Pełny tekst orzeczenia

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 23 kwietnia 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 9 kwietnia 2013 r. w S.

sprawy L. Ł. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o składki na ubezpieczenia społeczne

na skutek odwołania L. Ł. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 31 sierpnia 2012 roku znak: (...)

I. zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala iż L. Ł. (1) jako były prezes zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nie odpowiada solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania tejże spółki z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres od marca do lipca 2007r.;

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. na rzecz L. Ł. (1) kwotę 3.600 (trzech tysięcy sześciuset) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 31 sierpnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że L. Ł. (1) jako były prezes zarządu (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W. odpowiada solidarnie całym swoim majątkiem za zobowiązania spółki z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego za okres od marca 2007 r. do lipca 2007 r. W decyzji wskazano, iż ogółem należność na dzień 31 sierpnia 2012 r. wynosi 174.932,42 zł, w tym: 84.472,58 zł z tytułu składek na FUS, 21.639,84 zł z tytułu składek na FUZ oraz 68.820,00 zł tytułem odsetek za zwłokę od zaległości za okres od marca 2007 r. do lipca 2007 r., naliczonych od należności głównej na dzień 31 sierpnia 2012 r.

W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że spółka nie dopełniła obowiązku zapłaty ww. świadczeń, a do dnia 20 czerwca 2012 r. nie ogłoszono jej upadłości. Skoro więc L. Ł. (1) pełnił obowiązki prezesa zarządu w spółce w okresie od 13 maja 2003r. do 31 sierpnia 2007r., to ponosi on odpowiedzialność za zaległości powstałe do chwili odwołania go z tej funkcji – na podstawie art. 116 ustawy - Ordynacja podatkowa

Pismem z dnia 28 września 2012 r. L. Ł. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, że nie ponosi on solidarnej odpowiedzialności za zaległości spółki (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. z tytułu nieopłaconych przez spółkę składek na FUS i FUZ za okres od marca 2007 r. do lipca 2007 r. Dodatkowo wniósł o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odwołania pełnomocnik skarżącego wskazał, że do ustalenia odpowiedzialności członka zarządu konieczne jest nie tylko ustalenie pozytywnych jej przesłanek, czyli bezskuteczności egzekucji zaległości oraz powstania zaległości w czasie pełnienia przez niego funkcji członka zarządu, ale także wykazanie, że nie zachodzą przesłanki wyłączające tę odpowiedzialność. Zdaniem skarżącego organ rentowy - z naruszeniem art. 122 Ordynacji podatkowej - zaniechał zbadania rzeczywistej kondycji (...) spółki (...) w chwili rezygnacji L. Ł. ze stanowiska prezesa jej zarządu, podczas gdy nie stanowi wystarczającej przesłanki do stwierdzenia, iż spółka była wówczas w złej kondycji finansowej wyłącznie wskazywana przez ZUS okoliczność, że we wskazanym w decyzji okresie spółka miała zaległości w opłacaniu składek. Skarżący podkreślił, że w czasie kiedy rezygnował z pełnienia funkcji prezesa zarządu brak było podstaw do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, co wyłącza jego odpowiedzialność za zobowiązania spółki.

Pełnomocnik zakwestionował także możliwość obciążenia skarżącego odpowiedzialnością za narosłe odsetki od zadłużenia głównego. Wskazał, iż organ rentowy w świetle jednoznacznego brzmienia przepisu art. 32 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych może obciążać członków zarządu spółki wyłącznie odpowiedzialnością za nieopłacone składki, nie zaś za odsetki od nich.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości, powołując się na argumentację podaną w zaskarżonej decyzji; złożył także wniosek o zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu według norm przepisanych. Pełnomocnik organu podniosła, iż L. Ł. nie wykazał istnienia przesłanek wyłączających jego odpowiedzialność za zobowiązania składkowe spółki powstałe w czasie pełnienia przez niego obowiązków prezesa zarządu spółki, w szczególności zaś tego, iż w spornym okresie spółka była w dobrej kondycji finansowej, uzasadniającej niezłożenie wniosku o upadłość. Zwróciła przy tym uwagę na fakt, że pierwsze trudności z uregulowaniem przez spółkę zobowiązań z tytułu składek pojawiły się w kwietniu 2007 r., a od października 2007 r. spółka w ogóle zaniechała płatności składek, co wskazuje na to, że niepłacenie składek w okresie od kwietnia do lipca 2007 r. nie miało charakteru przejściowych trudności finansowych.

