Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I CZ 6/14
POSTANOWIENIE
Dnia 20 lutego 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Barbara Myszka (przewodniczący)
SSN Katarzyna Tyczka-Rote
SSN Hubert Wrzeszcz (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa W. K.
przeciwko J. K.
o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym
w Izbie Cywilnej w dniu 20 lutego 2014 r.,
zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Okręgowego w R.
z dnia 31 października 2013 r.
1. oddala zażalenie,
2. zasądza od pozwanego na rzecz powódki 900 (dziewięćset)
zł tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.
2
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 31 października 2013 r. Sąd Okręgowy w R. odrzucił
skargę kasacyjną pozwanego z powodu wniesienia jej po upływie ustawowego
terminu.
Sąd ustalił, że pełnomocnik skarżącego otrzymał odpis wyroku
z uzasadnieniem w dniu 6 czerwca 2013 r. Skargę kasacyjną nadał w urzędzie
pocztowym w dniu 5 sierpnia 2013 r. bezpośrednio do Sądu Najwyższego,
z pominięciem – wbrew art. 3985
§ 1 k.p.c. – Sądu Okręgowego. Przekazując
skargę kasacyjną Sądowi Okręgowemu w R. w dniu 9 sierpnia 2013 r., Sąd
Najwyższy zwrócił uwagę na wątpliwości co do zachowania terminu do wniesienia
skargi.
Sąd Okręgowy uznał, że skarga kasacyjna do właściwego sądu została
wniesiona po upływie terminu przewidzianego w art. 3985
§ 1 k.p.c. Zdaniem Sądu
w sprawie nie znajduje – poprzez odpowiednie odesłanie (art. 39821
k.p.c.) –
zastosowania art. 369 § 3 k.p.c.
W zażaleniu pełnomocnik pozwanego zarzucił naruszenie art. 369 § 3
w związku z art. 39821
k.p.c. i wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Podniesiony w zażaleniu zarzut odrzucenia skargi kasacyjnej z naruszeniem
przytoczonych przez skarżącego przepisów prawa wymaga rozstrzygnięcia kwestii,
czy art. 369 § 3 k.p.c. znajduje zastosowanie w postępowaniu kasacyjnym.
Ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381; dalej: „ustawa
nowelizująca”), która weszła w życie z dniem 3 maja 2012 r., znowelizowano art.
369 k.p.c., określający sąd, do którego należy wnieść apelację i termin, w którym
czynność ta powinna być dokonana, przez dodanie § 3 w brzmieniu: „Termin,
o którym mowa w § 1 i 2, uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego
upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. W takim wypadku sąd
ten niezwłocznie przesyła apelację do sądu, który wydał zaskarżony wyrok.”
Przytoczona nowelizacja oznaczała zmianę dotychczasowego
ugruntowanego orzecznictwa, aprobowanego w piśmiennictwie, że wniesienie
3
apelacji bezpośrednio do sądu drugiej instancji należało traktować jako wniesienie
jej do sądu niewłaściwego z wszelkimi tego konsekwencjami procesowymi
(por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN
1420/00, nie publ.).
Nie można podzielić zarzutu skarżącego, że zakwestionowane
postanowienie zostało wydane z naruszeniem prawa polegającym
na niezastosowaniu art. 369 § 3 k.p.c. w postępowaniu kasacyjnym na podstawie
odesłania przewidzianego w art. 39821
k.p.c.
Zapatrywanie skarżącego nie uwzględnia charakteru postępowania
kasacyjnego. W piśmiennictwie i w orzecznictwie ostatecznie ukształtowało się
stanowisko, że charakter postępowania kasacyjnego jest inny niż postępowania
rozpoznawczego przed sądem meriti. Wykazano, że po zmianach wprowadzonych
ustawą z dnia 2 lipca 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego
oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 172, poz. 1804) oraz ustawą z dnia
22 grudnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy
- Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2005 r. Nr 13, poz. 98), kasacja
zastąpiona została skargą kasacyjną, zbliżoną do dogmatycznego wzorca,
stanowiącą nadzwyczajny środek zaskarżenia. W następstwie tych zmian
postępowanie kasacyjne utraciło charakter postępowania w trzeciej instancji,
a skarga kasacyjna wnoszona poza tokiem instancji stała się instrumentem kontroli
zgodności z prawem prawomocnych orzeczeń wydawanych przez sądy
powszechne, a tym samym legalności działania tych sądów. W tej sytuacji jest
oczywiste, że cel i przedmiot postępowania przed Sądem Najwyższym jest inny niż
przedmiot i cel postępowania przed sądem powszechnym. Sąd Najwyższy, będący
w ujęciu konstytucyjnym sądem szczególnym (art. 175 Konstytucji RP),
sprawującym nadzór nad działalnością sądów powszechnych w zakresie orzekania
(art. 183 ust. 1 Konstytucji RP), nie rozstrzyga sprawy ani nie osądza osób oraz
zgłaszanych przez nie roszczeń, lecz - w zakresie określonym przez skarżącego -
wyłącznie kontroluje legalność zaskarżonego orzeczenia. Tej oceny nie zmienia art.
