Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 22 czerwca 2010 r.

Sygn. akt Ts 244/09



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Mirosław Granat,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Krzysztofa O. w sprawie zgodności:

1) art. 96 ust. 1 pkt 10 oraz art. 100 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.) w związku z art. 3986 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.),

2) art. 117 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.) z

art. 45 ust. 1 w zw. z art. 2 i art. 31 ust. 3 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej z 15 października 2009 r. Krzysztof O. (dalej: skarżący) zarzucił, że art. 100 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. Nr 167, poz. 1398, ze zm.; dalej: u.k.s.c.) oraz art. 117 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.) są niezgodne z art. 45 oraz art. 77 ust. 1 i 2 Konstytucji. Jednocześnie skarżący zakwestionował uchwałę Sądu Najwyższego z 5 czerwca 2008 r. (sygn. akt III CZP 142/07).

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującą sprawą. Wyrokiem z 24 kwietnia 2007 r. (sygn. akt XXV C 3543/05) Sąd Okręgowy w Warszawie – Wydział XXV Cywilny oddalił powództwo skarżącego przeciwko Skarbowi Państwa – Prezesowi Sądu Okręgowego Warszawa – Praga w Warszawie o zapłatę. Wyrokiem z 17 września 2008 r. (sygn. akt VI A Ca 914/07) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny oddalił apelację skarżącego zwolnionego od kosztów sądowych w całości. Postanowieniem z 25 listopada 2008 r. (sygn. akt VI ACa 914/07) Sąd Apelacyjny w Warszawie – VI Wydział Cywilny ustanowił dla skarżącego pełnomocnika z urzędu w postępowaniu ze skargi kasacyjnej. Wniesioną przez skarżącego skargę kasacyjną Sąd ten odrzucił postanowieniem z 30 stycznia 2009 r. jako nienależycie opłaconą. Postanowieniem z 14 maja 2009 r. (sygn. akt I CZ 17/09) Sąd Najwyższy oddalił zażalenie skarżącego. Powyższe rozstrzygnięcie zostało doręczone pełnomocnikowi skarżącego 15 lipca 2009 r.

Zarządzeniem sędziego Trybunału Konstytucyjnego z 7 grudnia 2009 r. (doręczonym 14 grudnia 2009 r.) pełnomocnik skarżącego został wezwany do uzupełnienia braków formalnych skargi przez: dokładne określenie przedmiotu skargi konstytucyjnej; sformułowanie – zgodnie z wymogami art. 79 ust. 1 Konstytucji oraz przepisami ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – zarzutu niezgodności z Konstytucją; wskazanie – w rozumieniu art. 79 ust. 1 Konstytucji – ostatecznego orzeczenia, z którym skarżący wiąże naruszenie wolności lub praw oraz daty jego doręczenia wraz z uzasadnieniem; wskazanie, jakie wolności lub prawa konstytucyjne – zdaniem skarżącego – zostały naruszone oraz wskazanie sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności lub praw.

Pismem z 21 grudnia 2009 r. pełnomocnik skarżącego odniósł się do zarządzenia. Wskazał w szczególności, że przedmiotem skargi jest art. 96 ust. 1 pkt 10 (wcześniej w skardze niepowoływany) i art. 100 ust. 1 u.k.s.c. w związku z art. 3986 § 2 k.p.c. (również niepowoływany wcześniej w skardze). Wskazał na naruszenie prawa do wynagrodzenia za szkody (art. 77 Konstytucji), prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 i art. 2 Konstytucji – oba niepowoływane wcześniej jako wzorce skargi).

Skarżący zarzuca, że z zaskarżonych przepisów jasno nie wynika, czy strona zwolniona od kosztów sądowych przed sądem powszechnym jest również zwolniona z tych kosztów w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Zaskarżonej uchwale Sądu Najwyższego zarzucił, że poprzez dowolną interpretację art. 100 u.k.s.c. narusza ona prawo skarżącego dostępu do sądu wynikające z art. 45 ust. 1 Konstytucji. Ponadto, skarżący sformułował pogląd, że niedoskonałość ustaw, czy też błędy pełnomocnika bądź sądu, nie mogą prowadzić do pozbawienia go gwarantowanego Konstytucją prawa do środka odwoławczego i możliwości zaskarżenia wyroku.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym ma na celu eliminację z systemu prawnego norm sprzecznych z normami systemowo wyższymi; a w trybie skargi konstytucyjnej – z Konstytucją. Nie każda skarga skierowana do Trybunału Konstytucyjnego może jednak zostać rozpoznana merytorycznie. Jest to środek ochrony wolności lub praw niezwykle sformalizowany i obowiązkiem skarżącego jest spełnienie wymogów warunkujących dopuszczalność skargi, wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i z uszczegóławiających Konstytucję przepisów ustawy o TK. Trybunał Konstytucyjny zwraca przy tym uwagę, że przesłanki formalne skargi określone zostały w przepisach poświęconych temu środkowi ochrony wolności i praw (art. 46 i art. 47 ustawy o TK). W świetle art. 47 tej ustawy, obowiązkiem skarżącego jest wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – jego zdaniem – zostały naruszone. Natomiast art. 32 ust. 1 pkt 4 tejże ustawy wymaga od skarżącego uzasadnienia postawionego zarzutu, z powołaniem zarzutów na jego poparcie. Zarzuty skargi muszą uprawdopodabniać niekonstytucyjność kwestionowanej regulacji, co oznacza konieczność wywiedzenia ze skarżonych przepisów określonej normy, powołanie właściwych wzorców konstytucyjnych, zawierających podmiotowe prawa przysługujące podmiotom prawa prywatnego i – przez porównanie treści płynących z obu regulacji – wykazanie ich wzajemnej sprzeczności. Innymi słowy, trzon skargi stanowi prawidłowe wskazanie normy płynącej z podstawy normatywnej rozstrzygnięcia i powiązanie jej z adekwatnymi wzorcami konstytucyjnymi. Brak takiej korelacji obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania skardze dalszego biegu, bowiem zgodnie z art. 66 ustawy o TK Trybunał jest związany granicami wyznaczonymi przez skarżącego i nie może, działając ex officio, usuwać braków skargi. W konsekwencji, niespełnienie przesłanek obliguje Trybunał Konstytucyjny do odmowy nadania skardze dalszego biegu. Taka sytuacja występuje w niniejszej sprawie.