W piśmie procesowym z dnia 11 lutego 2013r. (k. 69-70 akt sądowych) pełnomocnik organu rentowego oświadczyła, że wskazana w decyzji „solidarna” odpowiedzialność L. Ł. (1) dotyczy jego solidarnej odpowiedzialności wraz ze spółką (...), jednak jako że owa solidarna odpowiedzialność istnieje z mocy prawa, nieorzeczono o niej w decyzji, spółka (...) nie brała udziału w postępowaniu poprzedzającym wydanie decyzji wobec L. Ł. i decyzja ta nie została spółce doręczona.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

W dniu 9 kwietnia 2003 roku, przed notariuszem A. N.w S., została zawarta umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą: (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnościąw W.. Spółka została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Przedsiębiorców - Rejestrze Przedsiębiorców pod nr KRS (...)w dniu 13 maja 2003 r. Przedmiotem działalności spółki była produkcja drewna kominkowego, głównie na eksport. W KRS ujawniono, że w przypadku zarządu jednoosobowego „do składania oświadczeń i podpisywania w imieniu spółki” uprawniony jest prezes jej zarządu, a w przypadku zarządu wieloosobowego – „do składania oświadczeń i podpisywania w imieniu spółki” wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Od chwili wpisania spółki (...) do rejestru KRS jej zarząd był jednoosobowy.

L. Ł. (1) był prezesem zarządu spółki (...) w okresie od 13 maja 2003 r. do 31 sierpnia 2007 r. W dniu 31 sierpnia 2007r. złożył rezygnację z dalszego pełnienia funkcji prezesa, która została przyjęta przez zgromadzenie wspólników spółki. W tym dniu zgromadzenie to podjęło też uchwałę o odwołaniu L. Ł. z funkcji prezesa i powołania na to stanowisko z dniem 1 września 2007 r. Z. J.. Zmiana co do składu zarządu została ujawniona w rejestrze KRS postanowieniem Sądu z 7 stycznia 2008 r.

Niesporne, a nadto dowody:

- odpis z KRS z 22.12.2011 r. w aktach kontroli ZUS;

- zeznania L. Ł. - k. 59v-60v akt sprawy;

- uchwała Zwyczajnego zgromadzenia wspólników spółki z dnia 21.08.2007 r. dot. przyjęcia rezygnacji z funkcji prezesa zarządu - w aktach kontroli ZUS.

W roku 2007 spółka (...) zatrudniała pracowników i z tego tytułu zobowiązana była do opłacania składek na ich ubezpieczenia zdrowotne i społeczne. W okresie od marca 2007 r. do stycznia 2011 roku spółka nie opłaciła składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych. Ogółem należność z tego tytułu na dzień 31 sierpnia 2012 r. wyniosła: składki 494.156,45 zł, koszty upomnień 1056,00 zł, koszty egzekucyjne - 146,30 zł, odsetki od należności głównej 246.166,00 zł. Należność za okres od marca 2007 r. do lipca 2007 r. ustalona na dzień 31 sierpnia 2012 r. wynosiła 174.932,42 zł, w tym 84.472,58 zł z tytułu składek na FUS, 21.639,84 zł z tytułu składek na FUZ oraz 68.820,00 zł tytułem odsetek za zwłokę od zaległości za okres od marca 2007 r. do lipca 2007 r., naliczonych od należności głównej na dzień 31 sierpnia 2012 r.

Dowody:

- wydruki z systemu komputerowego ZUS – „stany należności dla płatnika” z 3.07.2012 r. oraz z 31.08.2012 r. -w aktach kontroli ZUS;

- zeznania L. Ł. - k. 59v-60v akt sprawy.

Wobec powstania zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne organ rentowy wszczął wobec spółki (...)egzekucję administracyjną. We wrześniu 2007 r. dokonano zajęcia rachunku bankowego spółki prowadzonego przez (...)1 Oddział w S.; zajęcie zostało dokonane w związku z egzekucją składek należnych za okres od marca do lipca 2007 r. wraz z odsetkami na fundusze: FUS (kwota 105.125,00 zł), FUZ (23.481,70 zł) oraz FPiFGŚP (4095,80 zł). Na tej podstawie bank przekazał we wrześniu 2007 r. na rachunek ZUS kwoty 807,89 zł oraz 13.084,26 zł, zaś w grudniu 2007 r. - 35,23 zł.

W dniu 13 marca 2008 r. akta egzekucyjne zostały przekazane do Urzędu Skarbowego w C.celem dalszej realizacji. Od lipca 2010 r., w związku ze zbiegiem egzekucji administracyjnej z egzekucją sądową, dalsze czynności egzekucyjne wobec spółki przekazano do prowadzenia Komornikowi Sądowemu przy Sądzie Rejonowym (...).

