Pełny tekst orzeczenia

POSTANOWIENIE

z dnia 15 września 2011 r.

Sygn. akt Ts 167/11



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Zbigniew Cieślak,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Andrzeja K. w sprawie zgodności:

umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o wzajemnym uznawaniu akademickim dokumentów o wykształceniu i równoważności stopni, sporządzonej w Warszawie dnia 11 kwietnia 2005 r. (M. P. z 2006 r. Nr 79, poz. 783) z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej zarzucono niezgodność umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Gabinetem Ministrów Ukrainy o wzajemnym uznawaniu akademickim dokumentów o wykształceniu i równoważności stopni, sporządzonej w Warszawie dnia 11 kwietnia 2005 r. (M. P. z 2006 r. Nr 79, poz. 783; dalej: zaskarżona umowa) z art. 2 Konstytucji.

Skarga została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Skarżący uzyskał dyplom doktora nauk ekonomicznych na Narodowym Uniwersytecie Donieckim w Doniecku (na Ukrainie). Postanowieniem z 16 lipca 2008 r. (nr DWM/3742/MD/08) Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego odmówił wydania skarżącemu zaświadczenia o uznaniu stopnia naukowego doktora nauk ekonomicznych uzyskanego na Ukrainie za równoważny z odpowiednim polskim stopniem naukowym. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy postanowieniem Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 18 sierpnia 2008 r. (nr DWM/4356/MD/08). Skarga na powyższe postanowienie została oddalona wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 18 marca 2009 r. (sygn. akt. I SA/Wa 1498/08). Wyrokiem z 10 grudnia 2009 r. (sygn. akt I OSK 915/09), doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 22 stycznia 2010 r., Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną wniesioną przez skarżącego. Następnie skarżący zwracał się do Rzecznika Praw Obywatelskich. Pismem z 29 marca 2011 r. (nr RPO-639677-XVIII-11/GK), doręczonym skarżącemu 5 kwietnia 2004 r., został on poinformowany, że Rzecznik nie widzi podstaw do wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności zaskarżonej umowy z Konstytucją.

Zdaniem skarżącego zaskarżona umowa narusza wynikające z art. 2 Konstytucji zasady ochrony zaufania obywatela do państwa prawa oraz ochrony interesów w toku, gdyż nie zawiera przepisów przejściowych regulujących sytuację osób, które przed jej wejściem w życie podjęły studia doktoranckie na Ukrainie. Osoby takie rozpoczynały bowiem studia w okresie obowiązywania Protokołu między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy i tymczasowym uregulowaniu zagadnienia wspólnego uznawania równoważności dokumentów ukończenia szkół średnich, szkół średnich zawodowych oraz szkół wyższych, a także dokumentów o nadawaniu stopni i tytułów naukowych sporządzonego w Warszawie 18 maja 1992 r. (niepubl.), który przewidywał automatyczne uznawanie stopni naukowych uzyskanych na Ukrainie. Na jego podstawie miały one prawo oczekiwać, że po otrzymaniu stopnia naukowego uzyskają jego uznanie w Polsce. Brak przepisów przejściowych regulujących ich sytuację narusza więc – w ocenie skarżącego – powołane zasady konstytucyjne.

Skarżący podnosi również, że trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej liczy od dnia otrzymania odpowiedzi Rzecznika Praw Obywatelskich odmawiającej wniesienia przez Rzecznika wniosku do Trybunału Konstytucyjnego. Jednak na wypadek uznania przez Trybunał, że termin do wniesienia skargi został przekroczony, skarżący wniósł o jego przywrócenie.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Zgodnie z jej art. 46 ust. 1 skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia. Z art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK wynika, że na skarżącym ciąży obowiązek wskazania naruszonych wolności lub praw oraz sposobu ich naruszenia.

Zastosowanie tych zasad w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że wniesiona skarga konstytucyjna nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK.

