Pełny tekst orzeczenia

Sygn. akt I PZ 1/14
POSTANOWIENIE
Dnia 10 kwietnia 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Józef Iwulski (przewodniczący)
SSN Zbigniew Myszka
SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (sprawozdawca)
w sprawie z powództwa A. R.
przeciwko Rejonowemu Przedsiębiorstwu Wodociągów i Kanalizacji Spółce z o.o. w
B.
o przywrócenie do pracy,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń
Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 10 kwietnia 2014 r.,
zażalenia powoda na postanowienie Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w T.
z dnia 10 września 2013 r.
1) oddala zażalenie;
2) zasądza od Skarbu Państwa (Sąd Okręgowy w T.) na rzecz
adwokat K. L. tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej
powodowi z urzędu w postępowaniu zażaleniowym kwotę 120
(sto dwadzieścia) zł, podwyższoną o obowiązującą stawkę
podatku od towarów i usług.
UZASADNIENIE
Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w T.
postanowieniem z dnia 10 września 2013 r. odrzucił skargę A. R. o wznowienie
postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem tego Sądu z dnia 30 grudnia
2
2010 r. w sprawie … 80/10, którym oddalono apelację powoda od wyroku Sądu
Rejonowego – Sądu Pracy w B. z dnia 21 września 2010 r., oddalającego
powództwo A. R. o przywrócenie do pracy w pozwanym Rejonowym
Przedsiębiorstwie Wodociągów i Kanalizacji Spółce z o.o. w B.
W uzasadnieniu postanowienia Sąd odwoławczy wskazał, że pozwany
pracodawca rozwiązał z powodem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy
na podstawie art. 52 § 1 pkt 3 k.p. z powodu utraty uprawnień do pracy na
stanowisku kierowcy – konserwatora, albowiem orzeczono wobec niego środek
karny w postaci zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii B na okres
1 roku prawomocnym wyrokiem Sądu Okręgowego w T. z dnia 27 maja 2010 r. w
sprawie … 138/10. Sąd Rejonowy w B. wyrokiem z dnia 21 września 2010 r. oddalił
powództwo A. R. o przywrócenie do pracy u strony pozwanej. Sąd Okręgowy w T.,
oddalając apelację powoda od tego wyroku, w rozważaniach prawnych przyjął, że
oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez
wypowiedzenia było nieskuteczne, bowiem w dacie odbioru oświadczenia
pracodawcy przez pracownika stosunek pracy już nie istniał, ponieważ został
rozwiązany już wcześniej, tj. w dniu 17 marca 2010 r., wskutek oświadczenia
powoda złożonego w trybie art. 55 k.p. W skardze o wznowienie postępowania
zakończonego tym wyrokiem powód powołał się na podstawy z art. 401 pkt 2 k.p.c.
i art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c., wskazując że z uwagi na występującą u niego chorobę
psychiczną (uzależnienie od alkoholu) zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że
w momencie składania oświadczeń woli i w toku całego postępowania miał
zniesioną poczytalność i nie był zdolny do obrony. Ponadto, jak podniósł, w trakcie
procesu znajdował się pod wpływem silnie działającego środka psychotropowego,
mającego wpływ na układ nerwowy. Według powoda, nie miał więc zdolności
procesowej i był pozbawiony możności działania. Uzasadniając drugą ze
wskazanych podstaw wznowienia skarżący wskazał, że wyroki sądów pracy
odnosiły się do skazującego wyroku karnego z dnia 2 lutego 2010 r., II K 7/10,
podczas gdy na skutek jego apelacji orzeczenie to zostało zmienione wyrokiem
Sądu Okręgowego w T. z dnia 27 maja 2010 r., … 138/10 w ten sposób, że
postępowanie karne o zarzucany mu aktem oskarżenia czyn z art. 178a § 1 k.k.
warunkowo umorzono. W takiej sytuacji, w ocenie powoda, uzasadnione jest
3
twierdzenie, że wyrok Sądu Pracy oparty został na skazującym wyroku karnym,
następnie uchylonym, co stanowi podstawę wznowienia postępowania w myśl art.
