Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt V CSK 344/13
POSTANOWIENIE
Dnia 26 marca 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Wojciech Katner
w sprawie z powództwa Fabryki Przetworów Chemicznych "R." Spółki Akcyjnej w
R.
przeciwko Skarbowi Państwa - Wojewodzie […] i Ministrowi Gospodarki
o zapłatę,
na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 26 marca 2014 r.,
na skutek skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego
z dnia 27 lutego 2013 r.
1) odrzuca skargę kasacyjną w części dotyczącej
postanowienia zawartego w zaskarżonym wyroku (pkt 1),
2) odmawia przyjęcia skargi kasacyjnej w pozostałym
zakresie,
3) zasądza od powódki na rzecz Skarbu Państwa- Prokuratorii
Generalnej Skarbu Państwa kwotę 5 400, - (pięć tysięcy
czterysta) złotych tytułem kosztów postępowania
kasacyjnego.
2
UZASADNIENIE
Wyrokiem z dnia 27 lutego 2013 r. Sąd Apelacyjny, po rozpoznaniu apelacji
powódki, zmienił zaskarżony wyrok Sądu Okręgowego w K. w części dotyczącej
kosztów postępowania i oddalił apelację w pozostałej części. Zaskarżonym
orzeczeniem Sąd pierwszej instancji oddalił powództwo o naprawienie szkody z
tytułu działania organów administracji, dochodzonego przez powódkę w związku ze
stwierdzeniem nieważności orzeczenia administracyjnego z 1948 r., na mocy
którego doszło do przejęcia na własność państwa jej przedsiębiorstwa oraz
stwierdzenia nieważności i, w części, wydania z naruszeniem prawa decyzji
administracyjnej z 2005 r. o nabyciu z mocy prawa przez Gminę R. nieruchomości
wchodzących w skład tego przedsiębiorstwa. Sądy obu instancji uwzględniły zarzut
przedawnienia podniesiony przez pozwanego, wskazując, że w związku ze zmianą
powództwa wcześniejsza przerwa jego biegu nie odnosiła się do roszczenia nowo
dochodzonego przez powódkę. Jednocześnie, zdaniem Sądów obu instancji,
podniesienie zarzutu przedawnienia nie mogło zostać uznane w okolicznościach
sprawy za nadużycie prawa podmiotowego.
Orzeczenie to zostało zaskarżone skargą kasacyjną, w której powódka
zarzuciła wydanie go z naruszeniem: art. 123 § 1 w związku z art. 124 § 2 k.c. art. 5
k.c., art. 2, 7, 21 oraz 32 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 102 k.p.c. Na tej podstawie
wniosła ona o uchylenie zaskarżonego orzeczenia, przekazanie sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie kosztów
postępowania. W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o odmowę
przyjęcia jej do rozpoznania, ewentualnie o jej oddalenie, zaś w każdym wypadku –
o zasądzenie kosztów postępowania.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Treść skargi kasacyjnej wskazuje, że skarżąca zmierzała do
zakwestionowania nie tylko wyroku Sądu Apelacyjnego, lecz także postanowienia
w przedmiocie kosztów postępowania apelacyjnego. To ostatnie orzeczenie nie
może zostać zaskarżone skargą kasacyjną (art. 3981
§ 1 k.p.c.), a zatem w tym
zakresie wniesiony środek zaskarżenia podlegał odrzuceniu.
3
Odnośnie do pozostałej części skargi kasacyjnej brak natomiast przyczyn,
które uzasadniałyby przyjęcie jej do rozpoznania. W sprawie nie występują
zwłaszcza podstawy, na które powołała się skarżąca. Wnosząc o przyjęcie skargi
kasacyjnej do rozpoznania wskazała na potrzebę wykładni art. 5 k.c. jako przepisu
budzącego wątpliwości i wywołującego rozbieżności w orzecznictwie oraz na
istotne zagadnienie prawne. Zagadnienie to, w jej opinii, sprowadza się do pytania
o możliwość zastosowania art. 5 k.c. w sytuacji, w której strona – podążając drogą
wskazywaną w orzecznictwie – dochodzi roszczenia na drodze administracyjnej,
wywołując tym samym (wobec przewlekłości postępowania) przedawnienie tego
roszczenia i brak możliwości skutecznego dochodzenia go w postępowaniu
cywilnym.
