Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 176/13
POSTANOWIENIE
Dnia 13 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Stępka (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Andrzej Ryński
SSN Roman Sądej
Protokolant Anna Kowal
na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k., bez udziału stron,
po rozpoznaniu w Izbie Karnej w dniu 13 sierpnia 2013 r.,
w sprawie A. C.
wobec której umorzono postępowanie na podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z
art. 31 § 1 k.k. oraz orzeczono środek zabezpieczający w postaci skierowania jej na
psychiatryczne leczenie ambulatoryjne,
kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść A. C. od
postanowienia Sądu Rejonowego S.
z dnia 18 września 2012 r.,
p o s t a n o w i ł
uchylić zaskarżone postanowienie i sprawę przekazać Sądowi
Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
Prokuratura Rejonowa w S. prowadziła postępowanie przygotowawcze
przeciwko A.C., podejrzanej o popełnienie przestępstwa z art. 163 § 1 pkt 1 k.k. w
zw. z art. 162 § 2 k.k. W toku tego postępowania poddano podejrzaną badaniom
psychiatrycznym. Biegli stwierdzili u podejrzanej chorobę psychiczną w postaci
schizofrenii paranoidalnej w fazie remisji.
2
Jednocześnie podnieśli, że A. C. z powodu zaostrzenia choroby, w chwili
popełnienia czynu miała całkowicie zniesioną poczytalność w rozumieniu art. 31 § 1
k.k., lecz ze względu na ustąpienie stanu zaostrzenia psychozy i kontynuowanie
leczenia, nie istnieje obecnie wysokie prawdopodobieństwo powtórzenia przez nią
takiego samego bądź podobnego czynu (opinia, k. 139 akt sprawy).
W dniu 29 czerwca 2012 roku do Sądu Rejonowego w S. wpłynął wniosek
asesora Prokuratury Rejonowej w S. o umorzenie śledztwa przeciwko podejrzanej
na podstawie art.17 §1 pkt 2 k.p.k. i zastosowanie wobec niej na podstawie art. 93
k.k. i art. 94 § 1 k.k. środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia w
zamkniętym zakładzie psychiatrycznym (k. 145 – 146).
Na posiedzeniu w dniu 18 września 2012 r. Sąd odebrał od biegłych
psychiatrów i psychologa uzupełniającą opinię. Biegli podtrzymali dotychczasowe
stanowisko, podkreślili fakt kontynuowania leczenia przez podejrzaną i ponownie
określili jako niewysokie prawdopodobieństwo popełnienia przez nią kolejnego
podobnego przestępstwa. W tej sytuacji obecny na posiedzeniu prokurator
zmodyfikował treść pisemnego wniosku w ten sposób, że wniósł o zastosowanie
wobec A. C. środka zabezpieczającego w postaci skierowania jej na leczenie
ambulatoryjne. W rezultacie Sąd umorzył postępowanie na podstawie art. 17 §1
pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 31 § 1 k.k. oraz orzekł na podstawie art. 93 k.k. i art. 94 § 1
k.k. tytułem środka zabezpieczającego skierowanie podejrzanej A. C. na
psychiatryczne leczenie ambulatoryjne. Orzeczenie to uprawomocniło się bez
zaskarżenia w dniu 26 września 2012 r.
Kasację od tego orzeczenia wniósł na podstawie art. 521 § 1 k.p.k.
Prokurator Generalny. Zaskarżył postanowienie na korzyść podejrzanej A. C. i na
zasadzie art. 523 § 1 k.p.k., art. 526 § 1 k.p.k. i art. 537 § 1 i 2 k.p.k. zarzucił:
- rażące naruszenie art. 93 k.k. i art. 94 § 1 k.k., mające wpływ na treść
orzeczenia, polegające na błędnej ich wykładni i niesłusznym przyjęciu, że
wobec sprawcy czynu popełnionego w warunkach art. 31 § 1 k.k. możliwe jest
orzeczenie środka zabezpieczającego w postaci skierowania na leczenie
ambulatoryjne;
- rażące i mające wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa
procesowego, a mianowicie art. 322 § 1 k.p.k. i art. 324 § 2 k.p.k., polegające
3
na wydaniu przez sąd postanowienia o umorzeniu postępowania w sytuacji,
gdy brak było podstaw do uwzględnienia wniosku złożonego w trybie art. 324
§ 1 k.p.k.
W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia i
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w S.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja była zasadna w stopniu oczywistym i podlegała uwzględnieniu w
trybie art. 535 § 5 k.p.k.
