Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CO 59/13
POSTANOWIENIE
Dnia 28 sierpnia 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie :
SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)
SSN Jan Górowski (sprawozdawca)
SSN Antoni Górski
w sprawie z powództwa Spółdzielni Mieszkaniowej "Z." w B.
przeciwko B. T.
o nakazanie złożenia oświadczenia woli,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 28 sierpnia 2013 r.,
skargi pozwanej B. T. o wznowienie postępowania
zakończonego wyrokiem Sądu Najwyższego
z dnia 18 stycznia 2008 r., sygn. akt V CSK 351/07,
skargę odrzuca i zasądza od skarżącej na rzecz powódki
kwotę 1800 (jeden tysiąc osiemset) złotych tytułem kosztów
postępowania kasacyjnego.
2
Uzasadnienie
Powódka - Spółdzielnia Mieszkaniowa „Z.” w B. w pozwie z dnia 23 sierpnia
2002 r. domagała się nakazania pozwanej B. T., aby przeniosła na powódkę prawo
użytkowania wieczystego części działki oznaczonej nr geodezyjnym 551/5 za
wynagrodzeniem w wysokości 25,60 zł za m2.
.
Sąd Okręgowy w O. wyrokiem z dnia 16 czerwca 2003 r. powództwo oddalił.
Na skutek apelacji powódki, Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 26 listopada
2003 r. uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania
Sądowi Okręgowemu w O. Sędzią sprawozdawcą był Sędzia Sądu Apelacyjnego
D. Z.
Sąd Okręgowy w O. po ponownym rozpoznaniu sprawy wyrokiem z dnia 7
czerwca 2006 r. powództwo uwzględnił. Apelację pozwanej od tego wyroku, Sąd
Apelacyjny wyrokiem z dnia 14 marca 2007 r. oddalił. W składzie tego sądu nie
uczestniczył Sędzia D. Z.
Od tego orzeczenia skarżąca wywiodła skargę kasacyjną, którą Sąd
Najwyższy wyrokiem z dnia 18 stycznia 2008 r. oddalił. W składzie orzekającym
zasiadał Sędzia Sądu Najwyższego D. Z.
Skarżąca złożyła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dnia
2 czerwca 2008 r., (nr 29995/08), podnosząc, że przedmiotowej sprawy nie
rozstrzygał bezstronny sąd. Wyrokiem tego Trybunału z dnia 24 marca 2012 r.
skarga ta została uwzględniona.
Trybunał uznał, że sytuacja, w której Sędzia D. Z. we wcześniejszym
orzeczeniu rozpoznawał merytorycznie apelację od oddalającego powództwo
wyroku złożoną przez powódkę, mogła wzbudzić wątpliwości skarżącej odnośnie
bezstronności sądu. Według stanowiska Trybunału, zadaniem Sądu Najwyższego
było stwierdzenie, czy zaskarżony wyrok wydany przez Sąd Apelacyjny z dnia 14
marca 2007 r. opierał się na stanowisku prawnym uprzednio wyrażonym przez ten
Sąd, w którym Sędzia D. Z. zasiadał jako sprawozdawca. W opinii Trybunału taka
ocena miała decydujące znaczenie dla wyniku sprawy, co Sąd Najwyższy
3
potwierdził w swoim wyroku z dnia 18 stycznia 2008 r. W rezultacie sędzia
zasiadający w składzie Sądu Najwyższego miał za zadanie określić, czy należy
podtrzymać wykładnię lub zastosowanie prawa materialnego przez samego siebie
na wcześniejszym etapie tej samej sprawy. W ocenie Trybunału okoliczności te są
wystarczające dla uznania, że obawy skarżącej odnośnie braku bezstronności
Sądu Najwyższego są obiektywnie uzasadnione. Z tego względu skargę pozwanej
w odniesieniu do kwestii bezstronności uznał za dopuszczalną, stwierdzając, że
doszło do naruszenia art. 6 ust. 1 Konwencji.