Postanowieniem z dnia 30 czerwca 2011 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym (...)w S.umorzył postępowanie egzekucyjne wobec spółki wobec stwierdzenia bezskuteczności egzekucji.

Dowody:

- pismo (...) z 11.09.2007 r., z 13.09.2007 r., z 10.12.2007 r.- w aktach płatnika teczka nr 1;

- zajęcia rachunku bankowego - w aktach płatnika teczka nr 1;

- postanowienie z 5.07.2010 r. - w aktach płatnika teczka nr 1;

- postanowienie z 30.06.2011 r. - w aktach płatnika teczka nr 2.

W okresie do września 2007r. spółka (...) miała zaległości wyłącznie w regulowaniu należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, FUS, FUZ, FP i FGŚP. Pozostałe należności na rzecz podmiotów trzecich regulowała na bieżąco.

Na dzień 12 grudnia 2007 r. nie ujawniono w szczególności po stronie spółki istnienia zaległości podatkowych.

Dowody:

- zaświadczenie o niezaleganiu w podatkach nr (...) - w aktach kontroli ZUS;

- wyciąg bankowy - historia transakcji za okres 01/01/2007 do 31/12/2007 - k. 5- 25 akt sprawy;

- arkusz spisu z natury na dzień 30.12.2008 r. - k. 45 akt sprawy;

- arkusze spisu z natury na dzień 31.12.2008 r. - k. 46, 47, 48 akt sprawy;

- arkusze spisu z natury na dzień 29.12.2008 r. - k. 50, 51, 52 akt sprawy;

- część opisowa do inwentaryzacji na dzień 31.12.2007 r. - k. 52 akt sprawy;

- inwentaryzacja na dzień 31.12.2008 r. - k. 53-54 akt sprawy;

- dowody wypłat KW z 2008 r. - k. 55-58 akt sprawy;

- zeznania L. Ł. - k. 59v-60v akt sprawy;

- zeznania świadka E. O. - k. 88-89 akt sprawy;

- zeznania świadka W. M. - k. 89-90 akt sprawy.

Pismem z 3 lipca 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. zawiadomił L. Ł. (1) o wszczęciu postępowanie wyjaśniającego w celu ustalenia jego odpowiedzialności, o której mowa w art. 116 ustawy z dnia 29 sierpnia 19997 roku Ordynacja podatkowa, za zobowiązania spółki (...) z tytułu nieopłaconych składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenia zdrowotne oraz Fundusz Pracy i fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, wskazując że spółka nie opłaciła należności za okres za okres od marca 2007 r. do stycznia 2011 r. Jednocześnie organ rentowy pouczył L. Ł. (1) o treści art. 10 §1 k.p.a. Pismo zostało doręczone L. Ł. (1) w dniu 5 lipca 2012 r.

Organ rentowy nie zawiadomił o toczącym się postępowaniu spółki (...).

Niesporne, a nadto dowody:

- pismo ZUS z 3.07.2012 r. w aktach kontroli ZUS;

-zwrotne poświadczenia odbioru w aktach kontroli ZUS;

- pismo procesowe ZUS z 11.02.2013 r. - k. 69-70 akt sprawy.

Pismem z dnia 20 sierpnia 2012 r. organ rentowy poinformował L. Ł. (1), że na podstawie art. 10 k.p.a. zostało zakończone postępowanie dowodowe w sprawie ustalenia jego stopnia odpowiedzialności za zobowiązania spółki (...) z tytułu nieopłaconych składek oraz że na podstawie zebranego materiału dowodowego stwierdził, że ponosi on odpowiedzialność za nieopłacone należności spółki za okres od marca 2007 r. do lipca 2007 r. w kwocie 106.112,42 zł wraz z należnymi odsetkami za zwłokę. Jednocześnie organ rentowy poinformował L. Ł., że przed wydaniem decyzji kończącej sprawę przysługuje mu prawo zapoznania się z całością zebranych dowodów oraz złożenia końcowego oświadczenia, z którego to prawa może skorzystać w ciągu 7 dni od dnia doręczenia niniejszego pisma. Pismo zostało doręczone L. Ł. (1) w dniu 22 sierpnia 2012 r.

Niesporne, a nadto dowód: pismo ZUS z 20.08.2012 r. wraz ze ZPO w aktach kontroli ZUS.

