 222/11 III KZ 74/10 V KK 374/11 VIII W 75/09
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt III KZ 37/13
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk
w sprawie S. S.
ukaranego z art. 51 § 1 k.w.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 9 lipca 2013 r.,
zażalenia ukaranego
na zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego II Wydziału Karnego Sądu
Apelacyjnego w […]
z dnia 30 kwietnia 2013 r., o odmowie przyjęcia wniosku o wznowienie
postępowania
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę Sądowi
Apelacyjnemu w celu kontynuowania czynności postępowania
wznowieniowego.
UZASADNIENIE
W dniu 28 lutego 2013 r. do Sądu Apelacyjnego wpłynął wniosek S. S. o
wznowienie postępowania w sprawie Sądu Rejonowego w O., zakończonej
wyrokiem Sądu Okręgowego w E. z dnia 15 września 2009 r., w której to sprawie
wyżej wymieniony ukarany został za czyn z art. 51 § 1 k.w. karą grzywny w
wysokości 300 zł.
Zarządzeniem z dnia 20 marca 2013 r., w trybie art. 120 § 1 k.p.k. w zw. z
art. 38 § 1 k.p.s.w., art. 545 § 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 i 2 k.p.s.w., wezwano
wnioskodawcę do usunięcia braku formalnego wniosku o wznowienie postępowania
2
przez jego sporządzenie i podpisanie przez adwokata lub radcę prawnego w
terminie 7 dni pod rygorem odmowy jego przyjęcia.
Wezwanie uznane zostało za doręczone w trybie art. 139 § 1 k.p.k. z dniem 10
kwietnia 2013 r., ponieważ pomimo dwukrotnego awizowania (pierwsze w dniu 25
marca 2013 r., drugie w dniu 3 kwietnia 2013 r.) S. S. wezwania tego nie odebrał (k.
9).
Zarządzeniem z dnia 30 kwietnia 2013 r., na podstawie art. 545 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 530 § 2 k.p.k., odmówiono przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania
z uwagi na nieuzupełnienie w terminie braku formalnego wniosku osobiści
sporządzonego przez ukaranego (art. 120 § 2 k.p.k.).
Zarządzenie to zaskarżył w terminie S. S. W złożonym zażaleniu, nie formułując
konkretnego wniosku końcowego, podniósł, że nie otrzymał wezwania do usunięcia
braku formalnego swojego wniosku o wznowienie postępowania, a osobiste
odebranie przez niego zarządzenia, wydanego w oparciu o przepis art. 120 § 1
k.p.k., było obiektywnie niemożliwe ponieważ w okresie od dnia 29 marca 2013 r.
do dnia 23 maja 2013 r. był pozbawiony wolności i przebywał w Zakładzie Karnym
w D. Wskazał ponadto na fakt nierozpoznania zgłoszonych przez niego, w ramach
wniosku o wznowienie postępowania, wniosków o ustanowienie obrońcy z urzędu
do podpisania wniosku oraz wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest zasadne.
Trafnie w szczególności podniesiono w nim, odczytując intencję skarżącego
przy zastosowaniu art. 118 § 1 i 2 k.p.k., zarzut naruszenia art. 120 § 2 k.p.k. w zw.
z art. 139 § 1 k.p.k.