B. T. wniosła do Sądu Najwyższego w dniu 24 stycznia 2013 r. skargę o
wznowienie postępowania, w której domaga się wydania orzeczenia
o dopuszczalności wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem Sądu
Najwyższego z dnia 18 stycznia 2008 r. i przekazania sprawy do rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu do dalszego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga o wznowienie postępowania jest dopuszczalna w określonych przez
prawo procesowe terminach (art. 407 § 1 i 2 k.p.c. lub 408 k.p.c.) i ze względu na
to, że służy od prawomocnego orzeczenia, tych unormowań nie można w żadnej
mierze interpretować w sposób rozszerzający, lecz wymagają wykładni ścisłej.
Termin określony w art. 408 k.p.c. ma charakter bezwzględny i rozpoczyna bieg
w chwili uprawomocnienia się orzeczenia, przeciwko któremu skierowana jest
skarga. Obydwa terminy tj. trzymiesięczny określony w art. 407 k.p.c.
oraz unormowany w art. 408 k.p.c. biegną niezależnie od siebie. Ze względu
jednak na ich odmienny charakter, w razie upływu terminu określonego w art. 408
k.p.c. skarga o wznowienie jest niedopuszczalna, choćby w chwili jej wniesienia nie
upłynął jeszcze, a nawet nie rozpoczął biegu, termin wskazany w art. 407 k.p.c.
Jak trafnie podniesiono w literaturze, zasadniczą funkcją terminu
oznaczonego w art. 408 k.p.c. jest ustanowienie bezwzględnej granicy czasowej,
po upływie której skarga o wznowienie nie może być skutecznie wniesiona.
Jeszcze w literaturze przedwojennej zauważono, że brak takiego terminu z uwagi
na sposób określenia terminu początkowego (a tempore scientiae) skutkowałby
4
tym, że stan niepewności co do możliwości podważenia prawomocnego orzeczenia
mógłby trwać ad infinitum.
Określony w art. 408 k.p.c. termin pięcioletni jest terminem prekluzyjnym
prawa procesowego, a więc ze swej istoty, w przeciwieństwie do określonego
w art. 407 k.p.c., nie podlega przywróceniu (por. np. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 14 kwietnia 1999 r., II UKN 178/99, OSNAPiUS 2000, nr 15,
poz. 599 i z dnia 13 kwietnia 2011 r., V CZ 12/1, Lexis Nexis nr 5158362) oraz nie
mają do niego zastosowania regulacje prawa materialnego np. odnoszące się do
zawieszenia, czy przerwy biegu przedawnienia (por. postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 22 kwietnia 2010 r., II CZ 29/10, Lexis Nexis nr 5794360).
Bieg tego terminu rozpoczyna się w każdym wypadku z chwilą uprawomocnienia
się orzeczenia, które ma być zaskarżone skargą o wznowienie (w sprawie w dniu
18 stycznia 2008 r.) i gdy nie zostaje on zachowany, skutkuje odrzuceniem skargi
o wznowienie (art. 410 § 1 k.p.c.).
Termin pięcioletni jest wyłączony tylko wtedy, gdy strona była pozbawiona
możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana. Zarówno
z okoliczności sprawy prawomocnie zakończonej, jak i z uzasadnienia wyroku
Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 24 lipca 2012 r. wynika,
że skarżąca w sprawie prawomocnie zakończonej miała pełną możliwość działania
i była profesjonalnie zastępowana przez adwokata. Także w skardze nie zostały
podniesione żadne okoliczności, które mogłyby zostać zakwalifikowane jako
przyczyny nieważności określone w art. 401 pkt 2 k.p.c.
