Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt II KK 164/13
POSTANOWIENIE
Dnia 13 listopada 2013 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Rafał Malarski (przewodniczący, sprawozdawca)
SSN Małgorzata Gierszon
SSA del. do SN Dariusz Czajkowski
Protokolant Marta Brylińska
przy udziale prokuratora Prokuratury Biura Lustracyjnego IPN Jacka Wygody,
w sprawie J. T. Z.
w przedmiocie lustracji
po rozpoznaniu w Izbie Karnej na rozprawie
w dniu 13 listopada 2013 r.,
kasacji, wniesionej przez obrońcę
od orzeczenia Sądu Apelacyjnego w […]
z dnia 28 stycznia 2013 r.,
utrzymującego w mocy orzeczenie Sądu Okręgowego w W.
z dnia 22 października 2012 r.,
I. oddala kasację jako oczywiście bezzasadną;
II. obciąża J. T. Z. kosztami sądowymi za
postępowanie kasacyjne.
U Z A S A D N I E N I E
Sąd Apelacyjny w Warszawie, po rozpoznaniu w dniu 28 stycznia 2013 r.
apelacji obrońcy osoby lustrowanej, utrzymał w mocy orzeczenie Sądu
Okręgowego z 22 października 2012 r., którym na podstawie art. 21 a ust. 1 i 2
ustawy z dnia 18 października 2006 r. o ujawnieniu informacji o dokumentach
organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944-1990 oraz treści tych dokumentów –
2
Dz. U. z 2007 r. Nr 63, poz. 425 ze zm. (dalej: ustawy lustracyjnej z 2006 r.)
stwierdził, że J. T. Z. złożył w dniu 25 września 2007 r. niezgodne z prawdą
oświadczenie lustracyjne.
Kasację od prawomocnego orzeczenia Sądu odwoławczego wniósł obrońca
osoby lustrowanej, zarzucając:
1) rażące i mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa
procesowego, a mianowicie
a) art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. w zw. z art. 19 ustawy lustracyjnej z 2006 r. przez
brak umorzenia postępowania lustracyjnego, mimo że kwestia
współpracy J. T. Z. z organami bezpieczeństwa PRL była przedmiotem
już prawomocnie zakończonego postępowania lustracyjnego,
b) art. 5 § 1 k.p.k. w zw. z art. 19 ustawy lustracyjnej z 2006 r. przez
zastosowanie domniemania winy osoby lustrowanej,
c) art. 6 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z
1950 r. przez prowadzenie kolejnego procesu „dotyczącego tego
samego oświadczenia”,
d) art. 7 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k. w zw. z art. 19
ustawy lustracyjnej z 2006 r.,
e) art. 4 k.p.k. i art. 167 k.p.k. w zw. z art. 433 § 1 k.p.k. i art. 457 § 3 k.p.k.
w zw. z art. 19 ustawy lustracyjnej z 2006 r.;
2) rażące i mogące mieć istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie prawa
materialnego, mianowicie art. 30 k.k. w zw. z art. 21 ustawy lustracyjnej z
2006 r., przez brak ustalenia o działaniu osoby lustrowanej w warunkach
błędu podczas składania oświadczenia lustracyjnego z 25 września 2007 r.
Prokurator Oddziałowego Biura Lustracyjnego IPN-KŚZpNP w K. zażądał w
odpowiedzi na kasację jej oddalenia jako oczywiście bezzasadnej.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje.
Kasacja okazała się bezzasadna w stopniu oczywistym. Sąd kasacyjny,
posługując się regułą interpretacyjną a maiori ad minus, uznał, że skoro art. 535 § 3
k.p.k. daje podstawy do odstąpienia w całości od sporządzenia pisemnego
uzasadnienia postanowienia, to tym bardziej pozwala na opracowanie go w formie
uproszczonej, wskazującej jedynie na istotę rozstrzygnięcia (zob. post. SN z 13
3
stycznia 2004 r., II KK 269/03, LEX nr 83753), oraz (lub) na ustosunkowanie się
wyłącznie do wybranego zarzutu kasacyjnego, którego skomentowanie jawi się jako
celowe. W niniejszej sprawie wypadało odnieść się na piśmie jedynie do
twierdzenia skarżącego, że skoro już wcześniej, pod rządem ustawy z dnia 11
kwietnia 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa
państwa lub współpracy z nimi w latach 1944-1990 osób pełniących funkcje
publiczne – Dz. U. z 1999 Nr 42, poz. 428 ze zm. (dalej: ustawy lustracyjnej z 1997
r.), prawomocnie uznano, że lustrowany złożył w dniu 9 października 2005 r.
fałszywe oświadczenie lustracyjne, to wystąpił stan powagi rzeczy osądzonej
wykluczający możliwość sądowego badania, czy złożone w dniu 25 września 2007
r. oświadczenie lustracyjne, o którym mowa w art. 7 ust. 1 ustawy lustracyjnej z
2006 r., było zgodne z prawdą. Zapatrywanie autora kasacji w tej mierze wymagało
zdecydowanej krytyki.
