Ts 135/07
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
111/3/B/2008
POSTANOWIENIE
z dnia 25 października 2007 r.
Sygn. akt Ts 135/07
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Maria Gintowt-Jankowicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława Korczyńskiego w sprawie zgodności:
art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 1, art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 15 czerwca 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 1, art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Wyrokiem z 17 sierpnia 2006 r. (sygn. akt II K 113/02) Sąd Rejonowy – Wydział II Karny we Wrześni uznał skarżącego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i skazał go na karę pozbawienia wolności oraz grzywny, warunkowo zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 3 lat. Wyrokiem z 8 lutego 2007 r. (sygn. akt IV Ka 2445/06) Sąd Okręgowy w Poznaniu – IV Wydział Karny-Odwoławczy utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że przepis art. 523 § 2 k.p.k., wyłączając możliwość złożenia kasacji przez osoby skazane, którym została wymierzona kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, prowadzi do naruszenia art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. Konstytucji. Osoby takie, w świetle obowiązującej w polskim systemie prawnym normatywnej teorii winy, uznawane są za winne popełnienia zarzucanych im czynów na równi z osobami skazanymi na ten sam rodzaj kary bez zawieszenia jej wykonania, którym przysługuje prawo do wniesienia kasacji. W ten sposób zaskarżony przepis, traktując odmiennie osoby pozostające w identycznej sytuacji prawnej, naraża autorytet państwa na utratę zaufania obywatela do organów państwa oraz narusza konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego. Ponadto, zdaniem skarżącego zaskarżony przepis, różnicując sytuację prawną obywateli pozostających w identycznej sytuacji prawnej, ogranicza w oparciu o błędne kryterium wykonalności orzeczonej kary konstytucyjne prawo równości i dostępu do sądu, a tym samym niezgodny jest z art. 1 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazuje nadto, że praktyka przyjmowana przez sądy w oparciu o zaskarżony przepis, prowadząca do orzekania kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w sprawach, w których materiał dowodowy nie daje podstaw do przypisania oskarżonemu winy, przy świadomości, że ostateczny wyrok nie zostanie poddany nadzorowi Sądu Najwyższego prowadzi do naruszenia rzetelności procesu karnego. W ten sposób osoby niewinne, w imię oportunistycznych interesów wymiaru sprawiedliwości, uznawane są za winne zarzucanych im czynów. Skarżący pozostaje w przekonaniu, że w jego sprawie na podstawie zapadłych wyroków miałby podstawy do złożenia kasacji do Sądu Najwyższego, a więc uruchomienia skutecznej kontroli orzekania w sprawie, prawa tego został jednak pozbawiony w oparciu o zaskarżony przepis.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie zaskarżony przepis stanowił podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach skarżącego.
Zgodnie z treścią przepisu art. 523 § 2 k.p.k. kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Zaskarżony przepis wprowadza istotne ograniczenie zakresu dopuszczalności kasacji w sprawach karnych, wyłączając możliwość zainicjowania postępowania kasacyjnego w przypadku wydania wyroku skazującego z jednoczesnym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności. Ograniczenie to, zgodnie z przepisem art. 523 § 4 k.p.k., nie dotyczy jednak kasacji wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. oraz w wypadku określonym w art. 521 k.p.k. Zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie ma jednak fakt, że treść zaskarżonego przepisu art. 523 § 2 k.p.k. pozostaje bez związku z orzeczeniami zapadłymi w sprawie skarżącego.
Orzeczeniem, które wskazuje skarżący jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach jest wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu – IV Wydział Karny-Odwoławczy z 8 lutego 2007 r., utrzymujący w mocy wyrok sądu I instancji. W sprawie skarżącego zapadły jedynie orzeczenia sądów pierwszej oraz drugiej instancji, do których zastosowanie znalazły odpowiednie przepisy działów VIII-IX oraz części ogólnej kodeksu postępowania karnego. Z tego też powodu podstawą orzekania sądów w sprawie skarżącego nie mogły być przepisy zamieszczone w dziale XI kodeksu postępowania karnego „Nadzwyczajne środki zaskarżenia”, do których należy zaskarżony przepis art. 523 § 2 k.p.k.