W dniu 31 sierpnia 2012 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzję, stwierdzającą odpowiedzialność L. Ł. (1) za zobowiązania spółki (...). Decyzja nie została doręczona spółce (...).

Niesporne, a nadto dowód: decyzja z 31.08.2012 r. - w aktach kontroli ZUS.

(...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w W. nadal jest wpisana do Krajowego Rejestru Sądowego - rejestru przedsiębiorców jako czynny podmiot gospodarczy. Obecnie spółka nie prowadzi jednak faktycznie żadnej produkcji oraz żadnej innej działalności.

Przez cały okres działalności spółki nie zgłaszano wniosku o jej upadłość, nie wszczynano również postępowania układowego, naprawczego ani likwidacyjego.

Niesporne, a nadto dowody:

- odpis KRS z 13.03.2012 r. w aktach kontroli ZUS;

- pismo Sądu Rejonowego (...)XII Wydziału Gospodarczego z 20.06.2012 r. - w aktach kontroli ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Zgodnie z treścią przepisu art. 116 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm.), za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu:

1)nie wykazał, że:

a)we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

b)niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy;

2) nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odpowiedzialność członków zarządu obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu (art. 116 § 2)

Powyższe przepisy stosuje się również do byłego członka zarządu (art. 116 § 4).

Na mocy art. 31 i 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, powołana regulacja ma zastosowanie także do składek na ubezpieczenie społeczne, na ubezpieczenie zdrowotne oraz do składek na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.

Jak z powyższego wynika, subsydiarna odpowiedzialność członka zarządu spółki w rozumieniu powołanego art. 116 Ordynacji podatkowej może się zaktualizować, gdy istnieją zobowiązania spółki, których egzekucja okazała się bezskuteczna. Mając na uwadze fakt, iż od wydanej przez ZUS decyzji L. Ł. (1) złożył odwołanie do sądu ubezpieczeń społecznych, a postępowanie w tej sprawie toczy się przed sądem powszechnym, jako postępowanie cywilne, regulowane przepisami Kodeksu postępowania cywilnego, należało więc pamiętać o rządzących procesem cywilnym zasadach dotyczących rozkładu ciężaru dowodu. W procesie cywilnym strony mają zaś obowiązek twierdzenia i dowodzenia tych wszystkich okoliczności (faktów), które stosownie do art. 227 k.p.c. mogą być przedmiotem dowodu (wyrok SN z dnia 9 stycznia 2001r., II CKN 1194/00, LEX nr52375). Do osoby występującej z pozwem należy więc udowodnienie faktów pozytywnych, które stanowią podstawę powództwa, gdyż z faktów tych wywodzi ona swoje prawo. Z kolei do strony przeciwnej - udowodnienie faktów negatywnych niweczących roszczenie przeciwnika.

Przenosząc powyższe reguły na grunt niniejszej sprawy, trzeba było więc uznać, że na organie rentowym spoczywał ciężar udowodnienia, że spółka (...) zalega wobec ZUS z płatnościami z tytułu składek, że zobowiązania te powstały w okresie kiedy skarżący pełnił funkcję członka zarządu spółki oraz że egzekucja tych należności z majątku spółki okazała się bezskuteczna. Dopiero po wykazaniu tych okoliczności mogły zaktualizować się podstawy do badania – w granicach wniosków dowodowych odwołującego się – czy zachodzą przesłanki wyłączające odpowiedzialność skarżącego za zobowiązania spółki: po pierwsze, czy we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości; po drugie, czy niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy; po trzecie zaś, czy wskazano mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zobowiązań spółki w znacznej części.

Ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie dokonane zostały więc w oparciu o zaoferowany przez strony materiał dowodowy, na który złożyły się zarówno dowody z dokumentów, jak i zeznania świadków oraz przesłuchanego za stronę L. Ł.. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie wzbudziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne. Podobnie ocenił Sąd zeznania przesłuchanych w sprawie osób, albowiem były one ze sobą zbieżne, znalazły pokrycie w złożonych przez odwołującego dowodach z dokumentów i nie ujawniły się żadne okoliczności, które mogłyby pozwolić poddać w wątpliwość prawdziwość twierdzeń świadków.

