IV CSK 485/13
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Izby:
-
Jednostka obsługująca sprawę:
-
Forma orzeczenia:
-
Typ składu:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Informacje o źródle orzeczenia:
- Link do źródła orzeczenia
-
Data publikacji:04-07-2014
Dodatkowe informacje:
-
Sprawy przywołane w treści orzeczenia:
Pełny tekst orzeczenia
Sygn. akt IV CSK 485/13
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku L. B. i A. B.
przy uczestnictwie S.K. i in. , o stwierdzenie zasiedzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 maja 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania Skarbu Państwa
Nadleśnictwa K.
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 27 listopada 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę
Sądowi Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd I instancji uwzględnił wniosek o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie
nieruchomości, przesądzając, że wnioskodawcy z dniem 1 października 2005 r.
nabyli przez zasiedzenie do wspólności majątkowej własność nieruchomości
stanowiącą działkę nr 27/3 o pow. 0,7180 ha, która stanowi część działki nr 27/2
stanowiącej własność Skarbu Państwa. Uznał, że art. 10 ustawy z dnia 28 lipca
1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321), zwanej
dalej „ustawą”, pozwala na skrócenie niezbędnego w tej sprawie do zasiedzenia
30 - letniego terminu nie więcej niż o połowę, a więc w rozpatrywanym przypadku
przyjął, że jest to okres 15 lat, w związku z czym zasiedzenie nastąpiło z dniem
1 października 2005 r.
Apelację uczestnika Skarbu Państwa od powyższego postanowienia oddalił
Sąd drugiej instancji, który zaaprobował zarówno stan faktyczny ustalony przez Sąd
I instancji, jak też, ocenioną jako prawidłową, podstawę prawną rozstrzygnięcia.
Uczestnik postępowania Skarb Państwa zaskarżył w całości postanowienie
Sądu drugiej instancji, opierając skargę kasacyjną na zarzucie niewłaściwego
zastosowania art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks
cywilny w zw. z art. 172 § 2 k.c.
Skarżący wniósł o uwzględnienie skargi kasacyjnej przez wydanie
orzeczenia reformatoryjnego uwzględniającego apelację skarżącego, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący wywodzi, że skrócenie czasu
niezbędnego do zasiedzenia nie więcej niż o połowę na podstawie art. 10 ustawy
powoduje, że zasiedzenie może nastąpić najwcześniej w dniu 1 października
2005 r., ale nie oznacza to, że data 1 października 2005 r. jest datą, w której
nastąpiły wszystkie zasiedzenia biegnące przeciwko Skarbowi Państwa.
Wnioskodawcy w odpowiedzi na skargę kasacyjną uczestnika wnieśli
o oddalenie skargi kasacyjnej w całości, a ewentualnie o wydanie o orzeczenia
reformatoryjnego w zakresie określenia terminu zasiedzenia, podnosząc,
że skarżący Skarb Państwa nie kwestionuje już obecnie samej zasadności
zasiedzenia, a kieruje zarzuty jedynie co do prawidłowości określenia terminu
3
zasiedzenia. Wnioskodawcy przyznają, że termin zasiedzenia nie przypada na
dzień 1 października 2005 r, lecz na dzień 24 czerwca 2006 r., ponieważ stan
wyłączający zasiedzenie przed wejściem w życie ustawy istniał 14 lat 3 miesiące
i 7 dni i o ten czas ulega skróceniu ustawowy termin zasiedzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ uzasadniony
okazał się zarzut naruszenia art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie
ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321 ze zm.), powodującego
w konsekwencji naruszenie art. 172 § 2 k.c. przez wadliwe określenie daty
stwierdzonego zasiedzenia nieruchomości przez wnioskodawców.