Wskazane przez skarżącego w niniejszej sprawie wyroki sądowe w żadnym zakresie nie odwołują się zatem do treści zakwestionowanego art. 523 § 2 kodeksu postępowania karnego, ani też przepis ten nie determinuje w sensie normatywnym treści tych orzeczeń. Wprawdzie przepis ten odnosi się do sytuacji prawnej skarżącego, gdyż wyłącza jego prawo do wniesienia kasacji, jednak w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji wymagane jest, by przepis ten stanowił podstawę orzeczenia sądu lub innego organu władzy publicznej rozstrzygającego o prawach skarżącego. Trybunał wskazywał już wielokrotnie, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia z: 29 marca 2000 r., Ts 163/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256; 28 listopada 2000 r., Ts 140/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 94; 28 marca 2001 r., Ts 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 113). Pominięcie wskazanego wymagania formalnego przez Trybunał Konstytucyjny doprowadziłoby do sytuacji, w której Trybunał rozpatrując skargę konstytucyjną dokonywałby kontroli abstrakcyjnej zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją. Prowadziłoby to do zatarcia różnic między kontrolą abstrakcyjną i konkretną, co jest niedopuszczalne na gruncie Konstytucji i ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W przedmiotowej sprawie dla spełnienia powyższego wymagania formalnego konieczne było zatem uzyskanie przez skarżącego orzeczenia sądu wydanego w oparciu o art. 523 § 2 kodeksu postępowania karnego, co w efekcie – wobec jednoznacznego brzmienia tego przepisu – oznacza orzeczenie odmawiające mu prawa do wniesienia kasacji (por. postanowieniu z 5 grudnia 2001 r., Ts 70/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 65). Powyższe ustalenia prowadzą do jednoznacznego wniosku, że przepis art. 523 § 2 k.p.k. nie mógł być i nie był w sprawie skarżącego podstawą wydania orzeczenia, wskazanego jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Niezależnie podkreślić należy, że przepis art. 523 § 2 k.p.k. był już przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej. W wyroku z 17 maja 2004 r. (SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44) Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 523 § 2 k.p.k. jest zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
W tym stanie rzeczy, należy odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
POSTANOWIENIE
z dnia 25 października 2007 r.
Sygn. akt Ts 135/07
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Maria Gintowt-Jankowicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Stanisława Korczyńskiego w sprawie zgodności:
art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 1, art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 15 czerwca 2007 r. wniesiono o stwierdzenie niezgodności art. 523 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 1, art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. 2 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Wyrokiem z 17 sierpnia 2006 r. (sygn. akt II K 113/02) Sąd Rejonowy – Wydział II Karny we Wrześni uznał skarżącego za winnego popełnienia zarzucanego mu czynu i skazał go na karę pozbawienia wolności oraz grzywny, warunkowo zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności na okres 3 lat. Wyrokiem z 8 lutego 2007 r. (sygn. akt IV Ka 2445/06) Sąd Okręgowy w Poznaniu – IV Wydział Karny-Odwoławczy utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.
Skarżący zarzucił w skardze konstytucyjnej, że przepis art. 523 § 2 k.p.k., wyłączając możliwość złożenia kasacji przez osoby skazane, którym została wymierzona kara pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, prowadzi do naruszenia art. 32 ust. 1 w zw. z art. 183 ust. 1 i art. Konstytucji. Osoby takie, w świetle obowiązującej w polskim systemie prawnym normatywnej teorii winy, uznawane są za winne popełnienia zarzucanych im czynów na równi z osobami skazanymi na ten sam rodzaj kary bez zawieszenia jej wykonania, którym przysługuje prawo do wniesienia kasacji. W ten sposób zaskarżony przepis, traktując odmiennie osoby pozostające w identycznej sytuacji prawnej, naraża autorytet państwa na utratę zaufania obywatela do organów państwa oraz narusza konstytucyjną zasadę demokratycznego państwa prawnego. Ponadto, zdaniem skarżącego zaskarżony przepis, różnicując sytuację prawną obywateli pozostających w identycznej sytuacji prawnej, ogranicza w oparciu o błędne kryterium wykonalności orzeczonej kary konstytucyjne prawo równości i dostępu do sądu, a tym samym niezgodny jest z art. 1 oraz art. 31 ust. 3 w zw. z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Skarżący wskazuje nadto, że praktyka przyjmowana przez sądy w oparciu o zaskarżony przepis, prowadząca do orzekania kary z warunkowym zawieszeniem jej wykonania w sprawach, w których materiał dowodowy nie daje podstaw do przypisania oskarżonemu winy, przy świadomości, że ostateczny wyrok nie zostanie poddany nadzorowi Sądu Najwyższego prowadzi do naruszenia rzetelności procesu karnego. W ten sposób osoby niewinne, w imię oportunistycznych interesów wymiaru sprawiedliwości, uznawane są za winne zarzucanych im czynów. Skarżący pozostaje w przekonaniu, że w jego sprawie na podstawie zapadłych wyroków miałby podstawy do złożenia kasacji do Sądu Najwyższego, a więc uruchomienia skutecznej kontroli orzekania w sprawie, prawa tego został jednak pozbawiony w oparciu o zaskarżony przepis.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Oznacza to, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia. W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny zobowiązany był zbadać, czy istotnie w niniejszej sprawie zaskarżony przepis stanowił podstawę wydania ostatecznego orzeczenia o prawach i wolnościach skarżącego.