403 § 1 pkt 1 k.p.c.
Sąd Okręgowy, oceniając wniesioną przez powoda skargę o wznowienie
postępowania, podniósł przede wszystkim, że stosownie do treści art. 410 § 1 k.p.c.,
sąd odrzuca skargę wniesioną po upływie terminu, niedopuszczalną lub nieopartą
na ustawowej podstawie. Zakres wstępnego badania oparcia skargi na ustawowej
podstawie nie ogranicza się przy tym do kontroli, czy wskazane w skardze
okoliczności odpowiadają ustawowym podstawom wznowienia, ale obejmuje
również stwierdzenie, czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje.
Stosownie do brzmienia art. 401 pkt 2 k.p.c., można żądać wznowienia
postępowania z powodu nieważności, jeżeli strona nie miała zdolności sądowej lub
procesowej albo nie była należycie reprezentowana bądź jeżeli wskutek naruszenia
przepisów prawa była pozbawiona możności działania. Według Sądu
odwoławczego, nie można uznać, ażeby powód nie miał zdolności procesowej bądź
był pozbawiony możności działania, które to okoliczności wskazywał jako podstawy
wznowienia z art. 401 pkt 2 k.p.c. Zdolność procesową mają bowiem osoby
fizyczne posiadające pełną zdolność do czynności prawnych (art. 65 § 1 k.p.c.). Tę
zaś posiadają osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione (art. 12 k.c.).
Skoro zatem powód jest nieubezwłasnowolnioną pełnoletnią osobą, nie ma
możliwości stwierdzenia, że nie miał zdolności procesowej. Podobnie, brak jest
przesłanek do uznania, ażeby w sprawie objętej skargą pozbawiony był możności
działania. Pozbawienie możności działania jest utożsamiane z przyczyną
nieważności w postaci pozbawienia strony możności obrony swych praw (art. 379
pkt 5 k.p.c.). Pozbawienie strony możności obrony swych praw polega zaś na tym,
że z powodu wadliwości procesowych sądu lub strony przeciwnej, będących
skutkiem naruszenia konkretnych przepisów postępowania cywilnego, strona nie
mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu lub jego istotnej części. Ta podstawa
wznowienia nie ma zatem nic wspólnego ze stanem zdrowia strony, na co
wyłącznie w tym kontekście powołuje się skarżący.
Zgodnie zaś z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c., można żądać wznowienia na tej
podstawie, że wyrok został oparty, między innymi, na skazującym wyroku karnym,
4
następnie uchylonym. Wbrew stanowisku skarżącego, taka sytuacja w sprawie
objętej skargą nie wystąpiła. Skazujący powoda wyrok karny z dnia 2 lutego 2010
r., … 67/10, nie został bowiem uchylony, a jedynie zmieniony w ten sposób, że
postępowanie karne zostało warunkowo umorzone. Ponadto, umarzając
warunkowo postępowanie Sąd Okręgowy orzekł wobec oskarżonego środek karny
zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii B na okres 1 roku, czym
potwierdził zasadność powołanej przez pracodawcę przyczyny rozwiązania umowy
o pracę w trybie dyscyplinarnym, tj. zawinionej utraty uprawnień koniecznych do
wykonywania pracy na stanowisku kierowcy - konserwatora. Niezależnie od tego,
Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku w sprawie objętej skargą o wznowienie
postępowania zauważył, że oświadczenie pozwanej o rozwiązaniu z powodem
umowy o pracę bez wypowiedzenia było nieskuteczne prawnie, albowiem
wcześniej doszło do rozwiązania tego stosunku pracy na skutek oświadczenia
pracownika złożonego w trybie art. 55 k.p. Również z tego względu trudno uznać,
że wyrok w tej sprawie został oparty o skazujący wyrok karny, który zresztą nigdy
nie został uchylony.
