Pełny tekst orzeczenia

375/5/B/2010



POSTANOWIENIE

z dnia 12 października 2010 r.

Sygn. akt Ts 229/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:





Mirosław Granat – przewodniczący


Ewa Łętowska – sprawozdawca


Stanisław Biernat,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 kwietnia 2010 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Zbigniewa D.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 28 września 2009 r. Zbigniew D. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 3986 § 3 (błędnie określany w uzasadnieniu skargi jako art. 3866 § 3 k.p.c.) w związku z art. 1302 § 3 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

W ocenie skarżącego rozstrzygnięcie zawarte w postanowieniu Sądu Najwyższego z 6 maja 2009 r. (sygn. akt IV CSK 114/09) – które skarżący wskazał jako ostateczne w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – narusza jego wolności i prawa określone w art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą.

Wyrokiem z 6 marca 2008 r. (sygn. akt I ACa 7/08) Sąd Apelacyjny w Gdańsku oddalił apelację powodów (w tym skarżącego) od wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z 20 sierpnia 2007 r. w sprawie o ustalenie nieistnienia uchwał zebrania przedstawicieli członków pozwanej Lokatorsko­Własnościowej Spółdzielni Mieszkaniowej „Morena” w Gdańsku. Postanowieniem z 6 maja 2009 r. (sygn. akt IV CSK 114/09) Sąd Najwyższy odrzucił skargę kasacyjną. W uzasadnieniu wskazał, że skarga została nienależycie opłacona. Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 29 czerwca 2009 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 24 listopada 2009 r. (doręczonym 1 grudnia 2009 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków skargi przez: dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej; podanie daty doręczenia wraz z uzasadnieniem postanowienia Sądu Najwyższego z 6 maja 2009 r. (sygn. akt IV CSK 114/09); sformułowanie – zgodnie z wymogami art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – zarzutu niezgodności przepisów będących przedmiotem złożonej skargi konstytucyjnej z przedstawionymi w skardze wzorcami kontroli; wskazanie konstytucyjnych wolności lub praw podmiotowych, z którymi skarżący wiąże naruszenie art. 2 Konstytucji; wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw; nadesłanie 2 odpisów skargi konstytucyjnej oraz 4 kompletów załączników; wskazanie adresu skarżącego. Pismem z 8 grudnia 2009 r. pełnomocnik odniósł się do powyższych braków. Jednocześnie wskazał, że zaskarżone przepisy naruszają również art. 78 Konstytucji.

Postanowieniem z 21 kwietnia 2010 r. (doręczonym 4 maja 2010 r.) Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. W uzasadnieniu wskazał, że skarga nie spełnia podstawowych przesłanek przekazania jej do merytorycznego rozpoznania. Zaznaczył, że skarżący – pomimo wyraźnego wezwania go zarządzeniem z 24 listopada 2009 r. – nie uzasadnił, w jaki sposób zakwestionowane przepisy godzą w postanowienia Konstytucji wskazane w petitum skargi konstytucyjnej. Ponadto, zdaniem Trybunału, zarzuty skargi dotyczyły płaszczyzny stosowania prawa. W uzasadnieniu postanowienia Trybunał podkreślił również, że będący przedmiotem skargi art. 1302 § 3 k.p.c. był już przedmiotem oceny Trybunału Konstytucyjnego.

Na powyższe postanowienie zażalenie wniósł pełnomocnik skarżącego. Pismem z 11 maja 2010 r., zarzucając błąd w ustaleniach faktycznych, zaskarżył postanowienie w całości. W uzasadnieniu – używając słów pełnomocnika skarżącego – podniósł, że: „odwołanie się do zasady określonej w przepisie art. 78 Konstytucji uprawdopodabnia (…), iż powód doznał ograniczenia w zakresie odnoszącym się realizacji prawa zaskarżenia orzeczenia wydanego w sprawie będącej przedmiotem kasacji”. Odrzucenie nieopłaconego lub nienależycie opłaconego środka odwoławczego bez wezwania do uiszczenia opłaty pozbawia skarżącego prawa do zaskarżenia orzeczenia (naruszenie art. 78 Konstytucji). W ocenie skarżącego, w sprawie, w związku z którą wniesiono skargę konstytucyjną nie zachodzi zbędność orzekania, bowiem w sprawie zachodzą inne okoliczności, które przemawiają za merytorycznym rozpoznaniem.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Na etapie zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. W konsekwencji Trybunał analizuje te zarzuty zażalenia, które podają w wątpliwość trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny w obecnym składzie stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zażalenie nie podważa podstaw jego odmowy.

