Pełny tekst orzeczenia

108/9/A/2005




POSTANOWIENIE

z dnia 26 października 2005 r.

Sygn. akt K 31/05


Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Marek Safjan – przewodniczący
Jerzy Ciemniewski
Teresa Dębowska-Romanowska
Marian Grzybowski
Adam Jamróz – sprawozdawca
Wiesław Johann
Biruta Lewaszkiewicz-Petrykowska
Ewa Łętowska
Marek Mazurkiewicz
Andrzej Mączyński
Janusz Niemcewicz
Jerzy Stępień
Mirosław Wyrzykowski
Marian Zdyb
Bohdan Zdziennicki,

po rozpoznaniu, na posiedzeniu niejawnym w dniu 26 października 2005 r., sprawy z wniosku grupy posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej o stwierdzenie niezgodności:
– art. 111, art. 171 ust 1 do ust. 4, art. 173, art. 174, art. 175 i art. 177 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 57, poz. 601 i Nr 154, poz. 1802, z 2002 r. Nr 240, poz. 2058 oraz z 2005 r. Nr 122, poz. 1024) z art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji,
– art. 111 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z art. 2, art. 32, art. 21 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji,
– art. 1714 ust. 1 pkt 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w zakresie, w jakim wprowadza obowiązek jednorazowej spłaty przypadającego na lokal uzupełnienia wkładu mieszkaniowego z tytułu modernizacji budynku w rozumieniu art. 6 ust. 5 przy przekształceniu praw lokatorskich do lokali w spółdzielcze własnościowe oraz praw spółdzielczych własnościowych w prawo odrębnej własności, z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji,

p o s t a n a w i a:

na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, z 2000 r. Nr 48, poz. 552 i Nr 53, poz. 638 oraz z 2001 r. Nr 98, poz. 1070) umorzyć postępowanie ze względu na niedopuszczalność orzekania.

UZASADNIENIE:

I


1. Wnioskiem z 27 lipca 2005 r. grupa 55 posłów na Sejm wniosła o stwierdzenie niezgodności:
– art. 111, art. 171 ust 1 do ust. 4, art. 173, art. 174, art. 175 i art. 177 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz. U. z 2001 r. Nr 4, poz. 27, Nr 57, poz. 601 i Nr 154, poz. 1802, z 2002 r. Nr 240, poz. 2058 oraz z 2005 r. Nr 122, poz. 1024; dalej: u.s.m.) z art. 2, art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji;
– art. 111 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 pkt 5 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych z art. 2, art. 32, art. 21 i art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji;
– art. 1714 ust. 1 pkt 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w zakresie, w jakim wprowadza obowiązek jednorazowej spłaty przypadającego na lokal uzupełnienia wkładu mieszkaniowego z tytułu modernizacji budynku w rozumieniu art. 6 ust. 5 przy przekształceniu praw lokatorskich do lokali w spółdzielcze własnościowe oraz praw spółdzielczych własnościowych w prawo odrębnej własności z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 64 ust. 1 i 2 art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Odnosząc się do przepisów wymienionych w pierwszym punkcie petitum wniosku (art. 111, art. 171 ust 1 do ust. 4, art. 173, art. 174, art. 175 i art. 177 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wnioskodawca podniósł, że przepisy te zostały wprowadzone lub zmienione ustawą z dnia 3 czerwca 2005 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2005 r. Nr 122, poz. 1024; dalej: ustawa nowelizująca). Zdaniem wnioskodawcy przepisy te nie stworzyły mechanizmu finansowego wyrównywania istotnej różnicy jakościowej między spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu a prawem odrębnej własności lokalu. Tym samym, w świetle uzasadnienia wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie o sygn. K 42/02, są niezgodne z zasadami Konstytucji.
Odnosząc się do kwestii szczegółowych wnioskodawca podnosi, że zarówno przy ubieganiu się o ustanowienie odrębnej własności lokalu (art. 18 u.s.m.), jak i o ustanowienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu (art. 171 u.s.m.), członek spółdzielni wnosi wkład budowlany w wysokości odpowiadającej całości kosztów budowy przypadających na lokal. Tymczasem prawa nabywane przez osobę zobowiązaną do wniesienia pełnego wkładu są zdecydowanie różne (pełne prawo własności oraz ograniczone prawo rzeczowe). Wnioskodawca stawia zarzut odmiennego potraktowania sytuacji podobnych, ale nie wskazuje na czym to odmienne traktowanie polega. Twierdzi natomiast, że właśnie podobnie potraktowano sytuacje różne (tj. prowadzące do nabycia praw o różnej randze).
W dalszej części wywodu wnioskodawca podnosi, że nie istnieje racjonalne uzasadnienie dla przywrócenia możliwości ustanawiania spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu zwłaszcza, gdy warunki finansowe nabycia tego ułomnego prawa są takie same jak warunki nabycia pełnego prawa własności lokalu. Zdaniem wnioskodawcy zróżnicowanie praw (na pełne prawo własności oraz spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu) nie znajduje oparcia w innych wartościach, zasadach i normach konstytucyjnych, ale wprost z nimi koliduje, bowiem nie stworzono mechanizmu finansowego wyrównywania istotnej różnicy jakościowej między wymienionymi prawami. Konkludując wnioskodawca stwierdza, że: „nie zostały spełnione ukształtowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego warunki pozwalające uznać, że zróżnicowanie praw przysługujących członkom ponoszącym pełne koszty budowy lokali pozostaje w zgodzie z Konstytucją. Brak argumentów uzasadniających odstąpienie od zasady równości powoduje, że regulacja prawna różnicująca reżim prawny podmiotów, będących w «sytuacji podobnej», nabiera cech niekonstytucyjnej dyskryminacji, naruszającej zarówno art. 32, jak i 64 ust. 2 Konstytucji”.
Analogiczna argumentacja ma, zdaniem wnioskodawcy, zastosowanie do uzasadnienia niezgodności art. 111 u.s.m. z art. 32 i art. 64 ust. 2 Konstytucji. Przepis ten, zdaniem wnioskodawcy, reguluje dopuszczalność i tryb zawarcia z członkiem, któremu przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu, umowy o przekształcenie tego prawa w spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu z naruszeniem zasad konstytucyjnych.
Odnośnie przepisów zaskarżonych w drugim punkcie petitum wniosku, wnioskodawca wskazuje, że ustawodawca wprowadził nimi regulację pozwalającą na zmniejszenie o 50% spłaty wartości pomocy uzyskanej przez spółdzielnię i na odpowiednie pomniejszenie wpłaty różnicy pomiędzy wartością rynkową lokalu a waloryzowaną wartością całego wkładu mieszkaniowego w przypadku przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w spółdzielcze prawo własnościowe bądź w prawo odrębnej własności. Tym samym ustawodawca wprowadził sztywną 50% bonifikatę, przez co naruszył konstytucyjną zasadę ochrony własności majątku spółdzielni mieszkaniowej (art. 64 ust. 2), podnoszoną we wcześniejszym orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego. Ponadto art. 111 ust. 1 pkt 5 oraz art. 12 ust. 1 pkt 5 u.s.m. wprowadzają nową zasadę przekształceń własnościowych opartą na rozliczeniu według wartości rynkowej mieszkania; wcześniej obowiązywała zasada rozliczeń według kosztów budowy. Nowy system narusza – zdaniem wnioskodawcy – zasadę sprawiedliwości społecznej; powoduje odmienne traktowanie członków spółdzielni, którym przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu. Niektórzy mogli nabyć prawo własności lokalu wg rozliczeń kosztowych, inni będą się rozliczać wg wartości rynkowej lokalu. Narusza to art. 32 Konstytucji, a także art. 2 Konstytucji przez naruszenie zaufania do stanowionego w państwie prawa.
Uzasadniając zarzuty stawiane przepisowi ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych wymienionemu w trzecim punkcie petitum wniosku (art. 1714 ust. 1 pkt 2) wnioskodawca stwierdza, że wymóg spłaty przypadającego na dany lokal uzupełnienia wkładu mieszkaniowego z tytułu modernizacji budynku, stanowiący warunek nabycia własności lokalu przez członka spółdzielni mieszkaniowej, dyskryminuje tych, którzy złożyli wniosek o przeniesienie własności lokalu oraz utrudnia realizację prawa do uzyskania własności, co narusza przepisy art. 64 ust. 1 i art. 75 ust. 1 Konstytucji. Dokonując przez szereg lat wpłat na fundusz remontowy członkowie spółdzielni sfinansowali przeprowadzane prace modernizacyjne budynku. Ustawa nakładając na nich ww. obowiązek, nakazuje zapłatę za coś co wcześniej już sfinansowali. Narusza to zasadę sprawiedliwości społecznej wyrażoną w art. 2 Konstytucji, a także zasadę równości wobec prawa (art. 32 Konstytucji), gdyż osoby, które nabyły prawo własności przed 1 stycznia 2003 r. a także te osoby, które nie wystąpiły o ustanowienie odrębnej własności, nie ponoszą tego rodzaju kosztów (zwłaszcza kosztów dociepleń budynków).