39816
k.p.c., umożliwiający Sądowi Najwyższemu w określonych okolicznościach
wydanie orzeczenia co do istoty sprawy, który jest przepisem wyjątkowym,
podyktowanym tradycją oraz względami ekonomii procesowej. Przyjęto również, że
4
wniesienie skargi kasacyjnej wszczyna – w znaczeniu procesowo-technicznym –
nową sprawę, odrębną od tej, w której wydano zaskarżone skargą kasacyjną
orzeczenie (por. uchwała składu siedmiu sędziów, zasada prawna, III CZP 142/07,
OSNC 2008, nr 11, poz. 122 oraz uchwała składu siedmiu sędziów Sądu
Najwyższego z dnia 15 czerwca 2010 r., II UZP 4/10, OSNP 2011, nr 3-4, poz. 38).
Przedstawiony charakter postępowania kasacyjnego przemawia przeciwko
zastosowaniu w tym postępowaniu art. 369 § 3 k.p.c., które wymaga – zgodnie
z treścią zawartego w art. 39821
k.p.c. odesłania – odpowiedniego zastosowania,
a więc z uwzględnieniem specyfiki postępowania kasacyjnego. Polega on przede
wszystkim na tym, że postępowanie kasacyjne służy – w przeciwieństwie
do postępowania rozpoznawczego przed sądem powszechnym - wyłącznie kontroli
legalności zaskarżonego orzeczenia i w stosunku do postępowania, w którym
zostało wydane, stanowi nową, odrębną sprawę prowadzoną poza
zagwarantowanym konstytucyjnie dwuinstancyjnym postępowaniem sądowym.
Argumentu wspierającego przyjęte stanowisko dostarcza także zakres
dokonanej nowelizacji. Kodeks postępowania cywilnego zawiera odrębne przepisy
określające sąd, do którego należy wnieść apelację i skargę kasacyjną oraz terminy,
w których czynności te powinny być dokonane (odpowiednio art. 369 § 1 i art. 3985
§ 1 k.p.c.). Wprowadzona ustawą nowelizują zmiana została jednak ograniczona
jedynie do art. 369 k.p.c. To pozwala przyjąć, że wolą ustawodawcy – mając na
względzie zasadę racjonalnego prawodawcy – było zmodyfikowanie tylko
przewidzianych w art. 369 k.p.c. zasad dotyczących wniesienia apelacji.
Za przyjętą wykładnią przemawia również obowiązujący w postępowaniu
kasacyjnym – w przeciwieństwie do postępowania przed sądami powszechnymi –
w zasadzie bezwzględny przymus adwokacko-radcowski (art. 871
k.p.c.).
Od profesjonalnego pełnomocnika procesowego można wymagać wniesienia skargi
kasacyjnej do właściwego sądu i w terminie jednoznacznie wskazanymi w ustawie.
W tej sytuacji przyjęcie odrzuconej wykładni byłoby nieodpowiednim rozwiązaniem
z punktu widzenia odbioru społecznego.
Ponadto z wypowiedzi w literaturze przedmiotu, w której wyrażono krytyczną
ocenę dokonanej nowelizacji, zwłaszcza ze względu na jej zastosowanie także
w stosunki do zawodowych pełnomocników procesowych, wynika, że nowelizacja
5
art. 369 k.p.c. dotyczy jedynie skutków wniesienia apelacji bezpośrednio do sądu
odwoławczego.
Z przedstawionych powodów zażalenie należało oddalić jako
nieuzasadnione (art. 39814
k.p.c.). O kosztach postępowania zażaleniowego
orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 3 w związku z art. 3941
§ 3 i art. 391 § 1 k.p.c.;
stanowi je opłata za czynności adwokackie ustalona zgodnie z § 13 ust. 2 pkt 2
w związku z § 8 pkt 8 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września
2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb
Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej urzędu (Dz. U. Nr 163,
poz. 1348 ze zm.).