Z mocy powołanego art. 10 skróceniu podlega ustawowy termin zasiedzenia,
a nie czas posiadania w okresie, w którym wyłączona była możliwość zasiedzenia
nieruchomości będącej przedmiotem własności państwowej (postanowienie SN
z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CSK 532/07 niepubl.). Jednakże ustawowy termin
zasiedzenia, biegnący od dnia utraty przez nieruchomość statusu własności
państwowej, ulega skróceniu o czas, w którym nieruchomość była własnością
państwową, lecz nie więcej aniżeli o połowę tegoż ustawowego terminu
zasiedzenia. Oznacza to niedopuszczalność automatycznego skracania zawsze
o połowę ustawowego terminu zasiedzenia, bez uwzględnienia długości
rzeczywistego okresu, w którym konkretna nieruchomość była przedmiotem
własności państwowej (por. uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 19 stycznia
2006 r., III CZP 100/05, OSNC 2006, nr 6, poz. 95). Zasiedzenie nieruchomości,
będącej w samoistnym posiadaniu osoby niebędącej jej właścicielem, która to
nieruchomość przestała być nieruchomością państwową na skutek jej zbycia przed
dniem 1 października 1990 r., biegnie od dnia utraty przez tę nieruchomość statusu
przedmiotu własności państwowej. Jednakże ustawowy termin niezbędny do jej
zasiedzenia ulega skróceniu, z mocy art. 10 powołanej ustawy zmieniającej kodeks
cywilny z dnia 28 lipca 1900 r., o faktyczny, rzeczywisty czas, w którym
nieruchomość była własnością państwową, lecz nie więcej niż o połowę
ustawowego terminu wymaganego dla jej zasiedzenia (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 10 października 2007 r., I CSK 231/07, niepubl.). Oznacza to
tylko tyle, że zasiedzenie nieruchomości przez samoistnego jej posiadacza, który
4
uzyskał posiadanie samoistne w złej wierze, może nastąpić najwcześniej w dniu
1 października 2005 r. (v. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października
2003 r., I CK 155/02, niepubl.). Nie oznacza to jednak, że wspomniany skutek
prawny zawsze nastąpi w dniu 1 października 2005 r., ponieważ prawidłowe
określenie dnia zasiedzenia zależy od każdorazowej oceny długości czasu,
w którym stan wyłączający zasiedzenie przez wnioskodawców konkretnej
nieruchomości istniał w okresie poprzedzającym dzień 1 października 1990 r.
Tymczasem Sąd drugiej instancji błędnie uznał za właściwą ocenę prawną
stanu faktycznego dokonaną przez Sąd I instancji, pomimo, że ten ostatni Sąd
wadliwie przyjął za możliwe w rozstrzyganej sprawie skrócenie ustawowego
terminu niezbędnego do zasiedzenia o połowę, to jest o 15 lat, bez uprzedniego
zbadania długości rzeczywistego okresu, w którym przed dniem 1 października
1990 r. istniał stan wyłączający zasiedzenie nieruchomości pozostającej
w samoistnym posiadaniu wnioskodawców.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.
POSTANOWIENIE
Dnia 15 maja 2014 r.
Sąd Najwyższy w składzie:
SSN Jan Górowski (przewodniczący)
SSN Marian Kocon
SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca)
w sprawie z wniosku L. B. i A. B.
przy uczestnictwie S.K. i in. , o stwierdzenie zasiedzenia,
po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej
w dniu 15 maja 2014 r.,
skargi kasacyjnej uczestnika postępowania Skarbu Państwa
Nadleśnictwa K.
od postanowienia Sądu Okręgowego w G.
z dnia 27 listopada 2012 r.,
uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę
Sądowi Okręgowemu w G. do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
2
Sąd I instancji uwzględnił wniosek o stwierdzenie nabycia przez zasiedzenie
nieruchomości, przesądzając, że wnioskodawcy z dniem 1 października 2005 r.
nabyli przez zasiedzenie do wspólności majątkowej własność nieruchomości
stanowiącą działkę nr 27/3 o pow. 0,7180 ha, która stanowi część działki nr 27/2
stanowiącej własność Skarbu Państwa. Uznał, że art. 10 ustawy z dnia 28 lipca
1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321), zwanej
dalej „ustawą”, pozwala na skrócenie niezbędnego w tej sprawie do zasiedzenia
30 - letniego terminu nie więcej niż o połowę, a więc w rozpatrywanym przypadku
przyjął, że jest to okres 15 lat, w związku z czym zasiedzenie nastąpiło z dniem
1 października 2005 r.
Apelację uczestnika Skarbu Państwa od powyższego postanowienia oddalił
Sąd drugiej instancji, który zaaprobował zarówno stan faktyczny ustalony przez Sąd
I instancji, jak też, ocenioną jako prawidłową, podstawę prawną rozstrzygnięcia.
Uczestnik postępowania Skarb Państwa zaskarżył w całości postanowienie
Sądu drugiej instancji, opierając skargę kasacyjną na zarzucie niewłaściwego
zastosowania art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy - Kodeks
cywilny w zw. z art. 172 § 2 k.c.
Skarżący wniósł o uwzględnienie skargi kasacyjnej przez wydanie
orzeczenia reformatoryjnego uwzględniającego apelację skarżącego, ewentualnie
o uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania.
W uzasadnieniu skargi kasacyjnej skarżący wywodzi, że skrócenie czasu
niezbędnego do zasiedzenia nie więcej niż o połowę na podstawie art. 10 ustawy
powoduje, że zasiedzenie może nastąpić najwcześniej w dniu 1 października
2005 r., ale nie oznacza to, że data 1 października 2005 r. jest datą, w której
nastąpiły wszystkie zasiedzenia biegnące przeciwko Skarbowi Państwa.