Biorąc to pod uwagę, Sąd Okręgowy stwierdził, że wskazane przez
skarżącego okoliczności w rzeczywistości nie odpowiadają żadnej z ustawowych
podstaw wznowienia, wobec czego jego skarga podlegała odrzuceniu na podstawie
art. 410 § 1 k.p.c.
W zażaleniu na postanowienie Sądu Okręgowego pełnomocnik
reprezentująca powoda z urzędu, podnosząc zarzut naruszenia art. 410 w związku
z art. 148 i art. 149 k.p.c., wskazała, że dokonując wstępnej oceny skargi o
wznowienie postępowania Sąd powinien ograniczyć się do ustalenia, czy podstawa
wskazana w skardze odpowiada którejkolwiek z ustawowych podstaw wznowienia.
Badanie skargi o wznowienie postępowania nie może bowiem polegać wyłącznie
na ocenie twierdzeń zawartych w skardze i jej uzasadnieniu. Posiedzenia niejawne
odbywają się bez udziału stron, a w ich toku sąd rozstrzyga w zasadzie kwestie
formalne. Odrzucenie skargi jest orzeczeniem co do jej istoty, rozstrzygnięciem
merytorycznym, opartym na merytorycznej ocenie zasadności powołanej przez
skarżącego podstawy wznowienia, wobec czego przed jego wydaniem powinno być
5
przeprowadzone posiedzenie jawne, dające stronie możliwość przedstawienia jej
twierdzeń.
Pełnomocnik żalącego się wniosła o uchylenie zaskarżonego postanowienia
i o zasądzenie na rzecz powoda kosztów postępowania, ewentualnie o przyznanie
jej kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu w postępowaniu
zażaleniowym.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Zażalenie jest nieuzasadnione.
Przepis art. 410 § 1 k.p.c. w aktualnym brzmieniu stanowi, że sąd odrzuca
skargę wniesioną po upływie przepisanego terminu, niedopuszczalną lub nieopartą
na ustawowej podstawie, a postanowienie w tym przedmiocie może być wydane na
posiedzeniu niejawnym. Przytoczone uregulowanie wykracza poza ramy
postępowania wstępnego ze skargi o wznowienie postępowania. Zastosowanie
tego przepisu oznacza, że przedmiotem badania sądu jest zachowanie terminu
oraz oparcie skargi na jednej z ustawowych podstaw wznowienia, a w konsekwencji
także dopuszczalności skargi z mocy ustawy i legitymacji do jej wniesienia.
Stwierdzenie na posiedzeniu niejawnym dopuszczalności wznowienia nie ogranicza
się do badania, czy wskazane przez skarżącego okoliczności dają się podciągnąć
pod przewidzianą w ustawie podstawę wznowienia, lecz obejmuje badanie i
ustalenie, czy podstawa wznowienia rzeczywiście istnieje. Nastąpiła bowiem -
wskutek uchylenia art. 411 k.p.c. - eliminacja dwustopniowego postępowania.
Skarga o wznowienie postępowania podlega - w myśl art. 410 § 1 k.p.c. -
odrzuceniu jeżeli - w okolicznościach konkretnej sprawy - podawana podstawa nie
zostanie przez Sąd stwierdzona (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja
2007 r., III CSK 56/07, LEX nr 334985, postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 10
lutego 2006 r., I PZ 33/05, OSNP 2007 nr 3 – 4, poz. 42, czy postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 7 lipca 2005 r., IV CO 6/05, LEX nr 155376).
6
Trafnie zatem Sąd Okręgowy uznał za konieczne zbadanie, czy
sformułowane przez skarżącego podstawy wznowienia w rzeczywistości występują
i prawidłowo stwierdził ich brak.