Sytuację prawną osoby, która złożyła oświadczenie lustracyjne pod rządem
ustawy lustracyjnej z 1997 r., a która ubiega się ponownie o stanowisko objęte
obowiązkiem złożenia tego oświadczenia pod rządem ustawy lustracyjnej z 2006 r.,
należy oceniać na podstawie tej ostatniej ustawy. Ustawodawca w art. 7 ust. 1
ustawy lustracyjnej z 2006 r. nie różnicuje wszak sytuacji osób, które nie składały
oświadczenia lustracyjnego na podstawie ustawy z 1997 r. i osób, które złożyły
takie oświadczenia, a zatem – lege non distinguente – rozróżnień tych nie wolno
wprowadzać interpretatorowi. Przepis ten stanowi, że obowiązek złożenia
oświadczenia, dotyczącego pracy lub służby w organach bezpieczeństwa lub
współpracy z tymi organami w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., mają
osoby, o których mowa w art. 4 ustawy lustracyjnej z 2006 r., urodzone przed
dniem 1 sierpnia 1972 r. To oświadczenie jest oświadczeniem wiedzy osoby
składającej je w zakresie wymienionych zachowań oraz wskazanych organów w
takim rozumieniu, jakie nadała im ustawa z 2006 r. Definicje zachowań objętych
oświadczeniem oraz organów były inne (węższe) w ustawie lustracyjnej z 1997 r.
(art. 4 i art. 2 tej ustawy). Wynika stąd, że oświadczenie lustracyjne złożone na
podstawie ustawy z 1997 r. i to oświadczeni złożone na podstawie ustawy z 2006
r., mimo że zbliżoną, to mają jednak różną treść. Oświadczenie lustracyjne z
ustawy z 1997 r. nie może więc zastąpić oświadczenia opartego na ustawie z 2006
4
r. Przedstawiony punkt widzenia, utrwalony już w judykaturze, wolno wyrazić też w
postaci stwierdzenia, że złożenie oświadczenia lustracyjnego na podstawie art. 6
ust. 1 ustawy lustracyjnej z 1997 r. nie uchyla obowiązku złożenia nowego
oświadczenia przez osobę, która kandyduje na stanowisko objęte lustracją na
podstawie art. 7 ust. 1 ustawy lustracyjnej z 2006 r. (zob. wyrok SN z 10 listopada
2010 r., III KRS 13/10, OSNP 2012, z. 5-6, poz. 82). Nie ma tu nic do rzeczy treść
art. 7 ust. 3 ustawy lustracyjnej z 2006 r., który mówi o wygaśnięciu obowiązku
powtórnego składania oświadczenia lustracyjnego, jako że z usytuowania tego
przepisu jasno wynika, iż odnosi się on tylko do oświadczeń lustracyjnych
złożonych w granicach regulacji wprowadzonych przez ustawę z 2006r.
Względy funkcjonalne ewidentnie wspierają rezultat wykładni językowej. Nie
ulega wszak wątpliwości, że celem ustawy z 2006 r. jest ujawnienie faktu pracy lub
służby w organach bezpieczeństwa komunistycznego państwa lub współpracy z
nimi osób pełniących funkcje publiczne lub kandydujących do ich pełnienia (zob.
Preambuła do ustawy lustracyjnej z 2006 r.).
Przechodząc do rozważań nad kwestią funkcjonowania w postępowaniu
lustracyjnym przeszkód procesowych, trzeba wyraźnie odnotować, że w ramach
tego postępowania (zarówno przewidzianego w starej ustawie, jak i nowej)
przedmiotem procesu pozostają dane oświadczenia lustracyjne, czyli złożone przez
osoby lustrowane oświadczenia woli, a nie wydarzenia z przeszłości, czyli fakty
ewentualnej służby lub pracy w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy
z nimi. Ujmując zagadnienie precyzyjniej, przedmiotem rozpoznania (procesu
lustracyjnego) jest nie tyle samo oświadczenie lustracyjne, co jego zgodność (lub
niezgodność) z prawdą. W konsekwencji należy stwierdzić: prawomocne
orzeczenie w kwestii prawdziwości (lub nieprawdziwości) oświadczenia
lustracyjnego złożonego na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy lustracyjnej z 1997
r. nie stwarza stanu rzeczy osądzonej (rei iudicatae) w rozumieniu art. 17 § 1
pkt 7 k.p.k., który znajduje – zgodnie z art. 19 ustawy lustracyjnej z 2006 r. –
odpowiednie zastosowanie w postępowaniu lustracyjnym, i tym samym nie
stanowi przeszkody do badania zgodności z prawdą oświadczenia
lustracyjnego złożonego na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy lustracyjnej z 2006
5
r., mimo że oba oświadczenia dotyczą tych samych wydarzeń z przeszłości i
w obu postępowaniach lustracyjnych przeprowadza się te same dowody.
W tym stanie rzeczy, skoro w toku pierwszego postępowania lustracyjnego
prowadzonego na podstawie ustawy lustracyjnej z 1997 r. badano prawdziwość
oświadczenia lustracyjnego J. T. Z. z dnia 9 października 2005 r., a toku
niniejszego procesu przedmiotem oceny było oświadczenie lustracyjne tej osoby
złożone w dniu 25 września 2007 r. pod rządem ustawy lustracyjnej z 2006 r., to o
istnieniu bezwzględnej przyczyny odwoławczej z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. nie mogło
być mowy.
Dlatego Sąd Najwyższy, uznając zarzut powagi rzeczy osądzonej oraz
pozostałe zarzuty za ewidentnie chybione, oddalił kasację obrońcy osoby
lustrowanej jako oczywiście bezzasadną (art. 535 § 3 k.p.k.). O kosztach sądowych
za postępowanie kasacyjne orzeczono po myśli art. 636 § 1 k.p.k. w zw. z art. 518
k.p.k.