Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 29/13
POSTANOWIENIE
Dnia 12 września 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Andrzej Siuchniński (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Eugeniusz Wildowicz
SSA del. do SN Dariusz Czajkowski
Protokolant Joanna Sałachewicz
przy udziale prokuratora Prokuratury Generalnej Mieczysława Tabora
w sprawie M. G.
o odszkodowanie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 12 września 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez pełnomocnika wnioskodawcy
od wyroku Sądu Apelacyjnego […]
z dnia 19 października 2012 r.,
zmieniającego wyrok Sądu Okręgowego w J.
z dnia 20 marca 2012 r.,
1/ oddala kasację,
2/ kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego obciąża
wnioskodawcę M. G.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy w J. wyrokiem z dnia 20 marca 2012 r., oddalił wniosek M. G.
o odszkodowanie i zadośćuczynienie za oczywiście niesłuszne tymczasowe
aresztowanie, w którym domagał się on zasądzenia od Skarbu Państwa kwoty
22 880 000 złotych.
2
Od tego wyroku apelację wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, podnosząc
zarzut błędu w ustaleniach faktycznych i obrazy prawa procesowego (art. 7 w zw. z
art. 410, art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k., art. 322 k.p.k. w zw. z art. 558 k.p.k. i art. 442 §3
k.p.k.).
Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 19 października 2012 r. zmienił zaskarżony
wyrok w ten sposób, że zasądził od Skarbu Państwa na rzecz M.G. tytułem
odszkodowania za oczywiście niesłuszne tymczasowe aresztowanie kwotę
155 473,13 zł wraz z ustawowymi odsetkami, liczonymi od dnia 19 października
2012 r., oddalając dalej idące żądania.
Od tego wyroku kasację wywiódł pełnomocnik wnioskodawcy, podnosząc
zarzuty rażącej obrazy następujących przepisów prawa:
1. naruszenia przepisów prawa materialnego, a to art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art.
361 k.c. poprzez błędną jego wykładnię w zakresie pojęcia utraconych korzyści,
odmawiającą przypisania tej postaci szkody do sytuacji braku zarobkowania
wnioskodawcy w czasie trwania tymczasowego aresztowania; sąd postawił błędną
tezę, sprzeczną z faktami ustalonymi w sprawie (kwalifikacje, doświadczenie
zawodowe i aktywność zawodowa wnioskodawcy), że wnioskodawca nie
zarobkowałby w czasie, w którym przebywał w areszcie;
2. naruszenia przepisów prawa procesowego, mającego istotny wpływ na wynik
sprawy, a mianowicie:
- art. 433 § 2 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. poprzez nierozważenie w ramach
kontroli odwoławczej wszystkich zarzutów apelacji, a to zarzutu dot. ustaleń
faktycznych w przedmiocie:
a) ugody i jej znaczenia dla rekompensaty szkody wynikającej z tymczasowego
aresztowania, skoro dotyczyła umowy która nie weszła w życie z przyczyn
niezależnych od stron; ugoda nie rekompensowała dochodów wnioskodawcy, lecz
zawarta była w celu uniknięcia ewentualnego sporu sądowego z uwagi na
niejasność zapisu umowy i groźbę procesu sądowego i nie miała żadnego związku
z zarobkowaniem czy też nie wnioskodawcy w okresie aresztowania,
b) premii za 2001 r. należnej od Z. R. S.A.
3
c) donacji na rzecz Placówki Oświatowej „G. M. " po 6 października 2002r. tak,
jakby ugoda z P. miała obejmować również to świadczenie, podczas gdy
obejmowała ona wyłącznie roszczenie z umowy z dnia 10 czerwca 2002 r.
