Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V KK 240/13
WYROK
W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Dnia 22 października 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jarosław Matras (przewodniczący)
SSN Małgorzata Gierszon
SSN Przemysław Kalinowski (sprawozdawca)
Protokolant Anna Kowal
w sprawie D. C.
skazanego z art. 278 § 1 kk
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 kpk
w dniu 22 października 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego
na korzyść skazanego
od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego z dnia 4 sierpnia 2010 r.,
uchyla zaskarżony wyrok i sprawę przekazuje Sądowi
Rejonowemu w W. do ponownego rozpoznania.
UZASADNIENIE
D. C. został oskarżony o to, że:
2
1. w dniu 20 maja 2010 r. w W. zabrał w celu przywłaszczenia telefon
komórkowy LG KP 500 o wartości 349 zł, czym działał na szkodę M. M.
Polska Spółka z o.o., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.,
2. w dniu 21 maja 2010 r. w W. zabrał w celu przywłaszczenia dwa telefony
komórkowe LG KP 500 o wartości 698 zł, czym działał na szkodę M. M.
Polska Spółka z o.o., tj. o czyn z art. 278 § 1 k.k.
Wyrokiem nakazowym z dnia 4 sierpnia 2010 r. Sąd Rejonowy uznał D. C. za
winnego popełnienia zarzuconych mu czynów stanowiących ciąg przestępstw z art.
278 § 1 k.k. i za to na podstawie art. 278 § 1 k.k. w zw. z art. 91 § 1 k.k. w zw. z art.
58 § 3 k.k. skazał go na karę 2 lat ograniczenia wolności, zobowiązując go na
podstawie art. 35 k.k. do wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele
społeczne wskazanej przez Sąd na terenie gminy W. w wymiarze 40 godzin w
stosunku miesięcznym.
Powyższy wyrok, na podstawie art. 521 § 1 k.p.k., zaskarżył w całości
Prokurator Generalny wnosząc kasację na korzyść skazanego D. C. Autor
nadzwyczajnego środka zaskarżenia zarzucił orzeczeniu Sądu I instancji rażące i
mające istotny wpływ na treść rozstrzygnięcia naruszenie:
- przepisu prawa procesowego, tj. art. 501 pkt 1 k.p.k., polegające na wydaniu na
posiedzeniu wyroku nakazowego w stosunku do osoby pozbawionej wolności w tej
sprawie, zamiast rozpoznania sprawy na zasadach ogólnych na rozprawie;
- przepisów prawa materialnego, tj. art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 34 § 1 k.k. i art. 58 § 3
k.k., polegające na zastosowaniu przez sąd ustawy nowej i wymierzeniu
skazanemu kary 2 lat ograniczenia wolności na podstawie art. 278 § 1 k.k. w zw. z
art. 91 § 1 k.k. w zw. z art. 58 § 3 k.k., pomimo tego, że w czasie popełnienia
przestępstwa obowiązywała ustawa względniejsza dla skazanego, przewidująca –
w przypadku kary ograniczenia wolności – możliwość jej wymierzenia w granicach
od miesiąca do 12 miesięcy.
W oparciu o tak sformułowany zarzut skarżący wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w celu
ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy zważył co następuje.
3
Kasacja wniesiona w tej sprawie przez Prokuratora Generalnego okazała się
zasadna w stopniu oczywistym, co przemawiało za jej rozpoznaniem na
posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 k.p.k. i uwzględnieniem sformułowanego w niej
wniosku o uchylenie zaskarżonego wyroku.
W pełni należało podzielić pogląd skarżącego co do rażącego naruszenia
przez Sąd Rejonowy przepisów prawa materialnego, tj. art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 34
§ 1 k.k. i art. 58 § 3 k.k. Treść wyroku wskazuje, że sąd meriti zastosował przepis
art. 58 § 3 k.k. w brzmieniu obecnie obowiązującym. Przewiduje on, że w wypadku
przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat
(klauzula ta dotyczy również przestępstwa z art. 278 § 1 k.k.), sąd może orzec
grzywnę albo karę ograniczenia wolności do lat 2 – zamiast kary pozbawienia
wolności. W porównaniu zatem z regulacją zawartą w art. 34 § 1 k.k. – górna
granica wymiaru kary ograniczenia wolności została podniesiona dwukrotnie i
wynosi dwa lata. Jednak taka treść art. 58 § 3 k.k. została wprowadzona ustawą z
dnia 5 listopada 2009 r. (Dz. U. Nr 206, poz. 1589), która weszła w życie w dniu 8
czerwca 2010 r. Tymczasem, osk. D. C. dopuścił się przestępstwa przypisanego
zaskarżonym obecnie wyrokiem w dniach 20 i 21 maja 2010 r., a więc przed
wejściem w życie wspomnianej nowelizacji z dnia 5 listopada 2009 r. Zatem, w
dacie popełnienia czynów zarzuconych w/w oskarżonemu, przepis art. 58 § 3 k.k.
obowiązywał w wersji przewidującej – w odniesieniu do przestępstw zagrożonych
karą pozbawienia wolności do 5 lat – możliwość orzeczenia kary grzywny albo kary
ograniczenia wolności zamiast kary pozbawienia wolności. Tym samym, granice
wymiaru kary ograniczenia wolności orzekanej na podstawie art. 58 § 3 k.k.
wynikały wprost z dyspozycji art. 34 § 1 k.k. i zawierały się w przedziale od
miesiąca do 12 miesięcy – o ile ustawa nie stanowiła inaczej. Nie ulega natomiast
wątpliwości, że w stosunku do sytuacji przewidzianych w art. 58 § 3 k.k., ustawa
„stanowi inaczej” – od dnia 8 czerwca 2010 r.
