Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 19 lipca 2011 r.

Sygn. akt Ts 21/10



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Małgorzata Pyziak-Szafnicka – przewodnicząca

Andrzej Wróbel – sprawozdawca

Teresa Liszcz,



po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 5 stycznia 2011 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Piotra P.,



p o s t a n a w i a:



nie uwzględnić zażalenia.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej złożonej do Trybunału Konstytucyjnego 25 stycznia 2010 r. skarżący – Piotr P. – zarzucił niezgodność: po pierwsze, art. 122, art. 187 § 1, art. 191 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926, ze zm.; dalej: ordynacja podatkowa) z art. 2, art. 7, art. 217 Konstytucji, w zakresie, w jakim mogą upoważniać organy podatkowe do samodzielnego ustalania istnienia lub nieistnienia stosunku prawnego lub prawa, z którym związane są skutki podatkowe; po drugie, art. 35 ust. 1 pkt 3 i 5 ustawy z dnia 8 sierpnia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50; dalej: ustawa o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym) w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 18 września 2001 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 122, poz. 1324) z art. 2, art. 7, art. 84, art. 217 Konstytucji w zakresie, w jakim obciąża obowiązkiem zapłacenia akcyzy sprzedawcę wyrobów akcyzowych oraz nabywcę takich wyrobów, od których nie pobrano podatku akcyzowego lub pobrano w kwocie niższej niż należna; po trzecie, załącznika nr 6 do ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50; dalej: załącznik nr 6) w części dotyczącej poz. 1, rubryki drugiej, w brzmieniu nadanym ustawą z dnia 20 listopada 1999 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 95, poz. 1100) z art. 2, art. 7 Konstytucji, w zakresie, w jakim zalicza on do wyrobów akcyzowych wszelkie towary przeznaczone do użytku jako paliwa silnikowe albo dodatki lub domieszki do paliw silnikowych.

Postanowieniem z 5 stycznia 2011 r. Trybunał Konstytucyjny – na podstawie art. 47 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK) – odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trybunał uznał, że skarżący nie wykazał sposobu naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności, ograniczył się jedynie do wyliczenia jako wzorców kontroli konstytucyjności art. 2, art. 7, art. 84 oraz art. 217 Konstytucji, które wyrażają zasady przedmiotowe. Podstawą wniesionej skargi konstytucyjnej uczynił zatem przepisy Konstytucji, z których nie wynikają ani prawa podmiotowe, ani wolności człowieka i obywatela. Wobec powyższego Trybunał stwierdził, że nie została spełniona przesłanka z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co uzasadniało odmowę nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.

W ocenie Trybunału, z analizy treści skargi konstytucyjnej oraz załączonych do akt sprawy dokumentów wynikało jednoznacznie, że art. 35 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym nie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia o prawach i wolnościach skarżącego. W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 ustawy o TK, Trybunał odmówił nadania skardze dalszego biegu w zakresie badania zgodności art. 35 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym z art. 2, art. 7, art. 84, art. 217 Konstytucji. Ponadto, zdaniem Trybunału, zarzuty skarżącego odnosiły się do kontroli poziomej aktów normatywnych oraz sfery stosowania prawa, a nie jego stanowienia, co – ze względu na kognicję Trybunału Konstytucyjnego określoną w art. 188 pkt 5 Konstytucji – wyłączało możliwość ich merytorycznego rozpoznania.

Odpis powyższego postanowienia został doręczony pełnomocnikowi skarżącego 11 stycznia 2011 r. Pismem z 17 stycznia 2011 r. złożono zażalenie na powyższe postanowienie.

