IV CZ 120/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:19-03-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CZ 120/13
POSTANOWIENIE
Dnia 12 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku E. – O. Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.
przy uczestnictwie A. B.
o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 lutego 2014 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 30 lipca 2013 r.
uchyla zaskarżone postanowienie, pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego sądowi,
który wyda orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w S. oddalił
wniosek E. – O. S.A. w W. o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej o
treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej bliżej opisaną
nieruchomość gruntową stanowiącą własność uczestnika A. B.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy Sąd Okręgowy zaskarżonym
postanowieniem uchylił postanowienie Sądu pierwszej instancji i sprawę przekazał
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania apelacyjnego uznając, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.
W zażaleniu wniesionym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. uczestnik zarzucił
naruszenie art. 385 k.p.c., art. 386 § 4 k.p.c., art. 7 k.c., art. 172 k.c., art. 292 k.c. i
art. 3054
k.c., i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje stronie także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Obowiązujący aktualnie model apelacji pełnej zakłada, że sąd drugiej
instancji rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń
faktycznych, bazując na materiale zebranym w pierwszej instancji i prowadząc w
razie potrzeby własne postępowanie dowodowe oraz stosuje właściwe przepisy
prawa materialnego. Postępowanie apelacyjne powinno więc co do zasady
zakończyć się wydaniem merytorycznego orzeczenia rozstrzygającego definitywnie
spór między stronami. Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi
w § 2 i 3, sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę
do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej
3
instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości.
Przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie jest skierowane przeciwko
uchyleniu przez Sąd II instancji wyroku lub postanowienia co do istoty sprawy
i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, a więc ocenie Sądu
Najwyższego może być poddany jedynie ewentualny błąd sądu odwoławczego
przy kwalifikowaniu określonej sytuacji procesowej jako odpowiadającej powołanej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego. Ustawowe przesłanki uchylenia orzeczenia
Sądu pierwszej instancji zostały zakreślone wąsko, stąd w przypadku wniesienia
zażalenia kognicja Sądu Najwyższego ogranicza się do skontrolowania, czy
istotnie doszło do nierozpoznania istoty sprawy lub też czy faktycznie istnieje w
realiach rozpoznawanej sprawy konieczność przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko zgodnie
z którym, do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie
sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy
zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22,
z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r.,
III CKN 151/98, LEX nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r.,
I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia 21 października 2005 r. III CK
161/05, LEX nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009,
nr 1-2, poz. 2). Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd
pierwszej instancji: rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy lub
zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; pominął całkowicie
merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; rozstrzygnął o żądaniu powoda na
innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie; nie uwzględnił (nie rozważył)
wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych czy prawnych
rzutujących na zasadność roszczenia powoda (por. postanowienie SN z dnia
26.11.2012 roku, III SZ 3/12, Lex nr 1232797).
4
W niniejszej sprawie Sąd I instancji, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego,
rozpoznał tak rozumianą istotę sprawy, albowiem po przeprowadzeniu
postępowania oddalił wniosek z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu
postanowienia.
Sąd Rejonowy odniósł się więc niewątpliwie do podstawy faktycznej żądania
i wchodzących w grę przepisów prawa materialnego. Inną natomiast kwestią jest,
czy uczynił to prawidłowo, a więc zgodnie z prawem procesowym i materialnym,
czy należycie ustalił stan faktyczny i dokonał jego prawidłowej subsumpcji pod
właściwe normy prawa materialnego. Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał
istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu lub wniosku
i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś
na podstawie ewentualnych wad postępowania prowadzącego do wydania
zaskarżonego apelacją orzeczenia. Przypomnieć należy, że Sąd II instancji orzeka,
zgodnie z art. 382 k.p.c., na podstawie materiału zebranego w postępowaniu
w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, stąd też istnieje
możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego, o ile strony złożą stosowne
twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe dopuszczalne w świetle art. 381 k.p.c.
Sąd Odwoławczy może także na podstawie art. 232 zdanie 2 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c. dopuścić z urzędu dowód nie wskazany przez stronę.
Powyższe rozważania przemawiają za zasadnością sformułowanego
w zażaleniu pozwanego zarzutu nieuzasadnionego uchylenia przez Sąd II instancji
postanowienia Sądu Rejonowego i skierowania sprawy do ponownego rozpoznania
z uwagi na brak przewidzianej w art. 386 § 4 k.p.c. przesłanki uchylenia.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art.
39815
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c. orzekł jak w sentencji, pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego orzeczeniu kończącemu
postępowanie w sprawie.
5
POSTANOWIENIE
Dnia 12 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Zbigniew Kwaśniewski (przewodniczący)
SSN Agnieszka Piotrowska (sprawozdawca)
SSN Maria Szulc
w sprawie z wniosku E. – O. Spółki Akcyjnej z siedzibą w G.
przy uczestnictwie A. B.
o stwierdzenie zasiedzenia służebności przesyłu,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 12 lutego 2014 r.,
zażalenia uczestnika postępowania
na postanowienie Sądu Okręgowego w S.
z dnia 30 lipca 2013 r.
uchyla zaskarżone postanowienie, pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego sądowi,
który wyda orzeczenie kończące postępowanie w sprawie.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2013 r. Sąd Rejonowy w S. oddalił
wniosek E. – O. S.A. w W. o stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej o
treści odpowiadającej służebności przesyłu obciążającej bliżej opisaną
nieruchomość gruntową stanowiącą własność uczestnika A. B.
Po rozpoznaniu apelacji wnioskodawcy Sąd Okręgowy zaskarżonym
postanowieniem uchylił postanowienie Sądu pierwszej instancji i sprawę przekazał
Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach
postępowania apelacyjnego uznając, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty sprawy.
