Ts 294/11
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
241/2/B/2012
POSTANOWIENIE
z dnia 17 stycznia 2012 r.
Sygn. akt Ts 294/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Małgorzata Pyziak-Szafnicka,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ryszarda P. w sprawie zgodności:
art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 52 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 października 2011 r. (data nadania) Ryszard P. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów) „w zakresie w jakim daje on właścicielowi lokalu mieszkalnego całkowitą dowolność w jego stosowaniu, tzn. wypowiadaniu na jego podstawie stosunku najmu lokalu oraz kreuje po stronie najemcy dodatkowe zobowiązanie do osobistego świadczenia w postaci zamieszkiwania w lokalu, nie definiując zakresu znaczeniowego tego pojęcia”, z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 52 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Pismem z 25 sierpnia 2009 r. właściciel lokalu mieszkalnego, którego najemną był powód, wypowiedział mu umowę najmu, wskazując jako podstawę art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Skarżący wniósł powództwo o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu. Wyrokiem z 26 kwietnia 2010 r. (sygn. akt I C 156/10) Sąd Rejonowy Katowice-Wschód Wydział I Cywilny oddalił jego powództwo. Wyrokiem z 29 czerwca 2010 r. (sygn. akt IV Ca 333/10), doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 9 sierpnia 2010 r., Sąd Okręgowy w Katowicach – IV Wydział Cywilny-Odwoławczy oddalił apelację skarżącego od powyższego wyroku. Następnie właściciel lokalu wynajmowanego przez skarżącego wniósł przeciwko niemu pozew o eksmisję. Wyrokiem z 10 lutego 2011 r. (sygn. akt I C 1234/10) Sąd Rejonowy Katowice-Wschód Wydział I Cywilny nakazał pozwanemu opróżnienie i opuszczenie wynajmowanego lokalu. Apelacja skarżącego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – IV Wydział Cywilny-Odwoławczy z 24 maja 2011 r. (sygn. akt IV Ca 237/11), doręczonym skarżącemu 7 lipca 2011 r.
Zdaniem skarżącego zakwestionowany przepis narusza standardy konstytucyjne, gdyż pozwalając na wypowiedzenie stosunku najmu lokalu, w którym czynsz jest niższy niż 3% wartości odtworzeniowej lokalu w skali roku, osobie, która nie zamieszkuje w wynajmowanym lokalu przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, nie precyzuje pojęcia „niezamieszkiwania w lokalu”. Nakłada ponadto na najemcę dodatkowe zobowiązanie w postaci zamieszkiwania w wynajmowanym lokalu. W ocenie skarżącego art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów stoi w sprzeczności z celem tej ustawy, którym jest zapobieganie nadużyciom ze strony właścicieli lokali wobec ich najemców. Prowadzi to do sprzeczności tego przepisu z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz zasadą, że polityka państwa winna zmierzać do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli (art. 75 Konstytucji). Ponadto – zdaniem skarżącego – art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów narusza zasadę równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), gdyż stawia lokatora otrzymującego wypowiedzenie umowy najmu na nierównej pozycji wobec składającego je właściciela lokalu oraz wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej i wyboru miejsca zamieszkania i pobytu (art. 52 ust. 1 Konstytucji), gdyż naraża czasowo zmieniającego miejsce pobytu najemcę na wypowiedzenie mu z tego tytułu stosunku najmu.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych wolności lub praw. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wykazuje powyższą, złożoną kwalifikację, tzn. zostało wydane na podstawie przepisów stanowiących przedmiot wniesionej skargi i prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Ponadto w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów.
Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK.