Artykuł 408 k.p.c. miał więc w sprawie zastosowanie, gdyż stosuje się go
także, gdy przyczyną nieważności jest przesłanka określona w art. 401 pkt 1 k.p.c.,
tj. gdyby w składzie sądu uczestniczyła osoba nieuprawniona, albo orzekał sędzia
wyłączony z mocy ustawy (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego
2009 r.,, II CZ 103/08, LEX nr 746172). W świetle prawa polskiego nie orzekał przy
wydaniu wyroku z dnia 18 stycznia 2008 r. sędzia wyłączony z mocy ustawy,
gdyż art. 48 § 1 pkt 5 k.p.c. stanowi, że takiemu wyłączeniu podlega tylko sędzia,
który w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzeczenia, a żaden
z członków składu orzekającego w Sądzie Najwyższym nie brał udziału w wydaniu
5
wyroku drugoinstancyjnego z dnia z dnia 14 marca 2007 r. (por. uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 18 marca 2005 r., III CZP 97/04, OSNC 2006, nr 2, poz. 35).
Gdyby nawet uzasadniony był pogląd, że wobec treści wyroku Trybunału
Praw Człowieka z dnia 24 lipca 2012 r. Sędzia D. Z. podlegał wyłączeniu z mocy
ustawy, to w świetle powyższych uwag i tak w sprawie ma zastosowanie art. 408
k.p.c. W tym stanie rzeczy podnieść trzeba, że omawiany prekluzyjny termin do
wniesienia skargi upłynął w dniu 18 stycznia 2013 r., a skarga została wniesiona w
dniu 24 stycznia 2013 r., a więc po jego upływie. Zauważyć też należy, że skarżąca
zastępowana zarówno w sprawie prawomocnie zakończonej, jak i w postępowaniu
przed Trybunałem Praw Człowieka w Strasburgu przez fachowego pełnomocnika
miała możliwość zapobiec jego upływowi, skoro z samej treści skargi wynika, że B.
T. została poinformowana w dniu 10 grudnia 2012 r. o treści wyroku Trybunału z
dnia 24 lipca 2012 r.
Ustanowienie terminu określonego w art. 408 § 1 k.p.c. jest uzasadnione
koniecznością zapewnienia stabilności prawomocnemu orzeczeniu sądowemu.
Jak podniesiono w literaturze, wzgląd na pewność i przewidywalność prawa
wymaga aby dopuszczalność podważania orzeczenia, które jest prawomocne była
ograniczona w czasie. Należy podkreślić ze Europejski Trybunał Praw Człowieka
nie opowiedział się jednoznacznie za koniecznością wprowadzenia przez państwa
– strony Konwencji o ochronie praw człowieka, do krajowych porządków prawnych
normy umożliwiającej wznowienie postępowania w związku z jego ostatecznym
wyrokiem (por. wyrok Trybunału verein gegen Tierfabriken Schweiz przeciwko
Szwajcarii z glosą Z. Kmieciaka, PiP 2011, nr 2, s. 125). W tym stanie
rzeczy, mając na uwadze wszystkie okoliczności sprawy, a przede wszystkim to,
że skarżąca miała możliwość zachowania pięcioletniego terminu, tj. wystąpienia
ze skargą przed dniem 19 stycznia 2013 r. oraz że Europejski Trybunał
Praw Człowieka w pełni respektuje ochronę nabytych przez podmioty praw
(w sprawie dotyczy to Spółdzielni) w wyniku prawomocnego orzeczenia sądowego,
podkreślając, że żadna ze stron nie jest uprawniona do tego, aby poza
przewidzianymi przez prawo środkami prawnymi, żądać przeprowadzenia
postępowania po raz kolejny (por. np. wyrok w sprawie Brumdrescu przeciwko
Rumuni nr 28342/95), należało dojść do wniosku, że zastosowanie w omawianym
6
wypadku art. 408 k.p.c. nie narusza art. 6 Konwencji o ochronie prawa człowieka
i podstawowych wolności.
Ze wskazanych względów na podstawie art. 410 § 1 k.p.c. orzeczono jak
w sentencji.