II

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 191 ust. 1 pkt 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, z wnioskiem o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją może wystąpić między innymi grupa 50 posłów. Wnioskodawcami w niniejszej sprawie była grupa 55 posłów na Sejm IV Kadencji. W chwili wystąpienia z wnioskiem do Trybunału Konstytucyjnego wnioskodawcy posiadali legitymację do takiego wystąpienia. Zgodnie z postanowieniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 września 2005 r. w sprawie zwołania pierwszego posiedzenia Sejmu RP (M. P. Nr 57, poz. 774), pierwsze posiedzenie Sejmu wybranego 25 września 2005 r. zostało otwarte 19 października 2005 r. Tym samym 18 października 2005 r. upłynęła IV Kadencja Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, na skutek czego wygasły mandaty posłów tej kadencji. Kadencja Sejmu – zgodnie z art. 98 ust. 1 Konstytucji – rozpoczyna się bowiem w dniu pierwszego posiedzenia Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Wobec upływu kadencji Sejmu, którego posłami byli wnioskodawcy i związanym z tym wygaśnięciem ich mandatów poselskich przestał istnieć podmiot uprawniony do dalszego występowania w sprawie. Takie stanowisko konsekwentnie wyrażane było w orzecznictwie Trybunału (sygn. K. 3/91, OTK w 1992 r., cz. I, poz. 1; sygn. K. 2/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 30; sygn. K. 3/93, OTK w 1993 r., cz. II, poz. 26; sygn. K. 19/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 52; sygn. K. 21/97, OTK ZU nr 3-4/1997, poz. 58, sygn. K. 10/01, OTK ZU nr 8/2001, poz. 262), które wygaśnięcie mandatu posłów łączyło ściśle z utratą uprawnienia do występowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w charakterze wnioskodawcy.
Utrata uprawnień przez wnioskodawcę nie pozwala na merytoryczne rozpoznanie sprawy i dlatego zachodzi konieczność umorzenia postępowania na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 31 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643 ze zm.).

Z tych względów Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.