Zasadniczym powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest ustalenie, że skarga konstytucyjna została wniesiona z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Skarżący wskazuje w skardze, że ostatecznym rozstrzygnięciem, z którym wiąże on naruszenie swoich praw i wolności jest wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 24 maja 2011 r., doręczony mu 7 lipca 2011 r. i od dnia jego doręczenia liczy termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Orzeczenie to nie stanowi jednak rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zaskarżonego art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów i nie jest elementem wyczerpania drogi prawnej warunkującej możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej w przedmiocie zgodności tego przepisu z Konstytucją. Nie dotyczy ono bowiem skuteczności wypowiedzenia skarżącemu stosunku najmu w oparciu o ten przepis, lecz jest orzeczeniem kończącym postępowanie w przedmiocie eksmisji skarżącego z zajmowanego przez niego lokalu. W postępowaniu tym nie oceniano zaistnienia przesłanek wypowiedzenia umowy najmu określonych w zaskarżonym przepisie. Wynika to wyraźnie z wyroku Sądu Rejonowego Katowice-Wschód z 10 lutego 2011 r., w którym sąd ten stwierdził, że kwestia skuteczności wypowiedzenia skarżącemu umowy najmu była przedmiotem prawomocnego orzeczenia tego sądu w sprawie o sygn. I C 156/10 i – wobec powyższego – nie mogła być przedmiotem ponownego badania w postępowaniu w przedmiocie nakazania skarżącemu opuszczenia zajmowanego lokalu. Orzekając w tym postępowaniu, sąd był bowiem związany wcześniejszym wyrokiem z 26 kwietnia 2010 r., w którym stwierdzono, że dokonane przez właściciela lokalu na podstawie art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów wypowiedzenie umowy najmu było skuteczne. Stanowisko to zostało uznane za prawidłowe także przez Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z 24 maja 2011 r. Dlatego nie sposób przyjąć, że zaskarżony przepis stanowił podstawę wskazanego przez skarżącego jako ostateczne rozstrzygnięcie o jego wolnościach i prawach wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 24 maja 2011 r.
Zaskarżony przepis był natomiast podstawą orzeczeń wydanych we wcześniejszym postępowaniu w przedmiocie skuteczności wypowiedzenia skarżącemu umowy najmu lokalu, które toczyło się przed Sądem Rejonowym Katowice-Wschód oraz Sądem Okręgowym w Katowicach w wyniku wniesienia przez skarżącego powództwa o ustalenie bezskuteczności tego wypowiedzenia. Postępowanie to zakończyło się wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z 29 czerwca 2010 r. i to od daty doręczenia skarżącemu tego wyroku, a więc od 9 sierpnia 2010 r., należy liczyć termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w przedmiocie zgodności z Konstytucją art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Termin upłynął 9 listopada 2010 r., a skarga konstytucyjna została wniesiona 7 października 2011 r., a więc z przekroczeniem ustawowego terminu do jej wniesienia o niemal 11 miesięcy. Na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Ponadto, Trybunał Konstytucyjny zauważa, że niezależnie od powyższego skardze konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie nie można nadać biegu także z uwagi na to, że sformułowane w niej zarzuty są niedopuszczalne lub oczywiście bezzasadne. W zakresie, w jakim skarżący zarzuca naruszenie przez art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji, zarzuty są niedopuszczalne. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego żaden ze wskazanych przepisów Konstytucji nie może być bowiem samodzielnym wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.
W odniesieniu do art. 2 Konstytucji Trybunał zauważa, że skarżący, wskazując ten przepis jako wzorzec kontroli zaskarżonego przepisu, powołał się jedynie ogólnie na zasadę demokratycznego państwa prawnego, zobowiązującej – jego zdaniem – ustawodawcę do stanowienia prawa, które ma zapobiegać ewentualnym nadużyciom praw podmiotowych. Nie wskazał jednak, jakoby zarzucane przez niego naruszenie tej zasady miało związek z naruszeniem jakiegokolwiek innego przepisu Konstytucji gwarantującego prawa lub wolności jednostki. Jak wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie Trybunał, tak sformułowany zarzut nie może być przedmiotem rozpoznania w procedurze inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej. Zasada demokratycznego państwa prawnego, z której wynikają bardziej szczegółowe zasady ustrojowe, nie przybiera bowiem postaci konstytucyjnej wolności lub prawa, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 i 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13 oraz wyrok TK z 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego wynikające z art. 2 Konstytucji zasady mogą stanowić w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczy wzorzec kontroli, pod warunkiem jednoczesnego wskazania innej naruszonej normy konstytucyjnej, statuującej wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności z tymi zasadami mógłby być więc rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Brak wskazania przez skarżącego takiego związku powoduje, że podniesiony przez niego zarzut niezgodności zakwestionowanego przepisu z art. 2 Konstytucji nie może być przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie.
