Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt IV CZ 7/14
POSTANOWIENIE
Dnia 21 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Krzysztof Strzelczyk (przewodniczący)
SSN Maria Szulc
SSN Katarzyna Tyczka-Rote (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa D. P.
przeciwko S. Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w W.
o zapłatę,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 21 marca 2014 r.,
zażalenia strony pozwanej
na wyrok Sądu Okręgowego w O.
z dnia 17 października 2013 r.,
oddala zażalenie.
UZASADNIENIE
2
Powód J. W. zlecił pozwanemu S. Sp. z o.o. wykonanie robót budowlanych
w zakresie wyłożenia nawierzchnią puliuretanową placu zabaw. W pozwie domagał
się od niego zwrotu zaliczki w wysokości 74 000 zł, z uwagi na rozwiązanie
zawartej umowy. W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany podniósł zarzuty
potrącenia i wniósł o oddalenie powództwa co do kwoty 70 729.88 zł. W toku
postępowania, pismem procesowym z dnia 17 grudnia 2012 r. interwencję uboczną
po stronie powodowej wniósł D. P., który przedłożył pisemną umowę nabycia od
powoda w dniu 3 września 2012 r. wierzytelności stanowiącej przedmiot sporu.
Jednocześnie oświadczył, że wstępuje do procesu na miejsce powoda, jeżeli
pozwany wyrazi na to zgodę. Pozwany wyraził zgodę w piśmie procesowym z dnia
7 stycznia 2013 r. Na rozprawie w dniu 25 lutego 2013 r. D. P. cofnął swój wniosek
o dopuszczenie go do sprawy w charakterze powoda, oświadczając, że chce
występować jako interwenient uboczny. Stało się to pod nieobecność
dotychczasowego powoda J. W., który był poinformowany o zgodzie pozwanego na
wstąpienie D. P. Wyrokiem z dnia 11 marca 2013 r., w którym jako powód
wymieniony był J. W., natomiast D. P. nie został wskazany w żadnej roli procesowej,
Sąd Rejonowy w O. zasądził od pozwanego na rzecz powoda dochodzoną kwotę
74 000 zł i rozstrzygnął o kosztach postępowania, w tym o kosztach interwenienta
ubocznego. W uzasadnieniu wyroku nie odniósł się do czynności wiążących się ze
zgłoszeniem interwencji ubocznej i zmianą strony powodowej. Jako przyczynę
uwzględnienia powództwa o zwrot zaliczki przyjął skuteczne odstąpienie powoda
od umowy. Nie uwzględnił obu zarzutów potrącenia, uznając, że nie zostały
spełnione wymagania znajdującego jeszcze zastosowanie w sprawie art. 47914
§ 4
k.p.c., wymagającego aby zarzut taki był wykazany dokumentami.
Rozpoznający apelację pozwanego Sąd Okręgowy, który jako stronę
powodową w swoim wyroku z dnia 17 października 2013 r. wskazał D. P., uchylił
zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego i przekazał sprawę do ponownego
rozpoznania Sądowi pierwszej instancji przyjmując, że zachodzi wypadek
nierozpoznania istoty sprawy. Zwrócił uwagę, że w sprawie miało miejsce
zgłoszenie interwencji ubocznej o charakterze samoistnym przez nabywcę
dochodzonej wierzytelności, który może wstąpić do procesu na miejsce zbywcy,
3
stając się stroną procesową. Następstwo takie, stwierdził Sąd, wymaga zgody
nabywcy oraz obu stron procesowych. W razie jej udzielenia nabywca przejmuje
pozycję powoda, a zbywca występuje z procesu i postępowanie w stosunku do
niego powinno być umorzone. Nie rozciąga się na niego ani powaga rzeczy
osądzonej, ani zawisłość sporu. Sąd uznał, że w rozpatrywanej sprawie pozwany
w sposób wyraźny zgodził się na zmianę powoda, a dotychczasowy powód wyraził
zgodę w sposób konkludentny. Dokonana zmiana była nieodwracalna. Późniejsze
cofnięcie zgody przez pozwanego (zapewne chodziło o cofnięcie oświadczenia
przez D. P.) Sąd uznał za zdarzenie, które nie wywołało już skutku procesowego.
W konsekwencji przyjął, że postępowanie z udziałem dotychczasowego powoda
powinno zostać umorzone, należało natomiast rozpoznać powództwo nowego
powoda, a skoro Sąd Rejonowy nie rozpoznał sprawy na rzecz właściwego powoda,
to nie rozpoznał jej istoty. Sąd Okręgowy uznał, że uchybienie procesowe Sądu
pierwszej instancji uniemożliwiło D. P. udział w procesie.