W ocenie Trybunału, zdawkowe zarzuty zażalenia koncentrują się wyłącznie na próbie wywiedzenia, że zaskarżone niniejszą skargą przepisy k.p.c. są niezgodne z art. 78 Konstytucji. W tym stanie rzeczy należy zwrócić uwagę, że w petitum skargi konstytucyjnej z 28 września 2009 r. skarżący jako wzorce jej kontroli wskazał art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Zarządzeniem sędziego został wezwany, między innymi do sformułowania – zgodnie z wymogami art. 79 ust. 1 Konstytucji i ustawy o TK – zarzutu niezgodności przepisów będących przedmiotem złożonej skargi z powyższymi postanowieniami Konstytucji oraz wskazania sposobu ich naruszenia. Obowiązkiem pełnomocnika skarżącego było wykonanie powyższego zarządzenia. Skarżący powinien określić zatem normatywną treść wzorca konstytucyjnego, na którym skarga jest oparta, normatywną treść zaskarżonych przepisów oraz wskazać, na czym – jego zdaniem – polega niezgodność między normami Konstytucji, a normami zaskarżonego aktu. W przypadku skargi konstytucyjnej obowiązkiem skarżącego jest również uprawdopodobnienie, że niezgodność ta powoduje naruszenie jego praw.

Postanowieniem z 21 kwietnia 2010 r. Trybunał słusznie uznał, że ani w skardze konstytucyjnej, ani w piśmie procesowym z 8 grudnia 2009 r. nie wskazano, w jaki sposób zaskarżone przepisy dokonują niedozwolonej ingerencji w wolności lub prawa skarżącego wynikające z art. 2 i art. 45 ust. 1 Konstytucji. Trybunał w szczególności podkreślił, że za wykonanie zarządzenia, a tym samym spełnienie obowiązku wynikającego z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, nie można uznać jedynie zdawkowego stwierdzenia, iż: „sposobem naruszenia jest bezpodstawne odrzucenie wniesionej skargi kasacyjnej”. Dlatego, uzasadniając kwestionowane przez skarżącego postanowienie z 21 kwietnia 2010 r., Trybunał zaznaczył, że tak sformułowany zarzut może również świadczyć, że skarżący naruszenia swoich praw nie wiąże z treścią samych przepisów określonych jako przedmiot skargi, lecz podaje w wątpliwość także prawidłowość postanowienia Sądu Najwyższego. W tym stanie rzeczy, podstawą wniesionego zażalenia mógł być jedynie zarzut mający za przedmiot uchybienia, które – zdaniem skarżącego – zaszły przy wydaniu postanowienia z 21 kwietnia 2010 r. Tymczasem – jak podkreślono wyżej – podstawą zarzutów zażalenia jest jedynie naruszenie art. 78 Konstytucji, który nie może stanowić wzorca kontroli dla niniejszej skargi, gdyż do jego nieuzasadnionego wskazania doszło dopiero w piśmie uzupełniającym braki formalne.

Abstrahując od powyższego, należy zauważyć, że zarzuty zażalenia dotyczące naruszenia art. 78 Konstytucji są oczywiście bezzasadne. Jedynie zatem na marginesie Trybunał podkreśla, że prawo do zaskarżania orzeczeń wydanych w pierwszej instancji przysługuje w granicach określonych w ustawie, która może nie tylko określić tryb zaskarżania, ale i wyłączyć możliwość wniesienia zaskarżenia. Tym samym – wbrew poglądom zaprezentowanym w zażaleniu – może ono podlegać ograniczeniom. Trybunał podkreśla również, że sądem pierwszej instancji jest ten, przed którym rozpoczyna się postępowanie sądowe, w wyniku którego organ ten ma wydać rozstrzygnięcie dotyczące sporu istniejącego między stronami (zob. wyrok TK z 1 lutego 2005 r., SK 62/03, OTK ZU nr 2/A/2005, poz. 11).

