Pełny tekst orzeczenia

280/4/B/2009

POSTANOWIENIE
z dnia 14 maja 2009 r.
Sygn. akt Ts 106/08

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Andrzej Rzepliński,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej LOTOS Czechowice S.A. w sprawie zgodności:
art. 23 pkt 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, ze zm.) oraz § 54 ust. 4 pkt 5 lit. a-c rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 156, poz. 1024, ze zm.) z
art. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,

p o s t a n a w i a:

odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej z 11 kwietnia 2008 r. Lotos Czechowice S.A. (dalej: skarżąca) zakwestionowała zgodność z Konstytucją przepisów dwóch aktów normatywnych: art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50, ze zm.; dalej: ustawa o VAT) oraz § 54 ust. 4 pkt 5 lit. a-c rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 15 grudnia 1997 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 156, poz. 1024, ze zm.; dalej: rozporządzenie z 1997 r.) pełnomocnik skarżącej zarzucił niezgodność z art. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została złożona w związku z następującą sprawą. Dyrektor Urzędu Kontroli Skarbowej w Katowicach, decyzją z 29 października 2003 r., określił zobowiązanie podatkowe skarżącej w podatku od towarów i usług za maj 1998 r. W wyniku wniesionego odwołania decyzja ta została w całości uchylona decyzją Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 5 lutego 2004 r. (nr PPB1-4408/356/03), w której określona została nowa wysokość zobowiązania podatkowego skarżącej. Po rozpoznaniu skargi skarżącej na tę decyzję, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 22 grudnia 2004 r. (sygn. akt I SA/Gl 422/04) uchylił ją w całości. Kolejnym orzeczeniem wydanym w sprawie skarżącej był wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 14 grudnia 2005 r. (sygn. akt I FSK 386/05), w którym uwzględniona została skarga kasacyjna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach, w następstwie czego wyrok sądu I instancji, w części dotyczącej określenia zobowiązania podatkowego i zaległości podatkowej skarżącej, został uchylony, zaś sprawa w tej części przekazana temu sądowi do ponownego rozpoznania. Po ponownym rozpoznaniu sprawy, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 27 kwietnia 2006 r. (sygn. akt I SA/Gl 66/06) oddalił skargę skarżącej na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach. Oddalona została następnie także skarga kasacyjna skarżącej na to orzeczenie (wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 października 2007 r., sygn. akt I FSK 1361/06).
Uzasadniając szczegółowo zarzut niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów, skarżąca uznaje za niedopuszczalne zamieszczenie w akcie rangi podustawowej, w § 54 ust. 4 pkt 5 lit. a-c rozporządzenia, unormowań regulujących istotne elementy obowiązku podatkowego. W szczególności dotyczy to prawa podatnika do obniżenia podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Z kolei wobec art. 23 pkt 1 ustawy o VAT skarżąca przedstawiła zarzut niezgodności z Konstytucją upoważnienia Ministra Finansów do wydania przepisów ograniczających powyższe prawo podatnika. W ocenie skarżącej kwestionowane unormowania naruszają tym samym art. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji, z których wywodzi ona prawo do wyłącznie ustawowego normowania poszczególnych elementów stosunku daninowego.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

1. Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji, korzystanie ze skargi konstytucyjnej jako środka ochrony praw i wolności jest dopuszczalne na zasadach określonych w ustawie. Precyzująca te zasady ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm., dalej: ustawa o TK) nakłada na skarżącego szereg powinności, wśród których szczególną rolę odgrywa obowiązek wskazania podstawy wniesionej skargi konstytucyjnej. W myśl art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, skarżący winien w związku z tym wskazać, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone przez przepisy zakwestionowane w skardze konstytucyjnej.

2. Ocena wykonania obowiązków nałożonych na skarżącego przez przepisy ustawy o TK dokonywana jest na etapie wstępnej kontroli skargi konstytucyjnej. Jej efektem, obok potwierdzenia, że skarga konstytucyjna spełnia wszystkie przesłanki warunkujące jej merytoryczne rozpoznanie, może być także stwierdzenie, że skarżący nie wskazał sposobu naruszenia swoich konstytucyjnych praw podmiotowych, bądź też – że przedstawione w skardze konstytucyjnej argumenty na rzecz tezy o niekonstytucyjności kwestionowanych przepisów są oczywiście bezzasadne.