Wskazany materiał dowodowy okazał się wystarczający dla ustalenia wysokości zadłużenia spółki z tytułu zaległych składek (odpowiedzialność spółki w względem ZUS nie budziła wątpliwości Sądu ani co do zasady, ani co do wysokości) oraz stwierdzenia potencjalnej odpowiedzialności skarżącego za zobowiązania spółki z okresu sprawowania przez odwołującego się funkcji członka zarządu. W niniejszej sprawie bezspornym bowiem pozostawało, że w okresie od 13 maja 2003 r. do 31 sierpnia 2007 r. (a zatem w okresie objętym zaskarżoną decyzją) L. Ł. (1)był jedynym członkiem zarządu spółki (...)oraz, że we wskazanym w decyzji okresie spółka nie regulowała należności z tytułu składek na ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Ubezpieczeń Społecznych, Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych w kwotach wskazanych w zaskarżonej decyzji. Poza sporem pozostawało również i to, że wobec spółki (...)wszczęta została egzekucja administracyjna i sądowa przez ZUS Oddział w S., Urząd Skarbowy w C.oraz Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym (...)oraz, że postanowieniem z 30 czerwca 2011 r. Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym (...)umorzył postępowanie egzekucyjne wobec spółki w związku ze stwierdzeniem bezskuteczności prowadzonej egzekucji. Niespornym wreszcie było i to, że w całym okresie działalności spółki nie zgłaszano wniosku o jej upadłość, nie wszczynano również postępowania układowego lub naprawczego; nie przeprowadzono także jej likwidacji, wobec czego nadal jest ona istniejącym podmiotem gospodarczym, posiadającym odrębną osobowością prawną.

W analizowanym postępowaniu zbadania wymagała zatem wyłącznie kwestia, czy L. Ł. (1) – w oparciu o cytowany art. 116 Ordynacji podatkowej – może uwolnić się odpowiedzialności za zobowiązania Spółki ze względu na to, że: po pierwsze, we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości; po drugie, niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło bez jego winy; po trzecie, wskazano mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zobowiązań spółki w znacznej części. Sąd orzekający w niniejszej sprawie uznał, że w świetle zaoferowanego przez obie strony materiału dowodowego brak było podstaw do stwierdzenia odpowiedzialności L. Ł. za wskazane wyżej zadłużenie spółki (...) z tytułu należności składkowych z okresu od marca do lipca 2007 r.

W pierwszej kolejności należy więc wskazać, że dla oceny prawidłowości zachowania L. Ł. (1) w czasie pełnienia przezeń funkcji członka zarządu spółki (...), w aspekcie niezgłoszenia przezeń we właściwym czasie wniosku o ogłoszenie upadłości spółki, kluczowe znaczenie mają przepisy prawa upadłościowego i naprawczego, które obecnie regulowane jest przepisami ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz. U. Nr 60, poz. 535 ze zm.). Zgodnie z art. 10 ust. 1 tego aktu prawnego, upadłość ogłasza się w stosunku do dłużnika, który stał się niewypłacalny. Z treści przepisu art. 11 ust. 1 (w brzmieniu obowiązującym w okresie powstania zaległości składkowych wskazanych w zaskarżonej decyzji) wynika natomiast, że dłużnik jest niewypłacalny, jeżeli nie wykonuje swoich wymagalnych zobowiązań. Dłużnika będącego osobą prawną albo jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, uważa się za niewypłacalnego także wtedy, gdy jego zobowiązania przekroczą wartość jego majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco te zobowiązania wykonuje (ustęp 2). Natomiast przepis art. 21 ust. 1 stanowi, że dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości. Z powyższych uregulowań prawnych wynika więc jasno, że zastosowanie mechanizmu przewidzianego normą art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej będzie możliwe dopiero po niebudzącym wątpliwości ustaleniu stanu faktycznego, w tym m.in. ustaleniu, że w okresie pełnienia przez daną osobę funkcji członka zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością zaszły okoliczności uzasadniające zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub postępowania zapobiegającego upadłości (postępowanie układowe), a dopiero w przypadku uznanie, że taki wniosek nie został zgłoszony we właściwym czasie - po wykazaniu, że niedokonanie tej czynności nastąpiło bez winy członka zarządu spółki.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekający zwrócił więc uwagę, że Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu uchwały z dnia 10 sierpnia 2009 r., sygn. akt II FPS 3/09, podjętej przez skład siedmiu sędziów wskazał, że: „(...) w szczególności zgodzić się należało z tezą, że w każdym przypadku orzekania o odpowiedzialności członka zarządu organ podatkowy jest zobowiązany zbadać, czy i kiedy wystąpiły przesłanki do ogłoszenia upadłości. Tylko bowiem niezłożenie wniosku o upadłość w terminie czyni otwartą kwestię odpowiedzialności członka zarządu na podstawie przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Do takiego wniosku prowadzi wnioskowanie a contrario: skoro członek zarządu nie odpowiada, jeśli we właściwym czasie zgłoszono upadłość, to odpowiadać może tylko wtedy, kiedy upadłości we właściwym czasie nie zgłoszono. Zatem, również w takiej sytuacji przedmiotem ustaleń faktycznych, niezbędnych do oceny właściwego zastosowania przepisu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej w zakresie wprowadzonych w nim przesłanek egzoneracyjnych, powinno być zbadanie, czy w tym czasie sytuacja finansowa spółki nakazywała ogłoszenie upadłości lub wszczęcie postępowania układowego." Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela powyższy pogląd.