Skarżący powinien również wziąć pod uwagę, że formułując zarzuty niekonstytucyjności ustawy lub innego aktu normatywnego, nie może powoływać się na istnienie „prawa do skargi kasacyjnej”, „prawa do rozpoznania skargi kasacyjnej”, bowiem Trybunał w swoim orzecznictwie wielokrotnie kwestionował istnienie takiego konstytucyjnego prawa (por. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143; postanowienia TK z: 15 grudnia 1999 r., Ts 111/99, OTK ZU nr 1/2000, poz. 23; 18 września 2001 r., Ts 71/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 239; 23 stycznia 2002 r., Ts 117/01, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 91). W przywołanych orzeczeniach Trybunał stwierdził między innymi, że: „rozpoznanie sprawy w trzeciej instancji przez Sąd Najwyższy, na skutek złożenia skargi kasacyjnej, nie jest (…) objęte konstytucyjnymi gwarancjami prawa do sądu”. Konstytucja przewiduje zasadę instancyjności, która wzmacnia prawo do sądu, ponieważ gwarantuje proceduralną kontrolę postępowania sądowego (art. 176 ust. 1). Z brzmienia art. 176 ust. 1 Konstytucji nie wynika bezwzględna konstytucyjna powinność ustawodawcy zagwarantowania dostępu do kasacji w każdej kategorii spraw sądowych. Prawo do sądu – w kształcie nadanym przez obowiązującą Konstytucję – nie obejmuje (jako koniecznego składnika tego prawa) powszechnego uprawnienia do wniesienia kasacji. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie wskazywał, że art. 45 ust. 1, art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji gwarantują dwuinstancyjność postępowania w odniesieniu do spraw, które od początku do końca rozpoznawane są przez sądy (por. postanowienie TK z 10 sierpnia 2001 r., Ts 58/01, OTK ZU nr 6/2001, poz. 207).

W powyższym postanowieniu Trybunał wyraził również pogląd, że: „we wszystkich wypadkach, gdy ustawodawca uznał za uzasadnione ustanowienie dostępu do skargi kasacyjnej, musi to pozostawać w zgodzie z normami, zasadami i wartościami konstytucyjnymi. Wykluczone jest więc ujmowanie skargi kasacyjnej w sposób naruszający standardy rzetelnej procedury sądowej”.

Na uwzględnienie nie zasługuje również zarzut błędnego przyjęcia przez Trybunał, że w sprawie, w związku z którą zainicjowano postępowanie, zachodzi negatywna przesłanka procesowa w postaci zbędności orzekania. W ocenie Trybunału, wątpliwości skarżącego co do konstytucyjności zaskarżonych przepisów pojawiły się w wyniku odrzucenia przez Sąd Najwyższy nienależycie opłaconej skargi kasacyjnej. Istota zarzutu sformułowanego przez pełnomocnika jako bezpodstawne odrzucenie wniesionej skargi kasacyjnej może być jedynie rozumiana przez Trybunał jako zbyt rygorystyczne działanie sądu w sytuacji, w jakiej znalazł się skarżący. Trybunał w składzie rozpoznającym zażalenie skarżącego przypomina, że powyższa kwestia została już jednoznacznie i wyczerpująco oceniona w wyrokach SK 33/07, P 87/08 oraz SK 47/07. Uzasadniając powyższe rozstrzygnięcia, Trybunał podkreślił, że brak rygoryzmu wynika z profesjonalizmu adwokatów i radców prawnych zastępujących strony w postępowaniu cywilnym, z których błędami wiąże się kwestionowana przez skarżącego sankcja. Trybunał stanął na stanowisku, że od profesjonalnego pełnomocnika można wymagać więcej, dlatego surowość sankcji nie mogła być uznana za naruszającą postanowienia Konstytucji.

W przypadku zaistniałej w niniejszej sprawie przesłanki ne bis in idem Trybunał Konstytucyjny dokonuje oceny danej sprawy w kategoriach pragmatycznych, oceniając za każdym razem celowość prowadzenia postępowania i orzekania w kwestii, która została już jednoznacznie i ostatecznie rozstrzygnięta przez ten organ. Rozszerzenie przedmiotu skargi, jak również wzorców jej kontroli nie oznacza per se – co podkreślono wyżej – konieczności jej merytorycznego rozpoznania.



Mając powyższe na uwadze, należało nie uwzględnić zażalenia na postanowienie Trybunału odmawiające nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.