Podobnie samodzielnego wzorca w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną nie może stanowić art. 32 ust. 1 Konstytucji. Jak bowiem stwierdził Trybunał w sprawie SK 10/01, gwarantowane przez ten przepis prawo do równego traktowania ma „charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK nr 7/2001, poz. 225). Art. 32 Konstytucji, podobnie jak art. 2 Konstytucji, może więc być powołany jako wzorzec kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostanie odniesiony do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone kwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulacją (zob. np. postanowienie TK z 3 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i tam cytowane orzecznictwo). Z petitum i uzasadnienia skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie wynika natomiast, że skarżący podnosi zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji jako niezależny (równoległy) wobec zarzutu naruszenia pozostałych wskazanych przez niego przepisów Konstytucji. W takim kształcie zarzut ten jest niedopuszczalny.
Wzorcem kontroli zgodności z Konstytucją przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej nie może być również art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji. Przepis ten określa politykę państwa w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli oraz wyraźnie zastrzega, że ochronę praw lokatorów określa ustawa. Nie wskazuje więc standardu realizacji polityki zaspakajania potrzeb mieszkaniowych obywateli oraz nie kreuje uprawnienia na rzecz konkretnych osób, które uważają, że prowadzona przez państwo polityka ochrony lokatorów daje im zbyt nikły standard ochrony (zob. wyrok TK z 1 lipca 2003 r., P 31/02, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 58). Jak wyraźnie stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku w sprawie o sygn. K 5/03, art. 75 Konstytucji ma charakter normy programowej, formułującej strategiczne priorytety polityki państwa. Nie ustanawia natomiast prawa podmiotowego, którego ochrony można byłoby dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej (wyrok TK z 29 września 2003 r., K 5/03, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 77, zob. też postanowienia TK z 24 października 2006 r., Ts 158/06, OTK ZU nr 6/B/2006, poz. 297 oraz 5 stycznia 2010 r., Ts 63/09, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 48).
Powołanie przez skarżącego jako wzorców kontroli zaskarżonego przepisu art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji powoduje, że skarga konstytucyjna w tym zakresie nie spełnia wymagań określonych w art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania jej dalszego biegu.
W zakresie, w jakim skarżący zarzuca naruszenie przez zaskarżony przepis art. 52 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Art. 52 ust. 1 Konstytucji nie stanowi bowiem adekwatnego wzorca kontroli zakwestionowanej regulacji. Zaskarżony przepis nie ogranicza możliwości swobodnego przemieszczania się skarżącego po terytorium Rzeczypospolitej oraz wyboru przez niego miejsca zamieszkania i pobytu. Przewiduje jedynie możliwość rozwiązania z nim stosunku najmu lokalu, w którym czynsz jest odpowiednio niski, w sytuacji, w której najemca z lokalu nie korzysta. W tym zakresie podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu stanowi więc również art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.
POSTANOWIENIE
z dnia 17 stycznia 2012 r.