Skarżący wskazał, że nie zgadza się z zarzutem braku uzasadnienia, na czym polega naruszenie jego praw wynikających z Konstytucji, ani z zarzutem braku wykazania sposobu ich naruszenia. W ocenie skarżącego: „Zakres obowiązków obywatelskich i obowiązków Państwa wyznacza sferę obywatelskich wolności. Tym samym naruszenie przez Państwo reguł prawidłowego, bo precyzyjnego określenia tych obowiązków, w tym obowiązków podatkowych – art. 84 i 217 Konstytucji – w sposób bezpośredni, godzi w prawa i wolności obywatelskie. Konstytucja wśród praw i wolności obywatelskich nie wyróżnia prawa do ochrony przed dowolnym i uznaniowym opodatkowaniem”. Zdaniem wnoszącego zażalenie, art. 35 ust. 1 pkt 5 kwestionowanej ustawy pozostaje w ścisłym związku z jej art. 35 ust. 1 pkt 3, gdyż: „z reguły nabycie wyrobu akcyzowego poprzedza jego sprzedaż, a obowiązek podatkowy sprzedawcy i nabywcy wyrobów akcyzowych został bez żadnego uzasadnienia zróżnicowany”. Ponadto, w przekonaniu skarżącego, Trybunał Konstytucyjny na podstawie art. 22 ustawy o TK powinien zwrócić się do Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego o informację co do wykładni badanego przepisu, która kształtuje praktykę orzeczniczą, a jeżeli okaże się błędna, może wskazywać na brak precyzyjnego określenia normy prawnej, zatem jej niekonstytucyjność.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 36 ust. 4 w związku z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 3 lit. b w związku z art. 36 ust. 6–7 i w związku z art. 49 ustawy o TK). Trybunał Konstytucyjny bada w szczególności, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu. Oznacza to, że na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał analizuje przede wszystkim te zarzuty, które mogą podważyć trafność ustaleń przyjętych za podstawę zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że zaskarżone postanowienie jest prawidłowe, zaś zarzuty podniesione w zażaleniu nie zasługują na uwzględnienie. Zdaniem Trybunału, argumenty skarżącego w istocie ograniczają się do sformułowania jedynie kilku zdań, w których nie zgadza się ze stanowiskiem Trybunału przedstawionym w zaskarżonym postanowieniu. Nie tracą tym samym na aktualności uwagi poczynione przez Trybunał Konstytucyjny w kwestionowanym postanowieniu, w którym wskazał podstawy i uzasadnienie odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Należy stwierdzić, że warunkiem dopuszczalności merytorycznego rozpoznania skargi jest wskazanie w niej konstytucyjnego prawa lub wolności przysługujących skarżącemu, a naruszonych ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd bądź organ administracji publicznej na podstawie zakwestionowanego w skardze przepisu ustawy albo innego aktu normatywnego. Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu będącym przedmiotem zażalenia trafnie uznał, że wszystkie przepisy Konstytucji wskazane przez skarżącego jako wzorce kontroli nie są źródłem praw podmiotowych, których naruszenie mogłoby stanowić podstawę skargi konstytucyjnej. Należy jeszcze raz podkreślić, że zasada wyrażona w art. 2 Konstytucji nie tworzy po stronie obywateli praw podmiotowych ani wolności. Trybunał dopuszcza wprawdzie, że może ona stanowić źródło praw i wolności, jednakże dopiero wówczas, gdy nie są one ujęte wprost w innych przepisach Konstytucji, a ze względu na zasadę skargowości (art. 66 ustawy o TK) obowiązkiem skarżącego jest ich wskazanie oraz uzasadnienie stosownie do art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.

Przepisy art. 84 i art. 217 Konstytucji formułują zasady nakładania danin publicznych i nie mogą być samodzielną (wyłączną) podstawą skargi konstytucyjnej, albowiem takich wolności ani praw nie proklamują. W szczególności w wyroku z 5 listopada 2008 r. (SK 79/06, OTK ZU nr 9/A/2008, poz. 153) Trybunał – odwołując się do swojego wcześniejszego orzecznictwa – stwierdził, że przepisy dotyczące obowiązków finansowych jednostki wobec państwa i innych podmiotów prawa publicznego nie funkcjonują „równolegle” i bez związku z konstytucyjnymi przepisami o wolnościach i prawach człowieka i obywatela, niezależnie od treści tych przepisów. Ustalenia powyższe przesądzają samodzielnie o zasadności postanowienia o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Trafnie Trybunał Konstytucyjny w kwestionowanym postanowieniu przyjął również, że zasada legalizmu wyrażona w art. 7 Konstytucji nie daje podstaw do dekodowania konkretnego prawa podmiotowego, na podstawie którego mogłaby być konstruowana podstawa skargi konstytucyjnej. Jest to zasada adresowana jedynie do organów władzy publicznej i ma charakter wyłącznie przedmiotowy. Należy przypomnieć, że Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu z 23 stycznia 2002 r. (Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60) stwierdził, że „możliwość odwoływania się przez skarżącego do treści klauzul generalnych, wyrażonych w przepisach rozdziału I Konstytucji traktować należy jako wyjątkową i subsydiarną”. Ponadto trzeba podkreślić, że konstruowanie podstawy skargi konstytucyjnej polegać zawsze winno na wskazaniu konstytucyjnych praw bądź wolności przyjmujących normatywną postać praw podmiotowych (w tym znaczeniu, że ich adresatem jest obywatel bądź inny podmiot prawa), które kształtują jego sytuację prawną, zaś adresat ten ma możność wyboru zachowania się, tzn. spełnienia lub niespełnienia normy (por. Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 159). Powyższego wymogu w żadnym razie nie spełnia wskazanie tych jedynie norm prawnych, które przyjmując postać zasad ustroju, adresowane są do organów władzy publicznej i wyznaczają sposób wykorzystywania przez nie kompetencji do normowania określonych dziedzin życia publicznego.