W orzecznictwie sądów administracyjnych akcentuje się nadto, iż organy podatkowe orzekając o odpowiedzialności członków zarządów spółek kapitałowych za zobowiązania tych spółek, powinny jednoznacznie i precyzyjnie ustalić oraz ocenić czas powstania prawnego obowiązku zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości w kontekście ustaleń faktycznych: kiedy spółka zaprzestała płacenia długów lub kiedy nastąpił stan, w którym jej majątek nie wystarczał na zaspokojenie długów. Dopiero jeżeli z przeprowadzonego postępowania dowodowego będzie wynikać, że w okresie pełnienia przez skarżącego funkcji członka zarządu istniały podstawy do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, a wniosek taki we właściwym czasie nie został złożony, rolą organów jest ustalenie czy skarżący wykazał brak winy w niedokonaniu powyższej czynności. Z uwagi na zbieżną rolę obu tych rodzajów postępowań – podatkowego oraz składkowego, zmierzających do odzyskania przez Skarb Państwa przypadających na jego rzecz kwot z tytułu należności publicznoprawnych, koniecznym jest zastosowanie takiego samego mechanizmu także i w toku postępowania prowadzonego przez ZUS.

Mając na uwadze powyższe Sąd zwrócił uwagę, że w rozpoznawanej sprawie organ rentowy uzasadniając swoje stanowisko wskazał jedynie, że w jego ocenie przesłanką do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w okresie kiedy odwołujący się był prezesem zarządu spółki (...) był sam fakt zaniechania płacenia należności z tytułu składek przez spółkę (...) od marca 2007 r. Organ rentowy podkreślił przy tym, że pierwsze trudności z uregulowaniem przez spółkę zobowiązań z tytułu składek pojawiły się w kwietniu 2007 r., a od października 2007 r. spółka w ogóle zaniechała płacenia składek, co wskazuje na to, że analogiczne zachowanie w okresie od kwietnia do lipca 2007 r. nie było spowodowane tylko przejściowymi trudnościami finansowych. Stanowisko to trzeba było jednak uznać za chybione.

Powszechnie przyjmuje się, że czasem właściwym na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości jest czas, gdy wprawdzie dłużnik spłaca jeszcze niektóre długi, ale wiadomo już, że ze względu na brak środków nie będzie mógł zaspokoić wszystkich swoich wierzycieli. Czasem właściwym nie jest więc dopiero czas, gdy dłużnik przestał już całkowicie spłacać swoje długi i nie ma majątku na ich zaspokojenie (tak m.in. wyroki Sądu Najwyższego z 6 czerwca 1997 r., III CKN 65/97, z dnia 11 października 2000 r., III CKN 252/00 oraz z 13 marca 2009 r., II CSK 543/08). Z powyższego nie wynikają jednak podstawy do skutecznego twierdzenia, iż niepłacenie należności przypadających na rzecz jednego tylko z kilku wierzycieli oznacza konieczność natychmiastowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.