Nie można bowiem uznać, że powód w trakcie postępowania w sprawie
objętej skargą nie miał zdolności procesowej, skoro jak trafnie zauważył Sąd
Okręgowy jest on nieubezwłasnowolnioną osobą pełnoletnią, a takie osoby fizyczne
mają pełną zdolność do czynności prawnych (art. 12 k.c.), warunkującą posiadanie
zdolności procesowej (art. 65 § 1 k.p.c.), na co żadnego wpływu nie ma choroba
alkoholowa powoda. Brak jest także podstaw do stwierdzenia pozbawienia powoda
możności obrony swych praw w rozumieniu art. 379 pkt 5 k.p.c., albowiem i w tym
zakresie Sąd odwoławczy prawidłowo zauważył, że tej przesłanki nieważności nie
można utożsamiać ze stanem zdrowia strony, na co wyłącznie powoływał się
powód. Wadliwość polegająca na pozbawieniu strony możności obrony,
wywołująca nieważność postępowania (art. 379 pkt 5 k.p.c.), występuje bowiem
wówczas, gdy strona procesowa, wbrew swej woli, zostaje faktycznie pozbawiona
możności działania w postępowaniu lub jego istotnej części, jeżeli skutki tego
uchybienia nie mogły być usunięte w dalszym toku procesu przed wydaniem w
danej instancji wyroku (por. np. uzasadnienia wyroków Sądu Najwyższego z dnia
10 maja 2000 r., III CKN 416/98, OSNC 2000 nr 12, poz. 220, z dnia 10 stycznia
2001 r., I CKN 999/98 i z dnia 10 lipca 2002 r., II CKN 822/00, niepublikowane oraz
z dnia 10 czerwca 1974 r., II CR 155/74, OSPiKA 1975 nr 3, poz. 66). Pozbawienie
strony możności obrony swych praw polega więc na tym, że z powodu wadliwości
procesowych, będących skutkiem naruszenia konkretnych przepisów Kodeksu
postępowania cywilnego, strona nie mogła brać i nie brała udziału w postępowaniu
lub jego istotnej części (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 6 marca
1998 r., III CKN 34/98, Prokuratura i Prawo 1999 nr 5, poz. 41, czy wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 13 czerwca 2002 r., V CKN 1057/00, LEX nr 55517). Na
wystąpienie tego rodzaju okoliczności w sprawie objętej skargą o wznowienie
skarżący się zaś nie powoływał.
Biorąc to pod uwagę, nie ma przesłanek do stwierdzenia, że wskazana przez
skarżącego podstawa wznowienia z art. 401 pkt 2 k.p.c. rzeczywiście wystąpiła.
Podobnie ocenić należy też powołanie się przez skarżącego na podstawę
7
wznowienia z art. 403 § 1 pkt 1 k.p.c. Zgodzić się bowiem trzeba z Sądem
Okręgowym, że wyrok w sprawie objętej skargą nie został oparty na karnym wyroku
skazującym, następnie uchylonym, skoro po pierwsze, skazujący powoda wyrok
karny z dnia 2 lutego 2010 r., … 67/10, nie został uchylony, a jedynie zmieniony w
ten sposób, że postępowanie karne zostało warunkowo umorzone, po drugie,
umarzając warunkowo postępowanie, Sąd Okręgowy orzekł wobec oskarżonego
środek karny zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych kategorii B na okres 1
roku, czym potwierdził zasadność powołanej przez pracodawcę przyczyny
rozwiązania umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym, tj. zawinionej utraty
uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na stanowisku kierowcy –
konserwatora, i po trzecie, Sąd Okręgowy w uzasadnieniu wyroku w sprawie objętej
skargą o wznowienie postępowania zauważył, że oświadczenie pozwanej o
rozwiązaniu z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia było nieskuteczne
prawnie, albowiem wcześniej doszło do rozwiązania tego stosunku pracy na skutek
oświadczenia pracownika złożonego w trybie art. 55 k.p.
Z tych względów, Sąd Najwyższy nie znalazł podstaw do uwzględnienia
zażalenia, wobec czego postanowił jak w sentencji (art. 3941
§ 3 w związku z
art. 39814
k.p.c.).