Sygn. akt Ts 294/11
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Małgorzata Pyziak-Szafnicka,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Ryszarda P. w sprawie zgodności:
art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 52 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 7 października 2011 r. (data nadania) Ryszard P. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów) „w zakresie w jakim daje on właścicielowi lokalu mieszkalnego całkowitą dowolność w jego stosowaniu, tzn. wypowiadaniu na jego podstawie stosunku najmu lokalu oraz kreuje po stronie najemcy dodatkowe zobowiązanie do osobistego świadczenia w postaci zamieszkiwania w lokalu, nie definiując zakresu znaczeniowego tego pojęcia”, z art. 2, art. 32 ust. 1, art. 52 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została wniesiona na tle następującego stanu faktycznego. Pismem z 25 sierpnia 2009 r. właściciel lokalu mieszkalnego, którego najemną był powód, wypowiedział mu umowę najmu, wskazując jako podstawę art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Skarżący wniósł powództwo o ustalenie bezskuteczności wypowiedzenia umowy najmu. Wyrokiem z 26 kwietnia 2010 r. (sygn. akt I C 156/10) Sąd Rejonowy Katowice-Wschód Wydział I Cywilny oddalił jego powództwo. Wyrokiem z 29 czerwca 2010 r. (sygn. akt IV Ca 333/10), doręczonym pełnomocnikowi skarżącego 9 sierpnia 2010 r., Sąd Okręgowy w Katowicach – IV Wydział Cywilny-Odwoławczy oddalił apelację skarżącego od powyższego wyroku. Następnie właściciel lokalu wynajmowanego przez skarżącego wniósł przeciwko niemu pozew o eksmisję. Wyrokiem z 10 lutego 2011 r. (sygn. akt I C 1234/10) Sąd Rejonowy Katowice-Wschód Wydział I Cywilny nakazał pozwanemu opróżnienie i opuszczenie wynajmowanego lokalu. Apelacja skarżącego od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach – IV Wydział Cywilny-Odwoławczy z 24 maja 2011 r. (sygn. akt IV Ca 237/11), doręczonym skarżącemu 7 lipca 2011 r.
Zdaniem skarżącego zakwestionowany przepis narusza standardy konstytucyjne, gdyż pozwalając na wypowiedzenie stosunku najmu lokalu, w którym czynsz jest niższy niż 3% wartości odtworzeniowej lokalu w skali roku, osobie, która nie zamieszkuje w wynajmowanym lokalu przez okres dłuższy niż 12 miesięcy, nie precyzuje pojęcia „niezamieszkiwania w lokalu”. Nakłada ponadto na najemcę dodatkowe zobowiązanie w postaci zamieszkiwania w wynajmowanym lokalu. W ocenie skarżącego art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów stoi w sprzeczności z celem tej ustawy, którym jest zapobieganie nadużyciom ze strony właścicieli lokali wobec ich najemców. Prowadzi to do sprzeczności tego przepisu z zasadą demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji) oraz zasadą, że polityka państwa winna zmierzać do zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli (art. 75 Konstytucji). Ponadto – zdaniem skarżącego – art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów narusza zasadę równości (art. 32 ust. 1 Konstytucji), gdyż stawia lokatora otrzymującego wypowiedzenie umowy najmu na nierównej pozycji wobec składającego je właściciela lokalu oraz wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej i wyboru miejsca zamieszkania i pobytu (art. 52 ust. 1 Konstytucji), gdyż naraża czasowo zmieniającego miejsce pobytu najemcę na wypowiedzenie mu z tego tytułu stosunku najmu.
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Zgodnie z art. 79 ust. 1 Konstytucji każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone, ma prawo, na zasadach określonych w ustawie, zakwestionować zgodność z Konstytucją przepisów ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie których sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o jego prawach lub wolnościach albo obowiązkach określonych w Konstytucji. Zasady, na jakich dopuszczalne jest korzystanie z tego środka ochrony wolności i praw, precyzuje ustawa z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). W świetle powyższych unormowań konstytucyjnych i ustawowych nie ulega wątpliwości, że przesłanką rozpoznania skargi konstytucyjnej nie może być wskazanie dowolnego przepisu ustawy lub innego aktu normatywnego, ale tylko takiego, który w konkretnej sprawie stanowił podstawę ostatecznego rozstrzygnięcia, a zarazem doprowadził do naruszenia wskazanych jako podstawa skargi konstytucyjnych wolności lub praw. W związku z tym obowiązkiem skarżącego jest dołączenie do skargi konstytucyjnej orzeczenia, które wykazuje powyższą, złożoną kwalifikację, tzn. zostało wydane na podstawie przepisów stanowiących przedmiot wniesionej skargi i prowadzi do niedozwolonej ingerencji w sferę konstytucyjnie chronionych praw podmiotowych. Ponadto w myśl art. 46 ust. 1 ustawy o TK skarga konstytucyjna może być wniesiona po wyczerpaniu drogi prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zaskarżonych przepisów.