Zdaniem Sądu w niniejszym postępowaniu odwołujący się wykazał, że w spornym okresie spółka miała zaległości wyłącznie w regulowaniu należności z tytułu składek do ZUS, jednak pozostałe wierzytelności, w tym wobec Urzędu Skarbowego, regulowała na bieżąco. Dowodem powyższego jest zaświadczenie wystawione przez Naczelnika Urzędu Skarbowego w C. z 12.12.2007 r., z którego wynika, że na dzień 12 grudnia 2007 r. nie ujawniono zaległości podatkowych (...) sp.z o.o. w W.; Urząd Skarbowy nie prowadził postępowania egzekucyjnego w administracji również w zakresie innych niż podatkowe zobowiązań spółki. Dodatkowo odwołujący się przedstawił wyciąg z rachunku bankowego spółki z okresu od sierpnia 2007 r. do stycznia 2008 r. oraz potwierdzenia otrzymania gotówki od kontrahentów, z których wynikało, że spółka regulowała wierzytelności wobec swoich kontrahentów, jak również posiadała źródła dochodu (na jej konto wpływały należności pieniężne). Powyższe dowody zdaniem Sądu potwierdziły wersję odwołującego się, że w okresie pełnienia przez niego obowiązków prezesa zarządu brak było podstaw do ogłoszenia upadłości spółki. Co więcej Sąd zwrócił uwagę, że na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego, w tym również zeznań odwołującego się i przesłuchanych świadków, w tym głównej księgowej spółki brak było podstaw do zakwestionowania twierdzeń odwołującego się, że nie składał on wniosku o upadłość spółki, gdyż jej kłopoty finansowe spółki w wyniku których zaprzestano opłacania składek miały charakter przejściowy. Z wyjaśnień odwołującego się i świadków wynikało bowiem, że trudności finansowe spółki w roku 2007 wiązały się z tym, że w związku z ciepłą zimą z przełomu 2006 i 2007 r. zrealizowano mniej zamówień na towar produkowany przez spółkę (drewno kominkowe), jednakże oczekiwano, iż jesienią 2007 r. obroty wzrosną i spółka pokryje zadłużenie. Przewidywania te zresztą sprawdziły się, co potwierdziły przedłożone przez odwołującego się wyciągi bankowe i dowody wpłaty.

W świetle powyższego w ocenie Sądu w analizowanym postępowaniu uznać należało, że skarżący wykazał, że brak było podstaw do uznania, iż ponosi on odpowiedzialność (winę) w niezgłoszeniu - w czasie sprawowania przez niego obowiązków prezesa zarządu (...) sp. z o.o.- wniosku o ogłoszenie upadłości (postępowania układowego) tejże spółki. Krótkotrwałe wstrzymanie płacenia długów wskutek przejściowych trudności nie mogło być bowiem uznane za podstawę ogłoszenia upadłości, gdyż o niewypłacalności w rozumieniu art. 11 ust. 1 p.u.n. można mówić dopiero wtedy, gdy dłużnik z braku środków przez dłuższy czas nie wykonuje przeważającej części swoich zobowiązań, trwale zaprzestaje ich wykonywania (tak: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 2011 r., V CSK 211/10 ).

Nie uszło przy tym uwadze Sądu, że po ustąpieniu odwołującego się z funkcji prezesa zarządu spółki (co nastąpiło z dniem 31 sierpnia 2007 r.) nie pokryła zadłużenia wobec ZUS, co więcej nie podjęła się opłacania również bieżących składek w kolejnych latach. Okoliczność ta jednak zdaniem Sądu nie uzasadnia obciążenia odwołującego się odpowiedzialnością za zaległości składowe spółki z okresu od marca do lipca 2007 r. Skoro bowiem w okresie pełnienia funkcji przez członka zarządu nie zachodziły przesłanki do ogłoszenia upadłości, to późniejsze pogorszenie się sytuacji finansowej spółki w okresie, kiedy już tej funkcji nie pełnił, powoduje uwolnienie tego członka zarządu od odpowiedzialności ukształtowanej w art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej. Sąd orzekający stoi bowiem na stanowisku, że jeżeli w momencie, gdy członek zarządu spółki z o.o. przestał pełnić tę funkcję istniały zaległości podatkowe spółki, lecz jej kondycja finansowa nie dawała podstaw do zgłaszania wniosku o ogłoszenie upadłości lub wszczęcia postępowania zapobiegającego upadłości (postępowania układowego), co uległo zmianie w czasie kiedy nie pełnił on już tejże funkcji i nie miał wpływu na podjęcie tych działań - spełniona jest w rozumieniu art. 116 § 1 Ordynacji podatkowej przesłanka wykazania braku winy tego członka za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewszczęcie postępowania układowego we właściwym ku temu czasie. Warto dodać, że przedstawione wyżej stanowisko jest zbieżne z poglądem wyrażonym przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 4 listopada 2005 r., sygn. I FSK 266/05 (niepubl.) oraz w wyroku z 15 lutego 2006 r. I FSK 114/05. Podobnie wypowiedział się także NSA w wyroku z 20 listopada 2003 r., sygn. akt III SA 110/02 (niepubl.) oraz WSA w Warszawie w wyroku z 3 grudnia 2004 r., sygn. akt III SA/Wa 209/04 (niepubl.).