Zasadniczym powodem odmowy nadania biegu skardze konstytucyjnej jest ustalenie, że skarga została wniesiona z naruszeniem terminu wskazanego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Przepis ten przewiduje, że skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie kwestionowanych w skardze przepisów. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego termin do wniesienia skargi konstytucyjnej określony w tym przepisie jest związany z uzyskaniem w ramach drogi prawnej orzeczenia niepodlegającego zaskarżeniu przy użyciu zwykłych środków zaskarżenia, a więc w wypadku postępowania sądowego – prawomocnego wyroku lub postanowienia (zob. np. postanowienia TK z 25 stycznia 2008 r., Ts 58/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 107 oraz 14 grudnia 2009 r., Ts 97/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16). Zwrócenie się do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o skorzystanie przez Rzecznika z możliwości zainicjowania kontroli zgodności zaskarżonej umowy z Konstytucją nie stanowi elementu wyczerpania drogi prawnej w rozumieniu art. 46 ust. 1 ustawy o TK. Taki wniosek nie jest bowiem w ogóle środkiem zaskarżenia orzeczenia sądowego wydanego w sprawie skarżącego i nie może bezpośrednio prowadzić do jego zmiany.

Ostatecznym orzeczeniem wydanym w sprawie skarżącego jest więc wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 10 grudnia 2009 r. (sygn. akt I OSK 915/09) i to od daty jego doręczenia skarżącemu (to jest od 22 stycznia 2010 r.) należy liczyć trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Upłynął on 22 kwietnia 2010 r. Skarga została nadana w placówce pocztowej 26 maja 2011 r. a więc z przekroczeniem terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK o ponad rok.

Na wypadek przyjęcia przez Trybunał, że termin do wniesienia skargi konstytucyjnej upłynął skarżący wniósł o jego przywrócenie. Jak wielokrotnie podkreślał Trybunał, trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej przewidziany w art. 46 ust. 1 ustawy o TK nie podlega przywróceniu. Termin ten ma charakter materialnoprawny i jest terminem zawitym. Wyznacza granice czasowe dla podjęcia przez skarżącego obrony przysługujących mu praw i wolności przez zakwestionowanie w skardze konstytucyjnej generalnego aktu normatywnego. (zob. np. postanowienia TK z 5 października 1999 r., sygn. Ts 74/99, OTK ZU Nr 7/1999, poz. 206; z 17 stycznia 2001 r., Ts 123/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 20; 5 kwietnia 2006 r., Ts 46/06, OTK ZU nr 5/B/2006, poz. 234; 4 marca 2008 r., Ts 223/07, OTK ZU nr 3/B/2008, poz. 119). W związku z tym nie jest też dopuszczalne wystąpienie z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia skargi konstytucyjnej w oparciu o odpowiednio stosowane przepisy ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.). Wniosek skarżącego w tym przedmiocie podlega więc odrzuceniu.

Przekroczenie terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej stanowi w myśl art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK samodzielną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.

Ponadto Trybunał zwraca uwagę, że skarżący jako jedyny wzorzec kontroli zaskarżonych przepisów wskazał art. 2 Konstytucji, powołując się na wynikające z niego: zasady ochrony zaufania obywatela do państwa prawa oraz zasadę ochrony interesów w toku. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego, art. 2 Konstytucji nie może w tym zakresie stanowić samodzielnego wzorca kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej. Nakaz poszanowania zasady zaufania obywatela do państwa oraz wynikającej z niej zasady ochrony interesów w toku ma bowiem przede wszystkim charakter ustrojowy. Jest adresowany do ustawodawcy i nie kreuje roszczeń po stronie obywateli. Nie przybiera więc postaci konstytucyjnej wolności lub prawa podmiotowego, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z: 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53; 14 grudnia 2009 r., SK 49/07, OTK ZU nr 11/A/2009, poz. 173 oraz 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13).

W myśl dotychczasowego orzecznictwa Trybunału, wynikające z art. 2 Konstytucji zasady ustrojowe mogą stanowić w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczy wzorzec kontroli, pod warunkiem jednoczesnego wskazania innej naruszonej normy konstytucyjnej statuującej wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności z tymi zasadami mógłby być więc rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Sytuacja taka nie ma jednak miejsca w niniejszej sprawie. Skarżący nie wskazuje bowiem, aby naruszenie wymienionych przez niego zasad wynikających z art. 2 Konstytucji miało związek z naruszeniem jakiegokolwiek innego przepisu Konstytucji gwarantującego prawa lub wolności jednostki. Również ta okoliczność powoduje, że skarga konstytucyjna nie spełnia wymagań określonych w art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK.



Mając powyższe na względzie, Trybunał odmówił nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.