Pozwany S. sp. z o.o. zaskarżył zażaleniem wyrok Sądu Okręgowego,
zarzucając naruszenie art. 355 § 1 k.p.c. w zw. z art. 203 § 1 k.p.c. poprzez ich
niezastosowanie. We wnioskach domagał się uchylenia zaskarżonego wyroku w
całości i przekazania sprawy Sądowi II Instancji do ponownego rozpoznania z
pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania za obie
instancje, ewentualnie także o kosztach postępowania zażaleniowego, jeśli nie
orzeknie o nich Sąd Najwyższy.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Artykuł 3941
§ 11
k.p.c., wprowadzony do kodeksu postępowania cywilnego
ustawą z dnia 16 września 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania
cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 233, poz. 1381), umożliwił
poddanie kontroli instancyjnej prawidłowości uchylenia przez sąd drugiej instancji
wyroku sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania.
Charakter tego zażalenia Sąd Najwyższy poddał analizie m.in. w postanowieniach
z dnia 30 stycznia 2014 r., IV CZ 118/13, niepubl.; z dnia 9 stycznia 2014 r., V CZ
77/13, niepubl., z dnia 19 grudnia 2013 r., II CZ 86/13, niepubl., z dnia 22 listopada
2013 r., II CZ 79/13, niepubl. Wskazał w nich, że rolą Sądu Najwyższego
4
w postępowaniu zażaleniowym jest zbadanie, czy sąd drugiej instancji prawidłowo
pojmował przyczynę uzasadniającą wydanie orzeczenia kasatoryjnego i czy jego
merytoryczne stanowisko uprawniało do podjęcia takiej decyzji procesowej.
Przedmiot badania dokonywanego na skutek zażalenia ogranicza zakres
dopuszczalnych zarzutów i powoduje, że zażalenie powinno skupiać się na
kwestionowaniu wystąpienia przesłanek stosowania art. 386 § 4 k.p.c. Prawidłowość
stanowiska prawnego sądu drugiej instancji pozostaje poza zakresem kontroli
zażaleniowej. Dokonywana kontrola powinna mieć charakter formalny, skupiający się na
ustanowionych w art. 386 § 4 k.p.c. przesłankach uchylenia orzeczenia sądu pierwszej
instancji, bez wkraczania w merytoryczne kompetencje sądu.
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku przytoczył jako podstawę swojego
orzeczenia art. 386 § 4 k.p.c., wskazując, że Sąd Rejonowy nie rozpoznał istoty
sprawy, ponieważ rozstrzygnął o roszczeniu osoby, która utraciła status powoda,
natomiast nie rozpoznał w ogóle roszczenia podmiotu, który pozostawał stroną
powodową.
Pojęcie nierozpoznania istoty sprawy interpretowane jest jako wadliwość
rozstrzygnięcia polegająca na wydaniu przez sąd pierwszej instancji orzeczenia,
które nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, bądź na zaniechaniu
zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony
z powodu bezpodstawnego przyjęcia, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub
procesowa unicestwiająca roszczenie (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia
23 września 1998 r., II CKN 897/97, OSNC 1999/1/22; z dnia 15 lipca 1998 r., II CKN
838/97, LEX nr 50750; z dnia 3 lutego 1999 r., III CKN 151/98, LEX nr 519260; a dnia
9 listopada 2012 r., Lex nr 1231340; z dnia 26 listopada 2012 r., l CZ 147/12, Lex nr
1284698 oraz wyroki tego Sądu z dnia 9 stycznia 1936 r, C 1839/36, Zb. Orz. 1936,
póz. 315; z dnia 12 lutego 2002 r., l CKN 486/00, OSP 2003/3/36; z dnia
21 października 2005 r., III CK 161/05, LEX nr 178635.; z 12 listopada 2007 r., l PK
140/07, OSNP 2009, nr 1-2, poz. 2). Nierozpoznanie żądania może być także skutkiem
nieuwzględnienia przekształceń podmiotowych dokonanych w sprawie, prowadzących
do zmiany stron i wyrażać się w rozpatrzeniu roszczenia przypisanego innemu
podmiotowi niż to wynika ze stanu ukształtowanego w wyniku dokonanych zmian.
5
Taki stan rzeczy Sąd Okręgowy dostrzegł w rozważanej sprawie, a jego wystąpienie
uzasadniało wydanie orzeczenia kasatoryjnego na podstawie art. 386 § 4 k.p.c.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy, na podstawie art. 39814
§ 1 w zw. z art. 3941
§ 3
k.p.c., oddalił zażalenie. Wobec niekończącego sprawy charakteru wydanego
postanowienia nie zostało w nim zamieszczone orzeczenie o kosztach postępowania
zażaleniowego (art. 108 § 1 w zw. z art. 39821
, art. 391 § 1 i art. 3941
§ 3 k.p.c.).