Analiza skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie prowadzi do wniosku, że skarga nie spełnia wymogów nadania jej dalszego biegu wynikających z art. 79 Konstytucji oraz ustawy o TK.
Zasadniczym powodem odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu jest ustalenie, że skarga konstytucyjna została wniesiona z naruszeniem terminu przewidzianego w art. 46 ust. 1 ustawy o TK.
Skarżący wskazuje w skardze, że ostatecznym rozstrzygnięciem, z którym wiąże on naruszenie swoich praw i wolności jest wyrok Sądu Okręgowego w Katowicach z 24 maja 2011 r., doręczony mu 7 lipca 2011 r. i od dnia jego doręczenia liczy termin do wniesienia skargi konstytucyjnej. Orzeczenie to nie stanowi jednak rozstrzygnięcia wydanego na podstawie zaskarżonego art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów i nie jest elementem wyczerpania drogi prawnej warunkującej możliwość wniesienia skargi konstytucyjnej w przedmiocie zgodności tego przepisu z Konstytucją. Nie dotyczy ono bowiem skuteczności wypowiedzenia skarżącemu stosunku najmu w oparciu o ten przepis, lecz jest orzeczeniem kończącym postępowanie w przedmiocie eksmisji skarżącego z zajmowanego przez niego lokalu. W postępowaniu tym nie oceniano zaistnienia przesłanek wypowiedzenia umowy najmu określonych w zaskarżonym przepisie. Wynika to wyraźnie z wyroku Sądu Rejonowego Katowice-Wschód z 10 lutego 2011 r., w którym sąd ten stwierdził, że kwestia skuteczności wypowiedzenia skarżącemu umowy najmu była przedmiotem prawomocnego orzeczenia tego sądu w sprawie o sygn. I C 156/10 i – wobec powyższego – nie mogła być przedmiotem ponownego badania w postępowaniu w przedmiocie nakazania skarżącemu opuszczenia zajmowanego lokalu. Orzekając w tym postępowaniu, sąd był bowiem związany wcześniejszym wyrokiem z 26 kwietnia 2010 r., w którym stwierdzono, że dokonane przez właściciela lokalu na podstawie art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów wypowiedzenie umowy najmu było skuteczne. Stanowisko to zostało uznane za prawidłowe także przez Sąd Okręgowy w Katowicach w wyroku z 24 maja 2011 r. Dlatego nie sposób przyjąć, że zaskarżony przepis stanowił podstawę wskazanego przez skarżącego jako ostateczne rozstrzygnięcie o jego wolnościach i prawach wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach z 24 maja 2011 r.
Zaskarżony przepis był natomiast podstawą orzeczeń wydanych we wcześniejszym postępowaniu w przedmiocie skuteczności wypowiedzenia skarżącemu umowy najmu lokalu, które toczyło się przed Sądem Rejonowym Katowice-Wschód oraz Sądem Okręgowym w Katowicach w wyniku wniesienia przez skarżącego powództwa o ustalenie bezskuteczności tego wypowiedzenia. Postępowanie to zakończyło się wyrokiem Sądu Okręgowego w Katowicach z 29 czerwca 2010 r. i to od daty doręczenia skarżącemu tego wyroku, a więc od 9 sierpnia 2010 r., należy liczyć termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w przedmiocie zgodności z Konstytucją art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Termin upłynął 9 listopada 2010 r., a skarga konstytucyjna została wniesiona 7 października 2011 r., a więc z przekroczeniem ustawowego terminu do jej wniesienia o niemal 11 miesięcy. Na podstawie art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 oraz art. 46 ust. 1 ustawy o TK przekroczenie ustawowego terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej stanowi samoistną przesłankę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu.