W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się, że uznanie pisma za
doręczone w oparciu o przepis art. 139 § 1 k.p.k., a tak uczyniono w niniejszej
sprawie, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy strona, nie podając nowego adresu,
zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie
adresem. Doręczenie przewidziane w trybie określonym w art. 139 § 1 k.p.k. nie ma
natomiast zastosowania do sytuacji, w której oskarżony (tu: obwiniony – art. 139 §
1 k.p.k. w zw. z art. 38 § 1 k.p.s.w.) został pozbawiony wolności i nie powiadomił o
tym sądu, gdyż przebywanie w zakładzie karnym nie może być traktowane na równi
3
ze zmianą miejsca zamieszkania, które jest następstwem swobodnie podjętej
decyzji strony (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2009 r., I
KZP 16/09, OSNKW 2009, z. 11, poz. 94 oraz wyroki: z dnia 21 lipca 2011 r., III KK
126/11, LEX nr 860608; z dnia 24 sierpnia 2011 r., III KK 222/11, LEX nr 955024; z
dnia 2 kwietnia 2012 r., V KK 374/11, LEX nr 1163983; z dnia 31 stycznia 2013 r., II
KK 72/12, LEX nr 1277719). Wprawdzie S. S. pozbawiony został wolności dopiero
w dniu 29 marca 2013 r., a więc po terminie pierwszego awizowania (25 marca
2013 r.), nie ulega jednak wątpliwości, że zastosowanie art. 139 § 1 k.p.k., wchodzi
w grę wyłącznie wtedy, gdy czynność zawiadomienia zostanie powtórzona
stosownie do regulacji art. 133 § 2 k.p.k. (w zw. z art. 38 § 1 k.p.s.w.), to natomiast
miało miejsce w okresie, kiedy ukarany przebywał już w Zakładzie Karnym w D. W
takiej sytuacji – przy braku skutecznego doręczenia wezwania do usunięcia braku
formalnego pisma – niewątpliwe z kolei jest, że określony w art. 120 § 1 k.p.k.
siedmiodniowy termin nie rozpoczął swojego biegu, a tym samym nie było możliwe
uznanie pisma za bezskuteczne w oparciu o przepis art. 120 § 2 k.p.k. Wprawdzie
sam fakt pozbawienia ukaranego wolności pozostawał poza wiedzą Sądu
Apelacyjnego, jednak w świetle ujawnionej i bezspornej okoliczności pobytu
wymienionego w zakładzie karnym w okresie podejmowania czynności związanych
z doręczeniem zastępczym, postąpienie tego sądu bezspornie obraziło przepis art.
139 § 1 k.p.k., a w konsekwencji skutkowało również naruszeniem art. 120 § 2
k.p.k. Oczywiste jest przy tym i to, że stwierdzona obraza prawa procesowego, z
uwagi na konsekwencje prawne dla S. S., niewątpliwie miała wpływ na treść
poddanego kontroli instancyjnej zarządzenia.
Nie było to niestety jedyne uchybienie, którym dotknięte zostało prowadzone
w tej sprawie postępowanie wznowieniowe. O ile wskazana wyżej obraza
przepisów procedury nie została przez wydającego zarządzenie zawiniona, o tyle
odmiennie potraktować należy samą wcześniejszą czynność wezwania ukaranego
do usunięcia braku formalnego wniosku o wznowienie w trybie art. 120 § 1 k.p.k.
Było to bez wątpienia działanie przedwczesne. Z treści osobiście sporządzonego i
podpisanego przez S. S. wniosku o wznowienie wynika, że ukarany wnioskował w
pierwszym rzędzie, poza samym meritum, m.in. o zwolnienie go od kosztów
sądowych oraz o ustanowienie obrońcy z urzędu. O ile kwestia kosztów sądowych
4
(opłaty od wniosku o wznowienie) na tym etapie postępowanie nie była jeszcze
aktualna – wniosek o zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłaty wznowieniowej
wniesiony przed złożeniem samego wniosku o wznowienie postępowania (a za taki
nie może być uznany wniosek niespełniający wymogu art. 545 § 2 k.p.k. w zw. z
art. 113 § 1 k.p.s.w.), podlega rozpoznaniu po złożeniu takiego wniosku (zob.,
stosując odpowiednio do postępowania wznowieniowego, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 października 2004 r., II KZ 45/04, OSNKW 2004, z. 11-12,
poz. 105) – to wobec treści zgłoszonego przez skarżącego żądania wyznaczenia
obrońcy z urzędu, to właśnie zagadnienie winno się stać jako pierwsze
przedmiotem odpowiedniej decyzji procesowej. Jeżeli taki wniosek nie czynił
zadość wymogom formalnym (niezamożność uzasadniająca przyznanie stronie
obrońcy z urzędu w celu sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie
postępowania, z odpowiednim udokumentowaniem sytuacji materialnej i osobistej,
musi być wykazana przez stronę występującą z wnioskiem o wyznaczenie obrońcy)
właśnie w powyższym zakresie należało postąpić po myśli art. 120 § 1 k.p.k., chyba
że, z uwagi na przepis art. 22 k.p.s.w., w grę wchodziłoby uznanie, iż pomimo
wykazania przez wnioskującego, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez
poważnego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny, wyznaczenia
obrońcy z urzędu nie wymaga dobro wymiaru sprawiedliwości. Niezależnie od
ostatecznego rozstrzygnięcia w tym przedmiocie oczywiste jest jednak, że taki
właśnie powinien być tok postępowania w tym wypadku, tym bardziej że był to
pierwszy tego rodzaju wniosek ukaranego w niniejszej sprawie (wcześniej
sygnalizował wyłącznie możliwość wznowienia postępowania z urzędu – zob.