Nie można bowiem uznać za wykonanie tego obowiązku lakonicznie jedynie przedstawionego uzasadnienia skargi, ani też pisma stanowiącego odpowiedź na zarządzenie sędziego wzywających do uzupełnienia braków formalnych. Oba pisma nie dostarczają merytorycznych wskazówek, na czym miałaby polegać niekonstytucyjność wskazanych w skardze przepisów. W szczególności, skarżący nie wskazał, na czym polega zarzucane w piśmie z 21 grudnia 2009 r. niewłaściwie ukształtowanie procedury sądowej, prowadzące do naruszenia prawa do sądu, rozumianego w tym wypadku jako prawo do skargi kasacyjnej. Skarżący zarzut ten argumentuje przez odwołanie się do niejednomyślnie przyjętej uchwały Sądu Najwyższego. Co więcej, zdawkowe zarzuty niekonstytucyjności przeplatają się z zarzutami dotyczącymi wadliwości stosowania prawa, jak choćby braku pouczenia sądu o konieczności ponownego wystąpienia strony z wnioskiem o zwolnienie od kosztów w postępowaniu przed Sądem Najwyższym. Skarżący wydaje się nie dostrzegać, że przedmiotem oceny Trybunału są wyłącznie przepisy prawne, a nie treść decyzji podejmowanych w toku instancji przez organy stosujące prawo. Kwestionowana zatem w skardze uchwała Sądu Najwyższego nie może stanowić przedmiotu oceny Trybunału.

Abstrahując od powyższego, zdaniem Trybunału, na tle niniejszej sprawy niewłaściwy jest również zarzut (zupełnie w skardze nieuzasadniony) naruszenia prawa do wynagrodzenia za szkody, jaka została skarżącemu wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej (naruszenie art. 77 ust. 1 Konstytucji). W ocenie Trybunału wzorzec ten nie ma bezpośredniego związku z treścią wskazywanych jako przedmiot skargi przepisów, z tego powodu należy uznać, go za nieadekwatny.

Osobnego omówienia wymaga kwestia rozszerzenia przedmiotu skargi, dokonana przez pełnomocnika skarżącego pismem z 21 grudnia 2009 r.

W świetle art. 49 w zw. z art. 36 ust. 2, jeżeli skarga nie odpowiada warunkom formalnym, sędzia Trybunału wzywa do usunięcia braków w terminie 7 dni od daty doręczenia zarządzenia. Należy zauważyć, że w rozpatrywanej sprawie skarżący został wezwany zarządzeniem z 7 grudnia 2009 r. między innymi do: dokładnego określenia przedmiotu skargi konstytucyjnej oraz wskazania, jakie wolności lub prawa konstytucyjne i w jaki sposób – w jego ocenie – zostały naruszone. Tymczasem pismem z 21 grudnia 2009 r., stanowiącym odpowiedź na powyższe zarządzenie, skarżący zmienił przedmiot skargi – art. 117 k.p.c. zastąpił art. 96 ust. 1 pkt 10 u.k.s.c. oraz art. 3986 § 2 k.p.c., natomiast jako wzorce powołał art. 2 oraz art. 31 ust. 3 Konstytucji. O ile powołanie nowych wzorców (choć pozbawionych merytorycznego uzasadnienia) uznać można za spełnienie wymogu wskazania naruszonych konstytucyjnych wolności lub praw, o tyle wskazanie w istocie nowego przedmiotu skargi stanowi naruszenie ustawowego warunku wniesienia tego środka w terminie 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.

Jednocześnie – na marginesie – Trybunał zwraca uwagę, że w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego skarga kasacyjna ma charakter szczególnego środka odwoławczego. Wprowadzenie jej do systemu prawnego nie jest równoznaczne z tym, że staje się ona kolejnym etapem instancyjności postępowania sądowego. Środek ten bowiem jest zastrzeżony dla sytuacji, w których istnieje prawdopodobieństwo naruszenia prawa materialnego przez jego błędną wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie bądź naruszenie przepisów postępowania, jeśli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jest więc to w istocie środek stosowany dla zapewnienia prawidłowości oraz nadzwyczajnej kontroli postępowania. Przez wzgląd na jego szczególny charakter nie można wprost odnosić do niego gwarancji określonych w art. 45 ust. 1 Konstytucji, choć oczywiście znajdują zastosowanie konstytucyjne gwarancje dotyczące rzetelności i sprawiedliwości postępowania. Z tego też powodu, formułowanie zarzutu naruszenia prawa do sądu jako prawa do skargi kasacyjnej jest niewłaściwe (zob. np. wyrok TK z 10 lipca 2000 r., SK 12/99, OTK ZU nr 5/2000, poz. 143).



Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 36 ust. 3 w zw. z art. 49 ustawy o TK odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.