Zgodnie z treścią przepisu art. 523 § 2 k.p.k. kasację na korzyść można wnieść jedynie w razie skazania oskarżonego za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania. Zaskarżony przepis wprowadza istotne ograniczenie zakresu dopuszczalności kasacji w sprawach karnych, wyłączając możliwość zainicjowania postępowania kasacyjnego w przypadku wydania wyroku skazującego z jednoczesnym zawieszeniem wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności. Ograniczenie to, zgodnie z przepisem art. 523 § 4 k.p.k., nie dotyczy jednak kasacji wniesionej z powodu uchybień wymienionych w art. 439 k.p.k. oraz w wypadku określonym w art. 521 k.p.k. Zasadnicze znaczenie w niniejszej sprawie ma jednak fakt, że treść zaskarżonego przepisu art. 523 § 2 k.p.k. pozostaje bez związku z orzeczeniami zapadłymi w sprawie skarżącego.
Orzeczeniem, które wskazuje skarżący jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach jest wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu – IV Wydział Karny-Odwoławczy z 8 lutego 2007 r., utrzymujący w mocy wyrok sądu I instancji. W sprawie skarżącego zapadły jedynie orzeczenia sądów pierwszej oraz drugiej instancji, do których zastosowanie znalazły odpowiednie przepisy działów VIII-IX oraz części ogólnej kodeksu postępowania karnego. Z tego też powodu podstawą orzekania sądów w sprawie skarżącego nie mogły być przepisy zamieszczone w dziale XI kodeksu postępowania karnego „Nadzwyczajne środki zaskarżenia”, do których należy zaskarżony przepis art. 523 § 2 k.p.k.
Wskazane przez skarżącego w niniejszej sprawie wyroki sądowe w żadnym zakresie nie odwołują się zatem do treści zakwestionowanego art. 523 § 2 kodeksu postępowania karnego, ani też przepis ten nie determinuje w sensie normatywnym treści tych orzeczeń. Wprawdzie przepis ten odnosi się do sytuacji prawnej skarżącego, gdyż wyłącza jego prawo do wniesienia kasacji, jednak w świetle art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji wymagane jest, by przepis ten stanowił podstawę orzeczenia sądu lub innego organu władzy publicznej rozstrzygającego o prawach skarżącego. Trybunał wskazywał już wielokrotnie, że przedmiotem skargi konstytucyjnej może być wyłącznie ta regulacja prawna, która była podstawą ostatecznego orzeczenia odnoszącego się do praw lub wolności konstytucyjnych skarżącego (por. postanowienia z: 29 marca 2000 r., Ts 163/99, OTK ZU nr 7/2000, poz. 256; 28 listopada 2000 r., Ts 140/00, OTK ZU nr 4/2001, poz. 94; 28 marca 2001 r., Ts 13/01, OTK ZU nr 4/2001, poz. 113). Pominięcie wskazanego wymagania formalnego przez Trybunał Konstytucyjny doprowadziłoby do sytuacji, w której Trybunał rozpatrując skargę konstytucyjną dokonywałby kontroli abstrakcyjnej zgodności zaskarżonego aktu normatywnego z Konstytucją. Prowadziłoby to do zatarcia różnic między kontrolą abstrakcyjną i konkretną, co jest niedopuszczalne na gruncie Konstytucji i ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. W przedmiotowej sprawie dla spełnienia powyższego wymagania formalnego konieczne było zatem uzyskanie przez skarżącego orzeczenia sądu wydanego w oparciu o art. 523 § 2 kodeksu postępowania karnego, co w efekcie – wobec jednoznacznego brzmienia tego przepisu – oznacza orzeczenie odmawiające mu prawa do wniesienia kasacji (por. postanowieniu z 5 grudnia 2001 r., Ts 70/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 65). Powyższe ustalenia prowadzą do jednoznacznego wniosku, że przepis art. 523 § 2 k.p.k. nie mógł być i nie był w sprawie skarżącego podstawą wydania orzeczenia, wskazanego jako ostateczne orzeczenie o jego prawach i wolnościach. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ustawy o Trybunale Konstytucyjnym w związku z art. 79 ust. 1 Konstytucji przesądza to jednoznacznie o niedopuszczalności nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
Niezależnie podkreślić należy, że przepis art. 523 § 2 k.p.k. był już przedmiotem rozstrzygnięcia Trybunału Konstytucyjnego w trybie skargi konstytucyjnej. W wyroku z 17 maja 2004 r. (SK 32/03, OTK ZU nr 5/A/2004, poz. 44) Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 523 § 2 k.p.k. jest zgodny z art. 32 ust. 1 i art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 Konstytucji i nie jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.
W tym stanie rzeczy, należy odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.