zarządzenie z dnia 16 stycznia 2013 r., II AKo 207/12, k. 262 akt VIII W 75/09).
Zaniechanie wskazanych wyżej czynności i wezwanie ukaranego do
przedstawienia wniosku o wznowienie sporządzonego i podpisanego przez
adwokata lub radcę prawnego przez organ kompetentny do podjęcia decyzji w
kwestii wyznaczenia obrońcy z urzędu było więc w sposób bezsporny wadliwe (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., III KZ 74/10, R-
OSNKW 2010, poz. 2120).
5
Uwzględniając całokształt poczynionych wyżej rozważań zaskarżone
zarządzenie należało uchylić, zaś sprawę przekazać Sądowi Apelacyjnemu w celu
podjęcia wymaganych przepisami, a wskazanych wyżej czynności procesowych.
POSTANOWIENIE
Dnia 9 lipca 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Tomasz Artymiuk
w sprawie S. S.
ukaranego z art. 51 § 1 k.w.,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu
w dniu 9 lipca 2013 r.,
zażalenia ukaranego
na zarządzenie Zastępcy Przewodniczącego II Wydziału Karnego Sądu
Apelacyjnego w […]
z dnia 30 kwietnia 2013 r., o odmowie przyjęcia wniosku o wznowienie
postępowania
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone zarządzenie i przekazać sprawę Sądowi
Apelacyjnemu w celu kontynuowania czynności postępowania
wznowieniowego.
UZASADNIENIE
W dniu 28 lutego 2013 r. do Sądu Apelacyjnego wpłynął wniosek S. S. o
wznowienie postępowania w sprawie Sądu Rejonowego w O., zakończonej
wyrokiem Sądu Okręgowego w E. z dnia 15 września 2009 r., w której to sprawie
wyżej wymieniony ukarany został za czyn z art. 51 § 1 k.w. karą grzywny w
wysokości 300 zł.
Zarządzeniem z dnia 20 marca 2013 r., w trybie art. 120 § 1 k.p.k. w zw. z
art. 38 § 1 k.p.s.w., art. 545 § 2 k.p.k. w zw. z art. 113 § 1 i 2 k.p.s.w., wezwano
wnioskodawcę do usunięcia braku formalnego wniosku o wznowienie postępowania
2
przez jego sporządzenie i podpisanie przez adwokata lub radcę prawnego w
terminie 7 dni pod rygorem odmowy jego przyjęcia.
Wezwanie uznane zostało za doręczone w trybie art. 139 § 1 k.p.k. z dniem 10
kwietnia 2013 r., ponieważ pomimo dwukrotnego awizowania (pierwsze w dniu 25
marca 2013 r., drugie w dniu 3 kwietnia 2013 r.) S. S. wezwania tego nie odebrał (k.
9).
Zarządzeniem z dnia 30 kwietnia 2013 r., na podstawie art. 545 § 1 k.p.k. w
zw. z art. 530 § 2 k.p.k., odmówiono przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania
z uwagi na nieuzupełnienie w terminie braku formalnego wniosku osobiści
sporządzonego przez ukaranego (art. 120 § 2 k.p.k.).
