Pełny tekst orzeczenia

351/5/B/2010



POSTANOWIENIE

z dnia 23 września 2010 r.

Sygn. akt Ts 70/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Zbigniew Cieślak – przewodniczący


Marek Mazurkiewicz – sprawozdawca


Ewa Łętowska,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 grudnia 2009 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Władysława W.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 9 marca 2009 r. zarzucono, że art. 84 § 3 w związku z art. 526 § 2 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) w zakresie, w jakim uregulowania te nie dają żadnych podstaw do przeprowadzenia sądowej kontroli sporządzonej przez adwokata opinii o braku podstaw do sporządzenia kasacji, a tym samym powierzają ocenę dopuszczalności wniesienia tego środka adwokatowi, naruszają art. 2, art. 10 ust. 2, art. 45 ust. 1, art. 175 ust. 1 oraz art. 177 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

W ocenie skarżącego zaskarżone przepisy dają pełnomocnikowi przyznanemu z urzędu podstawę do odmowy sporządzenia nadzwyczajnego środka zaskarżenia (kasacji), przy czym decyzja pełnomocnika nie podlega żadnej weryfikacji. Narusza to, zdaniem skarżącego, jego konstytucyjne prawa wskazane w petitum skargi konstytucyjnej.

Skarga została wniesiona w związku z następującą sprawą. Sąd Okręgowy w Radomiu wyrokiem z 21 grudnia 2007 r. (sygn. akt V Ka 1272/07) utrzymał w mocy wyrok Sądu Rejonowego w Radomiu z 11 września 2007 r. (sygn. akt II K 2076/05), uznając apelację za oczywiście bezzasadną. Skarżący w ustawowym terminie sam sporządził i wniósł kasację. Zarządzeniem z 16 kwietnia 2008 r. został wezwany do usunięcia braków formalnych kasacji poprzez: sporządzenie jej i podpisanie przez adwokata lub radcę prawnego oraz dołączenie dowodu uiszczenia opłaty w kwocie 450 zł. W odpowiedzi na wezwanie do usunięcia braków formalnych kasacji skarżący złożył wniosek o wyznaczenie adwokata z urzędu w celu sporządzenia i podpisania kasacji, jak również wniosek o zwolnienie z opłaty kasacyjnej. Postanowieniem z 4 czerwca 2008 r. ustanowiono dla skarżącego adwokata, który pismem z 3 lipca 2008 r. poinformował sąd, że nie widzi podstaw do wniesienia kasacji. Odpis wyżej wymienionego pisma został doręczony skarżącemu 14 lipca 2008 r. Skarżący nie ustanowił w sprawie innego adwokata w celu sporządzenia i podpisania kasacji. Zarządzeniem sędziego V Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w Radomiu z 8 sierpnia 2008 r. odmówiono skarżącemu przyjęcia kasacji z uwagi na nieusunięcie w ustawowym terminie braku formalnego kasacji, a tym samym przekroczenie ewentualnego terminu do jej wniesienia. Zaskarżone zarządzenie Sąd Najwyższy utrzymał w mocy postanowieniem z 25 listopada 2008 r. (sygn. akt III KZ 111/08). Zgodnie z pouczeniem przedstawionym w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego o możliwości wniesienia kasacji nadzwyczajnej, skarżący skierował prośbę o jej wniesienie do Prokuratora Generalnego, który pismem z 2 lutego 2009 r. (znak PR V 861-2255/08) odmówił wniesienia tego środka zaskarżenia. Powyższe pismo skarżący otrzymał 11 lutego 2009 r. W ocenie pełnomocnika skarżącego od dnia otrzymania tegoż pisma rozpoczyna bieg trzymiesięczny termin do złożenia skargi konstytucyjnej.

Postanowieniem z 21 grudnia 2009 r. (doręczonym 28 grudnia 2009 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazał, że pisma Prokuratora Generalnego odmawiającego wniesienia kasacji nadzwyczajnej nie można utożsamiać z ostatecznym orzeczeniem – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji. W związku z tym skarga konstytucyjna, której początek biegu terminu do jej wniesienia, skarżący liczy od dnia otrzymania tegoż pisma, została wniesiona ze znacznym przekroczeniem terminu określonego w art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK).

Na powyższe postanowienie zażalenie złożył pełnomocnik skarżącego. W piśmie z 4 stycznia 2010 r. zaskarżył postanowienie w całości i wniósł o nadanie skardze dalszego biegu. Zarzucił naruszenie art. 46 ust. 1 ustawy o TK oraz błędne przyjęcie, że skarga została wniesiona z przekroczeniem terminu. W uzasadnieniu wskazał, że skarżący, jako osoba niedysponująca wiedzą prawniczą, postępował zgodnie z pouczeniem Sądu Najwyższego, i dlatego – w jego ocenie – dopiero z chwilą powzięcia wiadomości, iż Prokurator Generalny odmówił wniesienia kasacji powstał po stronie skarżącego interes uzasadniający wystąpienie do Trybunału ze skargą konstytucyjną. Ponadto skarżący uważa, że art. 46 ust. 1 ustawy o TK należy interpretować szeroko, tak aby termin „inne ostateczne rozstrzygniecie” obejmował również decyzje Prokuratora Generalnego.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś przedstawione w zażaleniu zarzuty nie podważają podstaw jego odmowy.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie podtrzymuje stanowisko przedstawione w postanowieniu z 21 grudnia 2009 r., którym odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej, m.in. z uwagi na przekroczenie trzymiesięcznego terminu do jej wniesienia.