3. W przypadku analizowanej skargi konstytucyjnej nie można z pewnością przyjąć, że skarżąca nie podjęła próby zrealizowania opisanego wyżej obowiązku ustawowego. Niemniej jednak, ocena zasadności argumentów skarżącej musi być negatywna z uwagi na okoliczność, że wskazane w skardze przepisy Konstytucji nie wyrażają praw podmiotowych podlegających ochronie za pomocą takiego środka ochrony wolności i praw.
Kwestionując przepisy ustawy o VAT oraz rozporządzenia z 1997 r., skarżąca wskazuje na postanowienia art. 2, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji, z których wywodzić należy prawa naruszone w wyniku zastosowania zaskarżonych przepisów. Takie określenie podstawy wniesionej skargi musi być uznane za wadliwe. Trybunał wyrażał już pogląd, że z przepisów zastrzegających ustawową formę nakładania obowiązków, w tym świadczeń podatkowych (art. 84 Konstytucji), jak i wymieniających elementy konstrukcyjne podatku, dla których wymagana jest forma ustawy (art. 217 Konstytucji), nie wynikają bezpośrednio prawa lub wolności, które mogłyby stanowić podstawę skargi konstytucyjnej. W szczególności w wyroku z 5 listopada 2008 r. (SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153, pkt 3.3 uzasadnienia) Trybunał Konstytucyjny – odwołując się do swojego wcześniejszego orzecznictwa – potwierdził, że przepisy nakładające na jednostki obowiązki finansowe wobec państwa i innych podmiotów prawa publicznego nie funkcjonują „równolegle” i bez związku z konstytucyjnymi przepisami o wolnościach i prawach człowieka i obywatela, niezależnie od treści tych przepisów. Trybunał uznaje w związku z tym, że przepisy Konstytucji, gwarantujące określone wolności lub prawa, mogą być o tyle adekwatnym wzorcem kontroli także dla unormowań nakładających obowiązki, o ile występuje rzeczywisty związek pomiędzy wymogiem wykonania danego obowiązku a ingerencją prawodawcy w sferę konkretnej konstytucyjnej wolności lub prawa. Trybunał podkreśla również, że regulacja prawna, dotycząca obowiązków podatkowych (w szczególności art. 84 Konstytucji), mając wyraźną podstawę konstytucyjną, nie powinna być analizowana wyłącznie w kategoriach ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31 ust. 3 Konstytucji).

4. W odniesieniu z kolei do art. 217 Konstytucji pełną aktualność zachowuje pogląd Trybunału (zob. wyrok z 5 listopada 2008 r., SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153, pkt 3.3), zgodnie z którym przepis ten określa zakres tzw. władztwa podatkowego i zasady jego urzeczywistniania przez państwo. Nie gwarantuje on jednak wprost obywatelom, czy innym podmiotom prawnym, określonej wolności lub prawa konstytucyjnego, których ochrona przed naruszeniami mogłaby stanowić samoistny przedmiot skargi konstytucyjnej odpowiadającej wymogom sformułowanym w art. 79 ust. 1 Konstytucji.

5. Powyższa linia orzecznicza Trybunału, zwłaszcza w odniesieniu do dopuszczalności traktowania art. 84 oraz art. 217 Konstytucji za samodzielne podstawy skargi konstytucyjnej, znajduje pełne potwierdzenie i kontynuację w orzeczeniu pełnego składu Trybunału Konstytucyjnego z 16 lutego 2009 r. (Ts 202/06, OTK ZU nr 1/B/2009, poz. 23).

6. Powołanie art. 2 Konstytucji i wyrażonych w tym przepisie zasad ustrojowych jako podstawy skargi konstytucyjnej byłoby natomiast dopuszczalne w sytuacji, gdyby skarżąca wskazała, w zakresie jakich praw lub wolności, statuowanych w innych przepisach Konstytucji, zasady te doznały niekonstytucyjnego uszczerbku lub ograniczenia (zob. np. postanowienie TK z dnia 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60). Brak takiego dookreślenia wyklucza potraktowanie zasad za dopuszczalny samodzielny wzorzec kontroli przepisów kwestionowanych za pomocą skargi konstytucyjnej. Ze względów wskazanych powyżej nie można przyjąć, aby w sprawie niniejszej tego rodzaju konkretyzacja nastąpiła.

Biorąc powyższe pod uwagę, działając na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 oraz art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, należało odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.