Obie przesłanki przyjęcia skargi kasacyjnej, na których istnienie powołała się
skarżąca, wiążą się z występowaniem w sprawie pewnej ogólnej kwestii prawnej
o charakterze problemowym, której wyjaśnienie przez Sąd Najwyższy mogłoby
przyczynić się do rozwoju prawa, stanowiąc punkt odniesienia przy rozpoznawaniu
podobnych spraw. Pozwoliłoby to na spełnienie publicznego celu skargi kasacyjnej
jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia – w jego konstrukcji prawnej
dominujących nad celami indywidualnymi (których realizacji służyć może,
w pierwszej kolejności, apelacja). Różnica pomiędzy przesłankami wskazanymi
przez skarżącą dotyczy różnego sposobu manifestowania się tego problemu,
a w konsekwencji, różnego ciężaru argumentacji spoczywającego na wnoszącym
skargę kasacyjną. Jednakże istotne zagadnienie prawne (art. 3989
§ 1 pkt 1 k.p.c.)
dotyczy problemu z zakresu interpretacji prawa jako takiego, konieczność wykładni,
o której mowa w art. 3989
§ 1 pkt 2 k.p.c., odnosi się do kwestii wywołującej
faktyczne różnice poglądów i rozbieżności w judykaturze (por. m.in. postanowienia
Sądu Najwyższego: z dnia 19 czerwca 2013 r., V CSK 420/12, nie publ., z dnia
24 września 2013 r., III SK 5/13, nie publ., z dnia 5 grudnia 2013 r., III SK 25/13,
nie publ. oraz z dnia 5 grudnia 2013 r., II CSK 244/13, nie publ.). Biorąc pod uwagę,
że oba te problemy skarżąca wiąże ze sposobem stosowania art. 5 k.c., wskazane
jest omówienie ich łącznie.
Nie ulega jednak wątpliwości, że żadna z tych przesłanek, w zakresie
wskazanym w skardze kasacyjnej, nie występuje w sprawie. Sposób stosowania
4
konstrukcji nadużycia prawa podmiotowego z założenia ma charakter elastyczny,
pozostawiając znaczny margines swobody w ocenie, czy dane zachowanie
pozostaje w granicach prawa podmiotowego, czy też stanowi jego nadużycie.
Celowi temu służy oparcie art. 5 k.c. o klauzulę generalną, odsyłającą do zasad
współżycia społecznego – której treść wymaga każdorazowo doprecyzowania na
gruncie konkretnej sprawy. Z tego powodu możliwość tworzenia przez Sąd
Najwyższy ogólnych i uniwersalnych standardów interpretacyjnych jest w tym
zakresie w poważnym stopniu ograniczona. Argumentacja skarżącego nie
przekonuje, by sytuacja taka miała miejsce w rozpoznawanej sprawie. W znacznej
mierze (zwłaszcza co do przesłanki istotnego zagadnienia prawnego) opiera się
ona na zestawieniu tez dotychczasowych orzeczeń Sądu Najwyższego oraz
sformułowania w związku z nimi kilku ogólnych wniosków. Zarazem, kwestie
mieszczące się w granicach stosowania art. 3989
§ 1 pkt 1 i 2 k.p.c., mimo swojego
abstrakcyjnego charakteru, muszą pozostawać w związku z problemami
poruszanymi w dotychczasowym toku postępowania – z oczywistych względów
jedynie wówczas będą one mogły zostać wyjaśnione w ramach rozpoznania środka
zaskarżenia, jakim jest skarga kasacyjna. Wywód ten nie wskazuje jednak na
rzeczywistą potrzebę wyjaśnienia którejkolwiek z podnoszonych wątpliwości
w kontekście wniesionej skargi kasacyjnej. Częściowo, ze względu na czysto
teoretyczny charakter tych problemów, trudno wskazać także bezpośredni związek
pomiędzy nimi, a motywami przedstawionymi w uzasadnieniu zaskarżonego
rozstrzygnięcia. Wyraźne powiązanie twierdzeń skarżącej z wywodem Sądu
Apelacyjnego nie jest także możliwe w odniesieniu do pytania o zawinienie, jako
przesłankę stosowania art. 5 k.c. Jak wskazuje uzasadnienie wyroku, ocena, czy
pozwany swoim działaniem wywołał u powódki błędne wyobrażenia, stanowiła
jedynie jeden z elementów argumentacji Sądu Apelacyjnego i nie przesądziła
samodzielnie o zastosowaniu art. 5 k.c. Z tego powodu trudno przyjąć, by w tym
zakresie skarga kasacyjna była zasadna w stopniu oczywistym.
W świetle uzasadnienia zaskarżonego wyroku, za przyjęciem skargi
kasacyjnej do rozpoznania nie przemawia także problem relacji między art. 5 k.c.
a dochodzeniem przez powódkę swojego roszczenia na drodze administracyjnej
pod wpływem (jak twierdzi sama skarżąca) wcześniejszych poglądów wyrażanych
5
w orzecznictwie. Kwestia ta była już przedmiotem pogłębionej oceny Sądu
Apelacyjnego, a zarazem pozostaje ona (w postaci sformułowanej przez skarżącą)
zbyt silnie związana z okolicznościami sprawy, by mogła stanowić przedmiot
istotnego zagadnienia prawnego w rozumieniu art. art. 3989
§ 1 pkt. 1 i 2 k.p.c.
Z uwagi na powyższe, na podstawie art. 3986
§ 3 i art. 3989
§ 2 k.p.c.
orzeczono jak w postanowieniu, o kosztach postępowania rozstrzygając na
podstawie art. 98, 99 i 109 § 1 w związku z art. 391 § 1 i 39821
k.p.c.