Należy wskazać, że nowelizacja przepisu art. 93 k.k. dokonana ustawą z
dnia 5 listopada 2009r., która weszła w życie w dniu 8 czerwca 2010r., nie
spowodowała modyfikacji możliwości stosowania środków zabezpieczających
wobec sprawców popełniających czyny zabronione w stanie niepoczytalności
określonej w art. 31 § 1 k.k. W stosunku do takich sprawców wyłączne
zastosowanie nadal znajduje przepis art. 94 § 1 k.k., przewidujący orzeczenie
umieszczenia w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym, o ile zostały spełnione
przesłanki w nim przewidziane.
Przepis art. 93 k.k. ma charakter ogólnej normy gwarancyjnej, mającej
odniesienie do wszystkich środków zabezpieczających i nie może stanowić
samodzielnej podstawy ich stosowania, w oderwaniu od poszczególnych sytuacji
procesowych, określonych w kolejnych przepisach Rozdziału X Kodeksu karnego.
Skierowanie na leczenie ambulatoryjne, o którym mowa w obecnym brzmieniu
przepisu art. 93 k.k., związane jest ze szczegółowymi przesłankami przewidzianymi
w przepisach art. 95a § 1 i § 1a k.k. oraz art. 97 § 1 k.k., a więc wówczas, gdy
została orzeczona kara pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej
wykonania.
Zastosowanie zatem w zaskarżonym postanowieniu przepisu art. 93 k.k.,
jako podstawy orzeczenia wobec podejrzanej środka zabezpieczającego w postaci
skierowania jej na psychiatryczne leczenie ambulatoryjne stanowiło rażące
naruszenie tego przepisu.
Trafnie też wywiedziono w kasacji, iż Sąd błędnie powołał jako podstawę
prawną zastosowanego środka zabezpieczającego przepis art. 94 § 1 k.k. Treść
tego przepisu jest jednoznaczna. Ma on zastosowanie wyłącznie w stosunku do
4
sprawców popełniających czyny zabronione w stanie niepoczytalności określonej w
art. 31 § 1 k.k. i przy spełnieniu kryteriów w nim przewidzianych stanowi podstawę
orzeczenia środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia sprawcy w
zamkniętym zakładzie psychiatrycznym (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12
grudnia 2012 r., II KK 326/12, Lex Nr 1284897).
Słusznie Prokurator Generalny zarzucił Sądowi Rejonowemu także rażące
naruszenie art. 322 § 1 k.p.k. i art. 324 § 2 k.p.k.
Skoro bowiem po przesłuchaniu biegłych lekarzy psychiatrów i psychologa
okazało się, że brak jest podstaw prawnych do zastosowania wobec podejrzanej
środka zabezpieczającego w postaci umieszczenia jej w zamkniętym zakładzie
psychiatrycznym na podstawie art. 94 § 1 k.k., sąd powinien był odmówić
uwzględnienia wniosku o umorzenie postępowania i przekazać sprawę
prokuratorowi. Do umorzenia postępowania ze względu na niepoczytalność
sprawcy, gdy nie ma podstaw do orzeczenia wobec niego środka
zabezpieczającego, uprawniony jest bowiem jedynie prokurator (por. uchwała Sądu
Najwyższego z dnia 23 kwietnia 2002 r., I KZP 7/02, OSNKW 2002. z. 7 - 8, poz.
59).
Sąd Rejonowy orzekając o umorzeniu postępowania wobec podejrzanej na
podstawie art. 17 § 1 pkt 2 k.p.k. w zw. z art. 31 § 1 k.k., w sytuacji gdy brak było
podstaw do uwzględnienia wniosku złożonego w trybie art. 324 § 1 k.p.k. o
umieszczenie jej w zamkniętym zakładzie psychiatrycznym, dopuścił się rażącego
naruszenia wskazanych w kasacji przepisów.
Stwierdzone rażące naruszenie prawa miało istotny wpływ na treść
orzeczenia, skoro w obiegu prawnym funkcjonuje orzeczenie o umorzeniu
postępowania karnego wobec A. C. wydane przez niewłaściwy organ, a nadto
zastosowano środek zabezpieczający wbrew przesłankom przewidzianym w
ustawie.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy, oceniając zarzuty i wniosek skarżącego
za oczywiście zasadne, uwzględnił kasację na posiedzeniu. Zaskarżone
postanowienie musiało zostać uchylone, a sprawę należało przekazać Sądowi
Rejonowemu w S. do ponownego rozpoznania.
5
W jego toku Sąd uwzględni przedstawione powyżej zapatrywanie prawne
(art. 442 § 2 k.p.k.) i rozstrzygnie o wniosku prokuratora respektując obowiązujące
regulacje prawa materialnego oraz procesowego.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł jak w części
dyspozytywnej postanowienia.