Precyzując zasady, na jakich dopuszczalne jest występowanie ze skargą konstytucyjną, art. 46 ust. 1 ustawy o TK przewiduje, że skarga może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. W dotychczasowym orzecznictwie w sprawie skargi konstytucyjnej wielokrotnie podkreślano, że zawarte w powołanym przepisie ustawy wyliczenie form rozstrzygnięć nie ma charakteru przypadkowego, a wręcz przeciwnie – podkreśla priorytet prawomocnego wyroku sądowego jako podstawy dla formułowania skargi konstytucyjnej. W związku z powyższym, wyliczonych w tym przepisie form rozstrzygania o konstytucyjnych wolnościach lub prawach skarżącego nie można traktować jako równorzędnych i w pełni alternatywnych. Skarżący winien zatem doprowadzić do uzyskania w swojej sprawie prawomocnego orzeczenia, zaś od daty jego doręczenia skarżącemu wraz z uzasadnieniem rozpoczyna bieg ustawowy termin do wystąpienia ze skargą konstytucyjną. Na bieg tego terminu nie mogą mieć wpływu ewentualne dalsze działania skarżącego, zmierzające do wydania jakichkolwiek innych rozstrzygnięć. Ich podejmowaniu przez skarżącego musi natomiast towarzyszyć świadomość ryzyka upływu ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej.

Trybunał Konstytucyjny wskazywał już w swoich orzeczeniach, że charakteru ostatecznego orzeczenia o konstytucyjnych wolnościach lub prawach skarżącego, wydanego na podstawie kwestionowanych w skardze przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego (art. 79 ust. 1 Konstytucji), nie można przypisać pismom informującym o braku podstaw do wniesienia przez uprawnione podmioty kasacji od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie (por. postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 13 października 1998 r., Ts 117/98, OTK ZU nr 3/1999, poz. 43, s. 260).

Należy zwrócić uwagę, że kasację przewidzianą w art. 521 k.p.k. uprawnione podmioty wnoszą z urzędu. Nie wyklucza to jednak możliwości wystąpienia do nich przez strony z "prośbą" o wniesienie tego nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Prośba taka jest jednak pozaprawnym impulsem do działania i nie może być utożsamiana przez skarżącego z wyczerpaniem przysługującej mu drogi prawnej. Uznanie przez podmiot uprawniony, że brak jest podstaw do wniesienia kasacji nie wymaga natomiast żadnego rozstrzygnięcia karnoprocesowego ze strony tego organu. Mając zatem powyższe na uwadze, Trybunał w pełni podziela pogląd przedstawiony w zaskarżonym postanowieniu, iż skarżący nie może utożsamiać pisma Prokuratora Generalnego, którym organ ten informuje jedynie stronę o braku podstaw do wystąpienia z kasacją, z ostatecznym rozstrzygnięciem wydanym po wyczerpaniu przysługującej w sprawie drogi prawnej. Niewłaściwe jest zatem utożsamianie daty jego doręczenia skarżącemu z początkiem biegu terminu do wystąpienia ze skargą konstytucyjną, jak również z powstaniem po stronie skarżącego interesu prawnego do wystąpienia z tym nadzwyczajnym środkiem ochrony wolności lub praw.

Abstrahując od powyższej okoliczności, samodzielnie przesądzającej o odmowie nadania skardze dalszego biegu, mając na uwadze, że badanie warunków dopuszczalności skargi jest możliwe na każdym etapie postępowania (por. postanowienie TK z 6 lipca 2004 r., SK 47/03, OTK ZU nr 7/A/2004, poz. 74 i cytowane tam orzeczenia), Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie postanowił wskazać również na inne okoliczności uzasadniające odmowę.

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji prawo do złożenia skargi konstytucyjnej przysługuje w sprawie zgodności z Konstytucją aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego. Z powyższego wynika, iż orzeczenie to musi zostać wydane na podstawie przepisów, którym skarżący zarzuca niezgodność z Konstytucją. W niniejszej sprawie warunek ten nie został spełniony. Trybunał zwraca uwagę, że pismo Prokuratora Generalnego (znak PR V 861-2255/08, notabene niezałączone do skargi), z którym skarżący wiąże naruszenie swych praw, nie zostało wydane na podstawie zaskarżonych przepisów k.p.k., tym samym skarga nie spełnia kolejnej przesłanki przekazania jej do merytorycznego rozpoznania przewidzianej w art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawie o TK.

Ponadto, w świetle art. 79 ust. 1 Konstytucji, skargę konstytucyjną można wnieść wyłącznie w sytuacji naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw skarżącego. Wskazane zatem art. 10 ust. 2, art. 175 oraz art. 177 Konstytucji nie mogą stanowić wzorców kontroli w postępowaniu skargowym, nie są bowiem dla skarżącego źródłem żadnych praw o charakterze podmiotowym.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę, należało nie uwzględnić zażalenia wniesionego na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania niniejszej skardze konstytucyjnej dalszego biegu.