Trafnie Trybunał Konstytucyjny w kwestionowanym postanowieniu przyjął, że art. 35 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym nie był podstawą ostatecznego rozstrzygnięcia. Jak wynika z dokumentów dołączonych do akt sprawy, na stacji skarżącego prowadzono sprzedaż detaliczną paliw płynnych: oleju napędowego oraz benzyny Pb 95, Pb 98 i U 95, a zatem wyrobów akcyzowych wymienionych w załączniku nr 6 do ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym. Za ten towar sprzedający pobierał zapłatę. Od sprzedawanego paliwa nie zapłacono podatku akcyzowego na żadnym etapie obrotu. Organ podatkowy na podstawie art. 34 ust. 1 i art. 35 ust. 1 pkt 3 wyżej wymienionej ustawy stwierdził, że na skarżącym ciążył obowiązek podatkowy w podatku akcyzowym z tytułu sprzedaży wyrobów akcyzowych. W myśl art. 35 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, obowiązek podatkowy w zakresie akcyzy ciąży na sprzedawcy wyrobów akcyzowych. Natomiast zgodnie z art. 35 ust. 1 pkt 5 omawianej ustawy obowiązek podatkowy w zakresie akcyzy ciążył na nabywcy wyrobów akcyzowych, od których nie pobrano podatku akcyzowego lub pobrano w kwocie niższej niż należna. Mowa tu o ostatecznym nabywcy towaru, a nie o „ogniwie” w obrocie wyrobem akcyzowym. W związku z powyższym trafnie Trybunał Konstytucyjny w postanowieniu o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej uznał, że art. 35 ust. 1 pkt 3 nie stanowił podstawy ostatecznego rozstrzygnięcia, zatem skarga w tym zakresie była niedopuszczalna.

Ponadto, Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że oczekiwana przez skarżącego wykładnia kwestionowanej regulacji wykracza poza ramy postępowania w trybie skargi konstytucyjnej, przedmiotem badania przez Trybunał nie może być bowiem zarzut naruszenia konstytucyjnych praw lub wolności jednostki przez orzeczenie sądu. Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego, skarga konstytucyjna w tym zakresie jest skargą na stosowanie prawa. Zgodnie z konstrukcją skargi konstytucyjnej przyjętą w polskim prawie przedmiotem skargi mogą być tylko akty normatywne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia, z którego wydaniem skarżący wiąże naruszenie przysługujących mu praw i wolności konstytucyjnych, a nie celowość i słuszność wydania takiego rozstrzygnięcia. Nie należy natomiast do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena prawidłowości ustaleń dokonanych w toku rozpoznania konkretnej sprawy ani kontrola sposobu stosowania lub niestosowania przepisów przez organy orzekające w sprawie. Nie ma też podstaw, w ocenie Trybunału Konstytucyjnego, aby wnioskować o niekonstytucyjności zaskarżonych przepisów z samego faktu ich niewłaściwego zastosowania. Z tego względu zarzuty odwołujące się do sprzecznego z prawem i ze stanem faktycznym postępowania organów orzekających w sprawie nie mogą stanowić przedmiotu rozpoznania przez Trybunał Konstytucyjny. Okoliczność powyższa stanowiła, zgodnie z art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 w związku z art. 47 ust. 1 oraz art. 39 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK, podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



Biorąc powyższe okoliczności pod uwagę należy stwierdzić, że Trybunał Konstytucyjny zasadnie odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.