Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt III KK 254/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 8 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Małgorzata Gierszon (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Józef Dołhy
SSN Zbigniew Puszkarski
Protokolant Jolanta Włostowska
w sprawie I. B.
skazanej z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k.
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
w dniu 8 sierpnia 2013 r.,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść skazanej,
od wyroku Sądu Rejonowego w B.
z dnia 12 stycznia 2012 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę I. B. przekazuje Sądowi
Rejonowemu w B. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 12 stycznia 2012 r., Sąd Rejonowy w B. uznał oskarżoną I.
B. za winną tego, że w dniu 1 grudnia 2007 r. w B. w salonie firmowym operatora
sieci Plus, działając wspólnie i w porozumieniu z K. P., z góry powziętym zamiarem,
2
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, doprowadziła do niekorzystnego
rozporządzenia mieniem Polkomtel S.A. W. w kwocie 1140 zł w ten sposób, że
posługując się sfałszowanym zaświadczeniem o zatrudnieniu w firmie R. R. W.,
wprowadziła w błąd pracownika firmy Polkomtel i zawarła umowę na nazwisko K. P.
o świadczenie usług telekomunikacyjnych mix Plus nr 01/12, otrzymując dwa
aparaty telefoniczne w cenach promocyjnych, a następnie nie spłaciła powyższych
należności, powodując łączna sumę strat 1140 zł na szkodę Polkomtel S.A. W., to
jest przestępstwa z art. 286 § 1 k.k. w zb. z art. 270 § 1 k.k. oraz art. 11 § 2 k.k. i za
to na podstawie art. 286 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 3 k.k. wymierzył jej karę roku
pozbawienia wolności, której wykonanie na mocy art. 69 § 1 k.k. i art. 70 § 1 pkt. 1
k.k. warunkowo zawiesił na okres próby czterech lat i na podstawie art. 71 § 1 k.k.
wymierzył karę grzywny w wysokości 50 stawek dziennych, po 60 zł każda, a na
podstawie art. 72 § 2 k.k. zobowiązał oskarżoną do naprawienia szkody poprzez
zapłatę na rzecz Polkomtel S.A. w W. kwoty 1140 zł, w terminie roku od
uprawomocnienia się wyroku, i obciążył ją kosztami procesu w całości.
Wyrok ten uprawomocnił się w dniu 19 stycznia 2012 r., nie był przez żadną
ze stron zaskarżony.
W dniu 10 lipca 2013 r. do Sądu Najwyższego wpłynęła kasacja Prokuratora
Generalnego, który zaskarżył ten wyrok w całości, na korzyść skazanej.
W kasacji Prokurator Generalny zarzucił rażące i mające istotny wpływ na
treść wyroku naruszenie art. 6 k.p.k., art. 374 § 1 k.p.k. i art. 377 § 3 k.p.k.
polegające na błędnym uznaniu, że wysłane na wskazany przez I. B. adres
zamieszkania wezwanie do stawiennictwa na rozprawę w dniu 12 stycznia 2012 r.,
odebrane przez domownika, zostało doręczone oskarżonej osobiście, co
doprowadziło do rozpoznania, z naruszeniem prawa do obrony, prowadzonej w
trybie zwyczajnym sprawy bez udziału oskarżonej, pozbawionej w tym czasie
wolności, co stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą z art. 439 § 1 pkt 11
k.p.k.
i wniósł o: uchylenie zaskarżonego wyroku w całości oraz przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w B.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja jest oczywiście zasadna, co pozwoliło rozpoznać ją w trybie art. 535 § 5 k.p.k.
3
Zaskarżony nią wyrok wydano z rażącą obrazą, przywołanych w zarzucie kasacji,
przepisów prawa procesowego, która to doprowadziła do zaistnienia bezwzględnej
przyczyny odwoławczej wskazanej w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.
Nie ulega wątpliwości, że sprawa oskarżonej toczyła się w trybie
postępowania zwyczajnego (k. 104). Równie bezsporne jest także to, że
zawiadomienie o rozprawie, wyznaczonej na dzień 12 stycznia 2012 r., wysłane dla
oskarżonej, nie doręczono jej osobiście, bowiem zostało ono odebrane przez
kuzynkę oskarżonej K. P. w dniu 13 grudnia 2011 r. (k. 150). Równocześnie
niekwestionowane są dalsze fakty to jest to, iż oskarżona w okresie od 22 grudnia
2011 r. do 24 kwietnia 2012 r. przebywała w Areszcie Śledczym w B. (por. pismo z
dnia 4 stycznia 2013 r., k. 7 akt SN), nie stawiła się na rozprawę wyznaczoną na
dzień 12 stycznia 2012 r., więc w czasie gdy była pozbawiona wolności, a Sąd
Rejonowy w tym dniu postanowił prowadzić rozprawę pod nieobecność oskarżonej, w
trybie art. 377 § 3 k.p.k.