Ponadto, Trybunał Konstytucyjny zauważa, że niezależnie od powyższego skardze konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie nie można nadać biegu także z uwagi na to, że sformułowane w niej zarzuty są niedopuszczalne lub oczywiście bezzasadne. W zakresie, w jakim skarżący zarzuca naruszenie przez art. 11 ust. 3 pkt 1 ustawy o ochronie praw lokatorów art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji, zarzuty są niedopuszczalne. Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego żaden ze wskazanych przepisów Konstytucji nie może być bowiem samodzielnym wzorcem kontroli w postępowaniu inicjowanym wniesieniem skargi konstytucyjnej.
W odniesieniu do art. 2 Konstytucji Trybunał zauważa, że skarżący, wskazując ten przepis jako wzorzec kontroli zaskarżonego przepisu, powołał się jedynie ogólnie na zasadę demokratycznego państwa prawnego, zobowiązującej – jego zdaniem – ustawodawcę do stanowienia prawa, które ma zapobiegać ewentualnym nadużyciom praw podmiotowych. Nie wskazał jednak, jakoby zarzucane przez niego naruszenie tej zasady miało związek z naruszeniem jakiegokolwiek innego przepisu Konstytucji gwarantującego prawa lub wolności jednostki. Jak wielokrotnie wskazywał w swoim orzecznictwie Trybunał, tak sformułowany zarzut nie może być przedmiotem rozpoznania w procedurze inicjowanej wniesieniem skargi konstytucyjnej. Zasada demokratycznego państwa prawnego, z której wynikają bardziej szczegółowe zasady ustrojowe, nie przybiera bowiem postaci konstytucyjnej wolności lub prawa, których ochronie służy – w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji – skarga konstytucyjna (zob. np. postanowienia TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02, OTK ZU nr 4/A/2002, poz. 53 i 15 grudnia 2009 r., Ts 5/08, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 13 oraz wyrok TK z 3 kwietnia 2006 r., SK 46/05, OTK ZU nr 4/A/2006, poz. 39). Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Trybunału Konstytucyjnego wynikające z art. 2 Konstytucji zasady mogą stanowić w postępowaniu skargowym jedynie pomocniczy wzorzec kontroli, pod warunkiem jednoczesnego wskazania innej naruszonej normy konstytucyjnej, statuującej wolność lub prawo (zob. wyrok TK z 26 kwietnia 2005 r., SK 36/03, OTK ZU nr 4/A/2005, poz. 40). Zarzut niezgodności z tymi zasadami mógłby być więc rozpatrywany wyłącznie w ramach oceny sposobu naruszenia konstytucyjnych wolności i praw (zob. postanowienie TK z 26 czerwca 2002 r., SK 1/02 oraz wyrok TK z 13 stycznia 2004 r., SK 10/03, OTK ZU nr 1/A/2004, poz. 2). Brak wskazania przez skarżącego takiego związku powoduje, że podniesiony przez niego zarzut niezgodności zakwestionowanego przepisu z art. 2 Konstytucji nie może być przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie.