W tych warunkach wymierzenie osk. D. C. przez Sąd Rejonowy kary
ograniczenia wolności w rozmiarze dwóch lat za czyny popełnione w dniach 20 i 21
maja 2010 r., stanowiło rażące naruszenie przepisów prawa karnego materialnego,
tj. art. 4 § 1 k.k. w zw. z art. 34 § 1 k.k. i art. 58 § 3 k.k. W czasie popełnienia
przestępstwa obowiązywała bowiem ustawa dopuszczająca wymierzenie kary
4
ograniczenia wolności, której górna granica nie przekraczała 12 miesięcy. W
rozumieniu art. 4 § 1 k.k. była to więc ustawa względniejsza dla sprawcy czynu
zabronionego.
Już stwierdzenie tego uchybienia całkowicie uzasadniało uwzględnienie
kasacji i dawało podstawę do uchylenia zaskarżonego wyroku. Należy wszakże
podkreślić drugi z zarzutów kasacyjnych wskazujący na rażące naruszenie przepisu
prawa procesowego, tj. obrazy art. 501 pkt 1 k.p.k., w wyniku wydania wyroku
nakazowego wobec osk. D. C. Z treści powołanego przepisu wynika
niedopuszczalność orzekania w trybie nakazowym w stosunku do osoby
pozbawionej wolności. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że
pozbawieniem wolności jest każde, wynikające z decyzji uprawnionego organu,
uniemożliwienie osobie swobodnego poruszania się – a zatem jest nim zatrzymanie,
tymczasowe aresztowanie, odbywanie zasadniczej lub zastępczej kary
pozbawienia wolności (por. postanowienie z dnia 20 lipca 2005 r. I KZP 19/05,
OSNKW 2005, z. 9, poz. 75). Zakaz wynikający z tego przepisu jest przy tym
interpretowany szeroko jako ważna norma gwarancyjna, tj. ma zastosowanie
również do osoby, która była pozbawiona wolności tylko na jakimś etapie
postępowania prowadzonego w tej sprawie, w której sąd rozważa wydanie wyroku
nakazowego – niezależnie od długości okresu tego pozbawienia wolności. Takie
stanowisko zajął Sąd Najwyższy m.in. w wyrokach z dnia: 12 lipca 2007 r. IV KK
142/07 (LEX nr 296712), 13 grudnia 2010 r. IV KK 294/10 (LEX nr 844497), z dnia
28 listopada 2012 r. V KK 237/12 (LEX nr 1235908).
Odnotować przy tym trzeba, że w przepisie art. 325c k.p.k., gdzie
sformułowano negatywne przesłanki dochodzenia, wykluczając możliwość jego
prowadzenia w stosunku do oskarżonego pozbawionego wolności w tej lub innej
sprawie, ustawodawca wyłączył z tego kręgu ograniczeń m.in. osoby, wobec
których zastosowano zatrzymanie – art. 325c pkt 1 lit. a k.p.k. Takiego zabiegu nie
powtórzył natomiast w treści art. 501 k.p.k., gdzie sformułował negatywne
przesłanki trybu nakazowego.
W niniejszej sprawie, bezpośredniego ujęcia osk. D. C. dokonali pracownicy
ochrony, ale niezwłocznie przekazali go funkcjonariuszom policji, którzy sporządzili
formalny protokół zatrzymania osoby, określając w nim szczegółowo zarówno datę i
5
godzinę tej czynności, jak i następnie czas jego zwolnienia. Z porównania informacji
zawartych w tym dokumencie wynika, że osk. D. C. został zatrzymany w dniu 21
maja 2010 r. o godz. 11.40, a zwolniony w tym samym dniu o godz. 14.45 (k. – 2) –
po przedstawieniu mu zarzutu i przesłuchaniu w charakterze podejrzanego.
Wprawdzie zatem – w sensie formalnym – był on pozbawiony wolności przez
stosunkowo krótki okres, ale procesowe znaczenie tego faktu nie powinno zostać
pominięte.
Przy ponownym rozpoznaniu sprawy przez Sąd Rejonowy należy uwzględnić
znaczenie w tej sprawie normy art. 4 § 1 k.k. oraz mieć na uwadze zapatrywania
wyrażone już wielokrotnie przez Sąd Najwyższy na gruncie negatywnych
przesłanek orzekania w trybie nakazowym.
Z tych wszystkich względów Sąd Najwyższy orzekł, jak w wyroku.