Wnioskodawcy w odpowiedzi na skargę kasacyjną uczestnika wnieśli
o oddalenie skargi kasacyjnej w całości, a ewentualnie o wydanie o orzeczenia
reformatoryjnego w zakresie określenia terminu zasiedzenia, podnosząc,
że skarżący Skarb Państwa nie kwestionuje już obecnie samej zasadności
zasiedzenia, a kieruje zarzuty jedynie co do prawidłowości określenia terminu
3
zasiedzenia. Wnioskodawcy przyznają, że termin zasiedzenia nie przypada na
dzień 1 października 2005 r, lecz na dzień 24 czerwca 2006 r., ponieważ stan
wyłączający zasiedzenie przed wejściem w życie ustawy istniał 14 lat 3 miesiące
i 7 dni i o ten czas ulega skróceniu ustawowy termin zasiedzenia.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Skarga kasacyjna zasługiwała na uwzględnienie, ponieważ uzasadniony
okazał się zarzut naruszenia art. 10 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie
ustawy - Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 55, poz. 321 ze zm.), powodującego
w konsekwencji naruszenie art. 172 § 2 k.c. przez wadliwe określenie daty
stwierdzonego zasiedzenia nieruchomości przez wnioskodawców.
Z mocy powołanego art. 10 skróceniu podlega ustawowy termin zasiedzenia,
a nie czas posiadania w okresie, w którym wyłączona była możliwość zasiedzenia
nieruchomości będącej przedmiotem własności państwowej (postanowienie SN
z dnia 16 kwietnia 2008 r., V CSK 532/07 niepubl.). Jednakże ustawowy termin
zasiedzenia, biegnący od dnia utraty przez nieruchomość statusu własności
państwowej, ulega skróceniu o czas, w którym nieruchomość była własnością
państwową, lecz nie więcej aniżeli o połowę tegoż ustawowego terminu
zasiedzenia. Oznacza to niedopuszczalność automatycznego skracania zawsze
o połowę ustawowego terminu zasiedzenia, bez uwzględnienia długości
rzeczywistego okresu, w którym konkretna nieruchomość była przedmiotem
własności państwowej (por. uchwałę składu siedmiu sędziów z dnia 19 stycznia
2006 r., III CZP 100/05, OSNC 2006, nr 6, poz. 95). Zasiedzenie nieruchomości,
będącej w samoistnym posiadaniu osoby niebędącej jej właścicielem, która to
nieruchomość przestała być nieruchomością państwową na skutek jej zbycia przed
dniem 1 października 1990 r., biegnie od dnia utraty przez tę nieruchomość statusu
przedmiotu własności państwowej. Jednakże ustawowy termin niezbędny do jej
zasiedzenia ulega skróceniu, z mocy art. 10 powołanej ustawy zmieniającej kodeks
cywilny z dnia 28 lipca 1900 r., o faktyczny, rzeczywisty czas, w którym
nieruchomość była własnością państwową, lecz nie więcej niż o połowę
ustawowego terminu wymaganego dla jej zasiedzenia (postanowienie Sądu
Najwyższego z dnia 10 października 2007 r., I CSK 231/07, niepubl.). Oznacza to
tylko tyle, że zasiedzenie nieruchomości przez samoistnego jej posiadacza, który
4
uzyskał posiadanie samoistne w złej wierze, może nastąpić najwcześniej w dniu
1 października 2005 r. (v. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9 października
2003 r., I CK 155/02, niepubl.). Nie oznacza to jednak, że wspomniany skutek
prawny zawsze nastąpi w dniu 1 października 2005 r., ponieważ prawidłowe
określenie dnia zasiedzenia zależy od każdorazowej oceny długości czasu,
w którym stan wyłączający zasiedzenie przez wnioskodawców konkretnej
nieruchomości istniał w okresie poprzedzającym dzień 1 października 1990 r.
Tymczasem Sąd drugiej instancji błędnie uznał za właściwą ocenę prawną
stanu faktycznego dokonaną przez Sąd I instancji, pomimo, że ten ostatni Sąd
wadliwie przyjął za możliwe w rozstrzyganej sprawie skrócenie ustawowego
terminu niezbędnego do zasiedzenia o połowę, to jest o 15 lat, bez uprzedniego
zbadania długości rzeczywistego okresu, w którym przed dniem 1 października
1990 r. istniał stan wyłączający zasiedzenie nieruchomości pozostającej
w samoistnym posiadaniu wnioskodawców.
W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji na podstawie art.
39815
§ 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.