Podobnie samodzielnego wzorca w postępowaniu inicjowanym skargą konstytucyjną nie może stanowić art. 32 ust. 1 Konstytucji. Jak bowiem stwierdził Trybunał w sprawie SK 10/01, gwarantowane przez ten przepis prawo do równego traktowania ma „charakter niejako prawa »drugiego stopnia« (»metaprawa«), tzn. przysługuje ono w związku z konkretnymi normami prawnymi lub innymi działaniami organów władzy publicznej, a nie w oderwaniu od nich – niejako »samoistnie«. Jeżeli te normy lub działania nie mają odniesienia do konkretnych określonych w Konstytucji wolności i praw, prawo do równego traktowania nie ma w pełni charakteru prawa konstytucyjnego, a to sprawia, że nie może ono być chronione za pomocą skargi konstytucyjnej” (postanowienie TK z 24 października 2001 r., SK 10/01, OTK nr 7/2001, poz. 225). Art. 32 Konstytucji, podobnie jak art. 2 Konstytucji, może więc być powołany jako wzorzec kontroli w postępowaniu skargowym tylko wówczas, gdy zostanie odniesiony do treści innych norm konstytucyjnych chroniących poszczególne wolności i prawa naruszone kwestionowaną w skardze konstytucyjnej regulacją (zob. np. postanowienie TK z 3 marca 2002 r., Ts 108/01, OTK ZU nr 2/B/2002, poz. 138 i tam cytowane orzecznictwo). Z petitum i uzasadnienia skargi konstytucyjnej wniesionej w niniejszej sprawie wynika natomiast, że skarżący podnosi zarzut naruszenia art. 32 ust. 1 Konstytucji jako niezależny (równoległy) wobec zarzutu naruszenia pozostałych wskazanych przez niego przepisów Konstytucji. W takim kształcie zarzut ten jest niedopuszczalny.
Wzorcem kontroli zgodności z Konstytucją przepisów zaskarżonych w skardze konstytucyjnej nie może być również art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji. Przepis ten określa politykę państwa w zakresie zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli oraz wyraźnie zastrzega, że ochronę praw lokatorów określa ustawa. Nie wskazuje więc standardu realizacji polityki zaspakajania potrzeb mieszkaniowych obywateli oraz nie kreuje uprawnienia na rzecz konkretnych osób, które uważają, że prowadzona przez państwo polityka ochrony lokatorów daje im zbyt nikły standard ochrony (zob. wyrok TK z 1 lipca 2003 r., P 31/02, OTK ZU nr 6/A/2003, poz. 58). Jak wyraźnie stwierdził Trybunał Konstytucyjny w wyroku w sprawie o sygn. K 5/03, art. 75 Konstytucji ma charakter normy programowej, formułującej strategiczne priorytety polityki państwa. Nie ustanawia natomiast prawa podmiotowego, którego ochrony można byłoby dochodzić w trybie skargi konstytucyjnej (wyrok TK z 29 września 2003 r., K 5/03, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 77, zob. też postanowienia TK z 24 października 2006 r., Ts 158/06, OTK ZU nr 6/B/2006, poz. 297 oraz 5 stycznia 2010 r., Ts 63/09, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 48).
Powołanie przez skarżącego jako wzorców kontroli zaskarżonego przepisu art. 2, art. 32 ust. 1 oraz art. 75 ust. 1 i 2 Konstytucji powoduje, że skarga konstytucyjna w tym zakresie nie spełnia wymagań określonych w art. 79 Konstytucji oraz art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK, co stanowi samodzielną podstawę odmowy nadania jej dalszego biegu.
W zakresie, w jakim skarżący zarzuca naruszenie przez zaskarżony przepis art. 52 ust. 1 Konstytucji, skarga konstytucyjna jest oczywiście bezzasadna. Art. 52 ust. 1 Konstytucji nie stanowi bowiem adekwatnego wzorca kontroli zakwestionowanej regulacji. Zaskarżony przepis nie ogranicza możliwości swobodnego przemieszczania się skarżącego po terytorium Rzeczypospolitej oraz wyboru przez niego miejsca zamieszkania i pobytu. Przewiduje jedynie możliwość rozwiązania z nim stosunku najmu lokalu, w którym czynsz jest odpowiednio niski, w sytuacji, w której najemca z lokalu nie korzysta. W tym zakresie podstawę odmowy nadania skardze konstytucyjnej dalszego biegu stanowi więc również art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 ustawy o TK.
Mając powyższe na uwadze, Trybunał Konstytucyjny postanowił jak w sentencji.