- obrazy art. 7 k.p.k. w zw. z art. 457 § 3 k.p.k. poprzez niedokonanie
wszechstronnego rozważenia przez Sąd II instancji zebranego materiału
dowodowego, przyjęcie jako własnych ustaleń i ocen dowodów poczynionych przez
Sąd Okręgowy i w wyniku tego błędne uznanie, że „apelujący lokuje szkodę jedynie
w potencjalnych możliwościach zarobkowych" wnioskodawcy, podczas gdy takie
definiowanie szkody w postaci lucrum cessans jest uprawnione i zgodne z pojęciem
tej postaci szkody zaś pozostawanie w zatrudnieniu, czy gwarancja zatrudnienia
obejmująca okres tymczasowego aresztowania nie jest warunkiem przyznania
odszkodowania;
- obrazy art. 410 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. poprzez jego niewłaściwe
zastosowanie i pominięcie przy analizie i ocenie materiału dowodowego zawartej w
zaskarżonym wyroku zeznań świadków A. Ł. oraz L. Z. złożonych na okoliczność
możliwości zawodowych wnioskodawcy, jego aktywności zawodowej oraz
możliwych do osiągnięcia zarobków;
- obrazy art. 170 § 1 pkt 3 k.p.k. w zw. z art. 458 k.p.k. oddalenie wniosku
dowodowego o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu „ headhanters
„ i pominięcie argumentacji tej decyzji procesowej w uzasadnieniu rozstrzygnięcia,
podczas gdy dowód ten został zawnioskowany na okoliczność możliwości
zawodowych wnioskodawcy i jego wartości jako pracownika na rynku pracy;
- obrazy art. 322 k.p.c. w zw. z art. 552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 558 k.p.k. poprzez
jego niezastosowanie i wadliwe przyjęcie, że wnioskodawca nie wykazał faktu
szkody, albowiem lokował ją wyłącznie w „utraconych korzyściach", które miały
wynikać z posiadanych przez niego ponadprzeciętnych kwalifikacji i doświadczenia
zawodowego - a więc w możliwościach zarobkowych istniejących jedynie
potencjalnie a w konsekwencji bezzasadne pominięcie art. 322 k.p.c., jako
odnoszącego się jedynie do ustalania wysokości żądania.
Na podstawie tak sformułowanych zarzutów pełnomocnik wnioskodawcy
wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku w punkcie II i uwzględnienie wniosku o
4
odszkodowanie w całości, ewentualnie uchylenie go w zaskarżonej części oraz
przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.
Prokurator w odpowiedzi na kasację, wniósł o jej oddalenie jako oczywiście
bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja nie jest zasadna.
Na wstępie należało zauważyć, że na gruncie poczynionych przez Sąd I
instancji ustaleń faktycznych, nie budziło wątpliwości Sądu odwoławczego, że
abstrakcyjnie rzecz biorąc wnioskodawca miał możliwość zarobkowania znacznych
kwot.
Jednak wykazanie szkody w postaci utraconych korzyści wymaga
udowodnienia tak wysokiego stopnia prawdopodobieństwa ich wystąpienia, że
zgodnie z zasadami logiki i doświadczenia życiowego, osiągnięcie korzyści
majątkowej przez poszkodowanego byłoby pewne, gdyby nie wystąpiło zdarzenie,
uniemożliwiające wystąpienie takiego skutku (zob. wyrok SN z 8 listopada 2006 r.,
II KK 64/06, OSNwSK 2006/1/2112; wyrok SN z dnia 26 stycznia 2005 r., V CK
426/04, LEX nr 147221).
Tym samym, dla stwierdzenia utraconych korzyści w tej postaci konieczne
było także wykazanie, że z prawdopodobieństwem graniczącym z pewnością
wnioskodawca takie możliwości by realizował, gdyby nie jego tymczasowe
aresztowanie. Takich ustaleń nie dokonano, nie wykazał też tego wnioskodawca w
toku całego postępowania zaś ocena dowodów w zakresie tej kwestii została
zasadnie jako nie nosząca cech dowolności zaaprobowana przez Sąd odwoławczy.