Zarządzenie to zaskarżył w terminie S. S. W złożonym zażaleniu, nie formułując
konkretnego wniosku końcowego, podniósł, że nie otrzymał wezwania do usunięcia
braku formalnego swojego wniosku o wznowienie postępowania, a osobiste
odebranie przez niego zarządzenia, wydanego w oparciu o przepis art. 120 § 1
k.p.k., było obiektywnie niemożliwe ponieważ w okresie od dnia 29 marca 2013 r.
do dnia 23 maja 2013 r. był pozbawiony wolności i przebywał w Zakładzie Karnym
w D. Wskazał ponadto na fakt nierozpoznania zgłoszonych przez niego, w ramach
wniosku o wznowienie postępowania, wniosków o ustanowienie obrońcy z urzędu
do podpisania wniosku oraz wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Zażalenie jest zasadne.
Trafnie w szczególności podniesiono w nim, odczytując intencję skarżącego
przy zastosowaniu art. 118 § 1 i 2 k.p.k., zarzut naruszenia art. 120 § 2 k.p.k. w zw.
z art. 139 § 1 k.p.k.
W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się, że uznanie pisma za
doręczone w oparciu o przepis art. 139 § 1 k.p.k., a tak uczyniono w niniejszej
sprawie, jest możliwe wyłącznie w sytuacji, gdy strona, nie podając nowego adresu,
zmienia miejsce zamieszkania lub nie przebywa pod wskazanym przez siebie
adresem. Doręczenie przewidziane w trybie określonym w art. 139 § 1 k.p.k. nie ma
natomiast zastosowania do sytuacji, w której oskarżony (tu: obwiniony – art. 139 §
1 k.p.k. w zw. z art. 38 § 1 k.p.s.w.) został pozbawiony wolności i nie powiadomił o
tym sądu, gdyż przebywanie w zakładzie karnym nie może być traktowane na równi
3
ze zmianą miejsca zamieszkania, które jest następstwem swobodnie podjętej
decyzji strony (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 września 2009 r., I
KZP 16/09, OSNKW 2009, z. 11, poz. 94 oraz wyroki: z dnia 21 lipca 2011 r., III KK
126/11, LEX nr 860608; z dnia 24 sierpnia 2011 r., III KK 222/11, LEX nr 955024; z
dnia 2 kwietnia 2012 r., V KK 374/11, LEX nr 1163983; z dnia 31 stycznia 2013 r., II
KK 72/12, LEX nr 1277719). Wprawdzie S. S. pozbawiony został wolności dopiero
w dniu 29 marca 2013 r., a więc po terminie pierwszego awizowania (25 marca
2013 r.), nie ulega jednak wątpliwości, że zastosowanie art. 139 § 1 k.p.k., wchodzi
w grę wyłącznie wtedy, gdy czynność zawiadomienia zostanie powtórzona
stosownie do regulacji art. 133 § 2 k.p.k. (w zw. z art. 38 § 1 k.p.s.w.), to natomiast
miało miejsce w okresie, kiedy ukarany przebywał już w Zakładzie Karnym w D. W
takiej sytuacji – przy braku skutecznego doręczenia wezwania do usunięcia braku
formalnego pisma – niewątpliwe z kolei jest, że określony w art. 120 § 1 k.p.k.
siedmiodniowy termin nie rozpoczął swojego biegu, a tym samym nie było możliwe
uznanie pisma za bezskuteczne w oparciu o przepis art. 120 § 2 k.p.k. Wprawdzie
sam fakt pozbawienia ukaranego wolności pozostawał poza wiedzą Sądu
Apelacyjnego, jednak w świetle ujawnionej i bezspornej okoliczności pobytu
wymienionego w zakładzie karnym w okresie podejmowania czynności związanych
z doręczeniem zastępczym, postąpienie tego sądu bezspornie obraziło przepis art.
