Pełny tekst orzeczenia

499/6/B/2012

POSTANOWIENIE
z dnia 27 listopada 2012 r.
Sygn. akt Ts 153/10

Trybunał Konstytucyjny w składzie:

Mirosław Granat – przewodniczący
Marek Kotlinowski – sprawozdawca
Leon Kieres,

po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 7 maja 2012 r. o odmowie nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej Pawła Marka O.,

p o s t a n a w i a:

nie uwzględnić zażalenia.

UZASADNIENIE

W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 30 czerwca 2010 r. (data prezentaty), uzupełnionej pismem z 22 lipca 2010 r. (data nadania), Paweł Marek O. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność: po pierwsze, art. 14 ust. 1 i 2 dekretu z dnia 27 lipca 1949 r. o zaciąganiu nowych i określaniu wysokości nieumorzonych zobowiązań pieniężnych (Dz. U. Nr 45, poz. 332, ze zm.) – w zakresie, w jakim przepis ten zróżnicował sytuację prawną i majątkową właścicieli przedwojennych papierów wartościowych Skarbu Państwa i gwarantowanych przez Skarb Państwa, w zależności od ich pochodzenia narodowościowego i obywatelstwa, z art. 6 ust. 1 oraz art. 14 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmienionej następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełnionej Protokołem nr 2 (Dz. U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, ze zm.; dalej: Konwencja) oraz z art. 2 ust. 1 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, otwartego do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz. U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167); po drugie, art. 5 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, ze zm.; dalej: k.c.) z art. 2, art. 21, art. 31, art. 32 oraz art. 64 Konstytucji, art. 6 ust. 1 oraz art. 14 Konwencji, a także art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonego w Paryżu dnia 20 marca 1952 r. (Dz. U. z 1995 r. Nr 36, poz. 175; dalej: protokół paryski); po trzecie, art. 442 § 1 k.c. w brzmieniu obowiązującym do 10 sierpnia 2007 r. – w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia uzyskanie odszkodowania za szkody wywołane „bezprawiem legislacyjnym”, powstałe po upływie dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (po upływie dziesięciu lat od dnia wejścia w życie sprzecznego z Konstytucją aktu prawnego), w sytuacji, w której wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający bezprawie legislacyjne został wydany po upływie dziesięciu lat od dnia wejścia w życie sprzecznego z Konstytucją aktu prawnego, z art. 6 ust. 1 Konwencji oraz z art. 77 Konstytucji; po czwarte, art. 4421 § 1 k.c. – w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia uzyskanie odszkodowania za szkody wywołane „bezprawiem legislacyjnym”, powstałe po upływie dziesięciu lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę (po upływie dziesięciu lat od dnia wejścia w życie sprzecznego z Konstytucją aktu prawnego), w sytuacji, w której wyrok Trybunału Konstytucyjnego stwierdzający bezprawie legislacyjne został wydany po upływie dziesięciu lat od dnia wejścia w życie sprzecznego z Konstytucją aktu prawnego, z art. 6 ust. 1 Konwencji oraz z art. 77 Konstytucji; po piąte, art. 12 ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 55, poz. 321; dalej: nowelizacja lipcowa z 1990 r.) – w zakresie, w jakim przepis ten ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 k.c., w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed 30 października 1950 r., wynikających z przedwojennych papierów wartościowych gwarantowanych przez Skarb Państwa – z art. 32 ust. 1 oraz art. 64 ust. 1 i 2 Konstytucji, art. 14 Konwencji, a także art. 1 protokołu paryskiego.
Postanowieniem z 7 maja 2012 r. Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze. Jako podstawę odmowy wskazał art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Orzeczenie, z którym skarżący wiązał naruszenie przysługujących mu praw i wolności określonych w Konstytucji, nie zostało bowiem wydane na podstawie zaskarżonych przepisów. Okoliczność ta stanowiła – w świetle art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK – samodzielną podstawę odmowy nadania dalszego biegu skardze. Niemniej, Trybunał, badając zarzut niezgodności z Konstytucją art. 5 k.c., przywołał nadto postanowienie TK z 26 października 2005 r. (SK 11/03, OTK ZU nr 9/A/2005, poz. 110) i wyrażone w nim stanowisko, zgodnie z którym przepis ten nie może być poddawany kontroli konstytucyjnej w aspekcie wzorców kształtujących poszczególne prawa podmiotowe (treść wynikającej z niego klauzuli jest bowiem dopełniona dopiero na etapie stosowania prawa). Trybunał przypomniał również, że tylko prawa lub wolności albo obowiązki określone w Konstytucji, a nie w umowach międzynarodowych, podlegają ochronie za pomocą skargi konstytucyjnej z art. 79 ust. 1 Konstytucji.
Na powyższe postanowienie skarżący złożył zażalenie, w którym podnosi, że – wbrew stanowisku Trybunału – art. 12 nowelizacji lipcowej z 1990 r., art. 442 § 1 oraz art. 4421 § 1 k.c. stanowiły podstawę wydanych w jego sprawie orzeczeń. Co więcej, zdaniem skarżącego Trybunał, odmawiając nadania jego skardze dalszego biegu, naruszył art. 190 ust. 1 Konstytucji, pominął bowiem wyrok TK z 24 kwietnia 2007 r. (SK 49/05, OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39) i dokonał sprzecznych z tym wyrokiem ustaleń w zakresie podniesionego przez Skarb Państwa zarzutu przedawnienia.

Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 36 ust. 4 w zw. z art. 49 ustawy o TK skarżącemu przysługuje prawo wniesienia zażalenia na postanowienie Trybunału Konstytucyjnego o odmowie nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu. Trybunał, w składzie trzech sędziów, rozpatruje zażalenie na posiedzeniu niejawnym (art. 25 ust. 1 pkt 3 lit. b in fine w zw. z art. 36 ust. 6 i 7 ustawy o TK). Na etapie rozpoznania zażalenia Trybunał Konstytucyjny bada przede wszystkim, czy wydając zaskarżone postanowienie, prawidłowo stwierdził istnienie przesłanek odmowy nadania skardze dalszego biegu.
W niniejszej sprawie Trybunał Konstytucyjny uznaje, że kwestionowane postanowienie jest prawidłowe, a argumenty przytoczone w zażaleniu nie podważają ustaleń przedstawionych w tym orzeczeniu i dlatego nie zasługują na uwzględnienie.
Po pierwsze, skarżący w zażaleniu nie podważył stanowiska Trybunału, zgodnie z którym skoro skuteczne podniesienie zarzutu przedawnienia przez Skarb Państwa uniemożliwiło zasądzenie nawet nominalnych kwot, na jakie opiewały posiadane przez skarżącego papiery wartościowe, to tym bardziej zamknęło drogę do sądowej waloryzacji należnych świadczeń. Należy więc ponownie podkreślić, że sądy orzekające w sprawie skarżącego nie rozstrzygały w ogóle o możliwości stosowania art. 3581 § 3 k.c., a tylko wtedy brałyby pod uwagę brzmienie zaskarżonego art. 12 nowelizacji lipcowej z 1990 r., którego kontroli na drodze skargi konstytucyjnej domaga się skarżący.
Po drugie, wbrew odmiennemu poglądowi wyrażonemu w zażaleniu nie należy do kompetencji Trybunału Konstytucyjnego ocena, czy zgłoszony przez Skarb Państwa w toku postępowania cywilnego zarzut przedawnienia stanowił nadużycie prawa podmiotowego w myśl art. 5 k.c. Zakresu kognicji Trybunału nie rozszerza również przywołany na poparcie tezy skarżącego wyrok TK z 24 kwietnia 2007 r. (SK 49/05, OTK ZU nr 4/A/2007, poz. 39), w myśl którego art. 12 ust. 1 nowelizacji lipcowej z 1990 r. w zakresie, w jakim ogranicza dostęp do waloryzacji sądowej, zagwarantowanej w art. 3581 § 3 k.c., w odniesieniu do zobowiązań pieniężnych powstałych przed 30 października 1950 r., wynikających z obligacji emitowanych przez Skarb Państwa, jest niezgodny z art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zdaniem Trybunału, skarżący nadal nie uzasadnił więc, w jaki sposób art. 5 k.c. miałby stanowić podstawę wydanych w jego sprawie orzeczeń, co więcej, domaga się jego zastosowania dopiero w postępowaniu przed Trybunałem.
Po trzecie, Trybunał podkreśla, że skoro w sprawie skarżącego art. 12 nowelizacji lipcowej z 1990 r. nie był podstawą wydanych rozstrzygnięć, to nie są trafne uwagi podniesione w zażaleniu, w myśl których Trybunał, odmawiając nadania dalszego biegu skardze, naruszył ustalenia przedstawionego powyżej wyroku TK z 24 kwietnia 2007 r., odnoszącego się właśnie do tego przepisu.
Po czwarte, Trybunał zaznacza, że podstawą nieuwzględnienia ewentualnego roszczenia o naprawienie szkody przez sądy orzekające w sprawie skarżącego było uznanie, że nie wykazał on przesłanek tego roszczenia. Skutecznie podniesienie przez Skarb Państwa zarzutu przedawnienia co do roszczenia zapłaty uniemożliwiało bowiem przyjęcie, że zastosowanie art. 12 nowelizacji lipcowej z 1990 r. doprowadziło do wyrządzenia szkody skarżącemu. Rozważania sądu okręgowego, na które powołuje się skarżący w zażaleniu, dotyczące przedawnienia roszczenia odszkodowawczego nie wpłynęły bezpośrednio na podstawę oddalenia powództwa skarżącego. Sąd okręgowy podkreślił bowiem, że skarżący nie udowodnił szkody, co uniemożliwiło zasądzenie dochodzonego przez niego roszczenia ewentualnego. Trybunał przypomina zaś, że tylko te przepisy, które ostatecznie ukształtowały sytuację prawną skarżącego mogą być przedmiotem kontroli w trybie skargi konstytucyjnej z art. 79 ust. 1 Konstytucji.

W tym stanie rzeczy Trybunał Konstytucyjny nie uwzględnił zażalenia.