Oceniając te okoliczności, z punktu widzenia obowiązujących przepisów
procesowych, stwierdzić należy, co następuje:
1. Rozpoznawanie przez Sąd Rejonowy sprawy oskarżonej w trybie
zwyczajnym powodowało, że jej obecność na rozprawie była – co do zasady-
obligatoryjna (art. 374 § 1 k.p.k.).
Jedynie wystąpienie, przewidzianych ustawą, wyjątków uprawniających
odstępstwo od tej zasady (wskazanych w art. 376 k.p.k., czy art. 377 k.p.k.)
pozwalałoby rozpoznać sprawę pod nieobecność oskarżonej.
Sąd Rejonowy w oczywiście błędny sposób uznał, że jeden z tych wyjątków
(ten określony faktycznie w art. 377 § 3 k.p.k.) zaistniał – i w konsekwencji –
przeprowadził rozprawę pod nieobecność oskarżonej.
Wadliwość tej decyzji była oczywista.
Prowadzenie rozprawy bez udziału oskarżonego, w oparciu o przepis art.
377 § 3 k.p.k., w razie jego niestawiennictwa jest możliwe tylko wówczas, gdy
oskarżony został osobiście zawiadomiony o terminie rozprawy (art. 132 § 1 k.p.k.).
Sąd Najwyższy niejednokrotnie już podkreślał, że zastosowanie art. 377 § 3 k.p.k.,
jako normy zezwalającej na prowadzenie rozprawy w trybie zwykłym bez udziału
oskarżonego, jest możliwe tylko przy spełnieniu warunków zawartych w tym
4
przepisie. Jednym z tych warunków jest to, aby oskarżony był zawiadomiony o
rozprawie „osobiście”. Ten tak określony wymóg „osobistego” zawiadomienia o
terminie rozprawy sprawia, iż w przypadku innych form „nieosobistego”
zawiadomienia o terminie: pośredniego lub zastępczego (art. 132 § 2 i 3 k.p.k. i art.
133 k.p.k.) (jakkolwiek w ogóle procesowo skutecznych i wystarczających do
stwierdzenia faktu powiadomienia) brak jest warunków do skorzystania z
możliwości przewidzianej w art. 377 § 3 k.p.k., a tym samym i prowadzenia
rozprawy pod nieobecność oskarżonego (por. wyroki Sądu Najwyższego z: 16
grudnia 2005 r., V KK 418/05; OSNwSK 2005/1/2520, 5 listopada 2010 r., III KK
286/10, Lex nr 653513; 20 lipca 2011 r., V KK 218/11, Lex nr 897784; 3 lutego
2012 r., V KK 438/11, OSNKW 2012, z. 5, poz. 51).
Sąd Rejonowy w B. tych uwarunkowań nie dostrzegł.
Pomimo, że oskarżona nie była „osobiście” powiadomiona o terminie
rozprawy z 12 stycznia 2012 r., Sąd zdecydował się prowadzić rozprawę, w oparciu
o przepis art. 377 § 3 k.p.k., czym niewątpliwie rażąco ten przepis naruszył (bo nie
respektował warunku od zaistnienia którego może być on w ogóle stosowany), jak
też – w rezultacie – i przepis art. 374 § 1 k.k. (bo rozpoznał sprawę pod
nieobecność oskarżonej na rozprawie, mimo że jej obecność była obowiązkowa).
Nie ulega też wątpliwości, że uchybienie obu tym przepisom doprowadziło do
rażącego naruszenia normy art. 6 k.p.k., bo pozbawiło oskarżoną możliwości
realizowania prawa do obrony. Jest to oczywiste tym bardziej w świetle
sporządzonego przez nią w dniu 29 listopada 2011 r. pisma, w którym
jednoznacznie deklarowała ona chęć swojego uczestnictwa w rozprawie (k. 129).
2. Stwierdzoną sytuację, to jest prowadzenie w trybie zwyczajnym
rozprawy bez udziału oskarżonej wówczas gdy nie wystąpiła żadna z wyjątkowych
okoliczności, które by ten sposób procedowania umożliwiły, zakwalifikować należy
– wobec zaszłości które ją kreowały – jako bezwzględną przyczynę odwoławczą,
wskazaną w art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k.
Wszystkie te okoliczności dowodzą oczywistej zasadności rozpoznawanej
kasacji. Następstwem jej uwzględnienia była konieczność uchylenia zaskarżonego
nią wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu
w B.
5
Ponownie procedując Sąd ten będzie miał na względzie powyższe uwagi i
spostrzeżenia, unikając tych uchybień, których się dopuścił przy poprzednim
rozpoznaniu sprawy, skutkujących koniecznością uwzględnienia kasacji i uchylenia
wydanego wówczas wyroku.
Z tych wszystkich względów, orzeczono jak wyżej.