W zażaleniu wniesionym na podstawie art. 3941
§ 11
k.p.c. uczestnik zarzucił
naruszenie art. 385 k.p.c., art. 386 § 4 k.p.c., art. 7 k.c., art. 172 k.c., art. 292 k.c. i
art. 3054
k.c., i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy rozważył, co następuje.
Zgodnie z art. 3941
§ 11
k.p.c. - w brzmieniu nadanym ustawą z dnia
16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz
niektórych innych ustaw ( Dz. U. Nr 233, poz. 1381), która weszła w życie z dniem
3 maja 2012 r. - zażalenie do Sądu Najwyższego przysługuje stronie także w razie
uchylenia przez sąd drugiej instancji wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania
sprawy do ponownego rozpoznania.
Obowiązujący aktualnie model apelacji pełnej zakłada, że sąd drugiej
instancji rozpoznaje sprawę w granicach zaskarżenia, dokonuje własnych ustaleń
faktycznych, bazując na materiale zebranym w pierwszej instancji i prowadząc w
razie potrzeby własne postępowanie dowodowe oraz stosuje właściwe przepisy
prawa materialnego. Postępowanie apelacyjne powinno więc co do zasady
zakończyć się wydaniem merytorycznego orzeczenia rozstrzygającego definitywnie
spór między stronami. Zgodnie z art. 386 § 4 k.p.c., poza wypadkami określonymi
w § 2 i 3, sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę
do ponownego rozpoznania tylko w razie nierozpoznania przez sąd pierwszej
3
instancji istoty sprawy albo gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia
postępowania dowodowego w całości.
Przewidziane w art. 3941
§ 11
k.p.c. zażalenie jest skierowane przeciwko
uchyleniu przez Sąd II instancji wyroku lub postanowienia co do istoty sprawy
i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, a więc ocenie Sądu
Najwyższego może być poddany jedynie ewentualny błąd sądu odwoławczego
przy kwalifikowaniu określonej sytuacji procesowej jako odpowiadającej powołanej
podstawie orzeczenia kasatoryjnego. Ustawowe przesłanki uchylenia orzeczenia
Sądu pierwszej instancji zostały zakreślone wąsko, stąd w przypadku wniesienia
zażalenia kognicja Sądu Najwyższego ogranicza się do skontrolowania, czy
istotnie doszło do nierozpoznania istoty sprawy lub też czy faktycznie istnieje w
realiach rozpoznawanej sprawy konieczność przeprowadzenia postępowania
dowodowego w całości.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego ugruntowane jest stanowisko zgodnie
z którym, do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi wówczas, gdy rozstrzygnięcie
sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy
zaniechał on zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych
zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka
materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienie
Sądu Najwyższego z dnia 23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22,
z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN 838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r.,
III CKN 151/98, LEX nr 519260; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2002 r.,
I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia 21 października 2005 r. III CK
161/05, LEX nr 178635.; z dnia 12 listopada 2007 r., I PK 140/07, OSNP 2009,
nr 1-2, poz. 2). Nierozpoznanie istoty sprawy zachodzi wówczas, gdy sąd
pierwszej instancji: rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy lub
zaniechał w ogóle zbadania materialnej podstawy żądania; pominął całkowicie
merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę; rozstrzygnął o żądaniu powoda na
innej podstawie faktycznej niż zgłoszona w pozwie; nie uwzględnił (nie rozważył)
wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych czy prawnych
rzutujących na zasadność roszczenia powoda (por. postanowienie SN z dnia
26.11.2012 roku, III SZ 3/12, Lex nr 1232797).
4
W niniejszej sprawie Sąd I instancji, wbrew stanowisku Sądu Okręgowego,
rozpoznał tak rozumianą istotę sprawy, albowiem po przeprowadzeniu
postępowania oddalił wniosek z przyczyn wskazanych w uzasadnieniu
postanowienia.
Sąd Rejonowy odniósł się więc niewątpliwie do podstawy faktycznej żądania
i wchodzących w grę przepisów prawa materialnego. Inną natomiast kwestią jest,
czy uczynił to prawidłowo, a więc zgodnie z prawem procesowym i materialnym,
czy należycie ustalił stan faktyczny i dokonał jego prawidłowej subsumpcji pod
właściwe normy prawa materialnego. Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał
istotę sprawy, dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu lub wniosku
i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś
na podstawie ewentualnych wad postępowania prowadzącego do wydania
zaskarżonego apelacją orzeczenia. Przypomnieć należy, że Sąd II instancji orzeka,
zgodnie z art. 382 k.p.c., na podstawie materiału zebranego w postępowaniu
w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym, stąd też istnieje
możliwość uzupełnienia postępowania dowodowego, o ile strony złożą stosowne
twierdzenia faktyczne i wnioski dowodowe dopuszczalne w świetle art. 381 k.p.c.
Sąd Odwoławczy może także na podstawie art. 232 zdanie 2 k.p.c. w związku z art.
391 § 1 k.p.c. dopuścić z urzędu dowód nie wskazany przez stronę.
Powyższe rozważania przemawiają za zasadnością sformułowanego
w zażaleniu pozwanego zarzutu nieuzasadnionego uchylenia przez Sąd II instancji
postanowienia Sądu Rejonowego i skierowania sprawy do ponownego rozpoznania
z uwagi na brak przewidzianej w art. 386 § 4 k.p.c. przesłanki uchylenia.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy na podstawie art. 3941
§ 3 w zw. z art.
39815
§ 1 zdanie pierwsze k.p.c. orzekł jak w sentencji, pozostawiając
rozstrzygnięcie o kosztach postępowania zażaleniowego orzeczeniu kończącemu
postępowanie w sprawie.
5