139 § 1 k.p.k., a w konsekwencji skutkowało również naruszeniem art. 120 § 2
k.p.k. Oczywiste jest przy tym i to, że stwierdzona obraza prawa procesowego, z
uwagi na konsekwencje prawne dla S. S., niewątpliwie miała wpływ na treść
poddanego kontroli instancyjnej zarządzenia.
Nie było to niestety jedyne uchybienie, którym dotknięte zostało prowadzone
w tej sprawie postępowanie wznowieniowe. O ile wskazana wyżej obraza
przepisów procedury nie została przez wydającego zarządzenie zawiniona, o tyle
odmiennie potraktować należy samą wcześniejszą czynność wezwania ukaranego
do usunięcia braku formalnego wniosku o wznowienie w trybie art. 120 § 1 k.p.k.
Było to bez wątpienia działanie przedwczesne. Z treści osobiście sporządzonego i
podpisanego przez S. S. wniosku o wznowienie wynika, że ukarany wnioskował w
pierwszym rzędzie, poza samym meritum, m.in. o zwolnienie go od kosztów
sądowych oraz o ustanowienie obrońcy z urzędu. O ile kwestia kosztów sądowych
4
(opłaty od wniosku o wznowienie) na tym etapie postępowanie nie była jeszcze
aktualna – wniosek o zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłaty wznowieniowej
wniesiony przed złożeniem samego wniosku o wznowienie postępowania (a za taki
nie może być uznany wniosek niespełniający wymogu art. 545 § 2 k.p.k. w zw. z
art. 113 § 1 k.p.s.w.), podlega rozpoznaniu po złożeniu takiego wniosku (zob.,
stosując odpowiednio do postępowania wznowieniowego, postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 21 października 2004 r., II KZ 45/04, OSNKW 2004, z. 11-12,
poz. 105) – to wobec treści zgłoszonego przez skarżącego żądania wyznaczenia
obrońcy z urzędu, to właśnie zagadnienie winno się stać jako pierwsze
przedmiotem odpowiedniej decyzji procesowej. Jeżeli taki wniosek nie czynił
zadość wymogom formalnym (niezamożność uzasadniająca przyznanie stronie
obrońcy z urzędu w celu sporządzenia i podpisania wniosku o wznowienie
postępowania, z odpowiednim udokumentowaniem sytuacji materialnej i osobistej,
musi być wykazana przez stronę występującą z wnioskiem o wyznaczenie obrońcy)
właśnie w powyższym zakresie należało postąpić po myśli art. 120 § 1 k.p.k., chyba
że, z uwagi na przepis art. 22 k.p.s.w., w grę wchodziłoby uznanie, iż pomimo
wykazania przez wnioskującego, że nie jest w stanie ponieść kosztów obrony bez
poważnego uszczerbku dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny, wyznaczenia
obrońcy z urzędu nie wymaga dobro wymiaru sprawiedliwości. Niezależnie od
ostatecznego rozstrzygnięcia w tym przedmiocie oczywiste jest jednak, że taki
właśnie powinien być tok postępowania w tym wypadku, tym bardziej że był to
pierwszy tego rodzaju wniosek ukaranego w niniejszej sprawie (wcześniej
sygnalizował wyłącznie możliwość wznowienia postępowania z urzędu – zob.
zarządzenie z dnia 16 stycznia 2013 r., II AKo 207/12, k. 262 akt VIII W 75/09).
Zaniechanie wskazanych wyżej czynności i wezwanie ukaranego do
przedstawienia wniosku o wznowienie sporządzonego i podpisanego przez
adwokata lub radcę prawnego przez organ kompetentny do podjęcia decyzji w
kwestii wyznaczenia obrońcy z urzędu było więc w sposób bezsporny wadliwe (zob.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2009 r., III KZ 74/10, R-
OSNKW 2010, poz. 2120).
5
Uwzględniając całokształt poczynionych wyżej rozważań zaskarżone
zarządzenie należało uchylić, zaś sprawę przekazać Sądowi Apelacyjnemu w celu
podjęcia wymaganych przepisami, a wskazanych wyżej czynności procesowych.