W tym kontekście postrzegając kasacyjny zarzut obrazy art. 170 k.p.k.
należy uznać go za chybiony skoro ustalenie okoliczności co do hipotetycznych
możliwości zarobkowych (wartości pracownika) nie miało znaczenia dla sprawy o
odszkodowanie, w której chodzi o wprawdzie potencjalne, ale realne i – co więcej –
niemal pewne oraz konkretne, utracone korzyści majątkowe. Z tego też względu
bez znaczenia dla wysokości odszkodowania były, nawet wysokie, kwalifikacje
wnioskodawcy i związane z nimi dodatkowe możliwości zarobkowe, które miałyby
być ustalone na podstawie zeznań A. Ł. i L. Z. czy headhunters. Niczego w kwestii
dokonanych in concreto ustaleń faktycznych nie zmienia to, że rzeczywiście,
5
wykazanie szkody w postaci lucrum cessans nie jest warunkowane wykazaniem
pozostawania w zatrudnieniu, czy istnienia gwarancji zatrudnienia.
Po prostu, mimo obszernego przytoczenia poglądów judykatury i
piśmiennictwa skarżący zdaje się nie zauważać, że w rozpoznawanej sprawie nie
chodzi o to, że Sąd odwoławczy wyraził błędny pogląd prawny co do warunków w
jakich może nastąpić zasądzenie odszkodowania z tytułu utraconych korzyści.
Istota rozstrzygnięcia sprowadzała się bowiem do kwestii ustalenia wysokiego
prawdopodobieństwa osiągnięcia korzyści wskazywanych przez wnioskodawcę, co
bynajmniej nie dowolnie zostało uznane za niewykazane w świetle art. 6 k.c. Z tego
też względu za chybiony należało uznać zarzut obrazy art. 332 k.p.c. w zw. z art.
552 § 4 k.p.k. w zw. z art. 558 k.p.k.
Odnosząc się ponadto do zarzutu wadliwości kontroli instancyjnej należy
stwierdzić, że Sąd odwoławczy ustosunkował się do wskazywanych przez
skarżącego kwestii faktycznych na s. 11-13 uzasadnienia i przedstawione tam
stanowisko uznać należy za trafne i dostatecznie uzasadnione. Jeśli chodzi o
ocenę znaczenia ugody z dnia 17 września 2003 r., to niezależnie od celów
praktycznych jej zawarcia (uniknięcie procesu) niewątpliwe jest, że wbrew temu, co
twierdzi skarżący miała ona związek z zarobkowaniem i w sensie ekonomicznym
rekompensowała ona utracone dochody z Z.R. S.A., gwarantowane przez umowę z
12 czerwca 2002 r., przy czym problematyka związana z kwestią premii za 2001 r.
należnej od Z. R. S.A. została już w istocie rozstrzygnięta na etapie pierwszego
postepowania odwoławczego.
Chybiony jest zarzut w części dotyczącej wyliczeń związanych z
darowiznami na rzecz „G. M.”, albowiem darowizny czynione przez Z. R. S.A.
stanowiły w sensie ekonomicznym jeden ze składników wynagrodzenia, a to miało
być zmienione umową z 10 czerwca 2002 r., gdzie miało ono wynosić bezpośrednio
(bez donacji na rzecz ww. podmiotu) minimum 45 000 złotych. Trafnie zatem Sąd
odwoławczy uznał, że utracony zarobek w zakresie darowizn powinien być
ograniczony jedynie do okresu, którego nie dotyczyła umowa i następująca po niej
ugoda.
Pozostała argumentacja skarżącego dotycząca weryfikacji oceny dowodów
przez Sąd ad quem zmierzała do wykazania hipotetycznych utraconych korzyści
6
poprzez polemikę z ustaleniami faktycznymi w tym zakresie, co jest
niedopuszczalne na etapie postępowania kasacyjnego. Skarżący nie wykazał
błędów w rozumowaniu czy pominięciu określonych dowodów w ramach kontroli
odwoławczej, a tylko taka argumentacja mogłaby zasługiwać na uwzględnienie w
kontekście obrazy art. 410 k.p.k., art. 424 § 1 pkt 1 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw.
z art. 7 k.p.k.
Mając na uwadze powyższe rozważania, orzeczono jak na wstępie, na
podstawie art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518 k.p.k. obciążając wnioskodawcę
kosztami sądowymi postępowania kasacyjnego.