W dalszej kolejności Sąd zwrócił uwagę, że zaskarżoną w niniejszej sprawie decyzję organu rentowego należało uznać za błędną również z przyczyn formalnych. Zasadą jest, że w postępowaniu zmierzającym do orzeczenia o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości z tytułu składek stroną powinien być również pierwotny dłużnik - płatnik składek. O występowaniu takiej potrzeby przekonuje zresztą dodatkowo chociażby konieczność zapewnienia wszystkim osobom, potencjalnie odpowiedzialnym za cudzą zaległość podatkową, możliwości obrony własnych interesów, w tym w zakresie dowodzenia przesłanek egzoneracyjnych. Różne okoliczności faktyczne rzutujące na odpowiedzialność poszczególnych osób mogą wszak, z różnych powodów, być dla nich nie znane i dopiero współuczestniczenie w postępowaniu spowodować może ich ujawnienie, a co za tym idzie wykorzystanie we własnym interesie.

Mając na uwadze powyższe, należało więc wskazać, że postępowanie przed organem rentowym dotyczące stwierdzenia odpowiedzialności członka zarządu za zaległości składkowe spółki (...) (płatnika składek) z okresu od marca do lipca 2007 r. toczyło się wyłącznie przy udziale L. Ł. (1). Organ rentowy nie zawiadomił o toczącym się postępowaniu spółki (...), mimo iż nadal figuruje ona jako istniejąca osoba prawna w Krajowym Rejestrze Sądowym - rejestrze przedsiębiorców. Co więcej, w wydanej przez siebie decyzji nie orzekł o solidarnej odpowiedzialności L. Ł. ze spółką (...) (zamieszczono tylko zapis o tym, że odpowiada on „solidarnie”, nie wyjaśniając z kim), ani nie doręczył tej decyzji spółce. W ocenie Sądu orzekającego takie postępowanie organu rentowego należało uznać za nieprawidłowe w stopniu powodującym konieczność uwzględnienia odwołania.

Sąd zwrócił przy tym uwagę - na co powołała się pełnomocnik organu rentowego - że w uzasadnieniu uchwały siedmiu sędziów z dnia 15 października 2009 r. ( sygn. akt I UZP 3/2009) Sąd Najwyższy wskazał m.in., że „nie jest (…), konieczne wskazywanie spółki z o.o. (płatnika składek) w decyzji dotyczącej odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej jako podmiotu odpowiedzialnego solidarnie z członkami zarządu. (…) Solidarna odpowiedzialność płatnika składek z osobami trzecimi istnieje (…) niezależnie od tego czy został on wskazany w osnowie rozważanej decyzji organu rentowego.” Nie kwestionując powyższego poglądu wskazać jednak w tym miejscu należy, że stan sprawy, w której Sąd Najwyższy sformułował powyższe stanowisko był zgoła odmienny od niniejszej. Zagadnienie prawne rozpatrywane przez Sąd Najwyższy w powiększonym składzie dotyczyło bowiem sytuacji, gdy decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych orzekająca o odpowiedzialności członków zarządu za zaległości spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne oraz składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych i na ubezpieczenie zdrowotne została wydana po wykreśleniu spółki z Krajowego Rejestru Sądowego (a więc w czasie, gdy spółka ta już formalnie nie istniała). Sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela więc wyrażony w omawianej uchwale pogląd, że organ rentowy może wydać decyzję obciążającą osobę trzecią odpowiedzialnością za niezapłacone przez podmiot zobowiązany (tu: spółkę kapitałową) składki ubezpieczeniowe także w sytuacji, gdy podmiot zobowiązany utracił byt prawny, a tym samym niemożliwe byłoby wszczęcie przeciwko niemu postępowania o niezapłacone składki i wydanie decyzji określającej istnienie zaległości składkowej i jej wymiar. Niemniej jednak w ocenie Sądu Okręgowego brak jest podstaw, by zasadę tę rozciągać także na przypadki, w których stan faktyczny przedstawia się tak jak w niniejszej sprawie, w której było niespornym, że wprawdzie obecnie spółka (...) nie prowadzi produkcji, jednakże nadal figuruje w Krajowym Rejestrze Sądowym - rejestrze przedsiębiorców, a zatem nie utraciła bytu prawnego. W takiej zaś sytuacji stroną postępowania administracyjnego zmierzającego do orzeczenia o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości z tytułu składek stroną musi być również pierwotny dłużnik - płatnik składek. Pogląd ten zresztą został również wyrażony wprost w uzasadnieniu prawnym przytoczonej powyżej uchwały Sądu Najwyższego. W dalszej części swoich rozważań Sąd Najwyższy wskazał bowiem, że „ niewątpliwie zasadą jest, że w postępowaniu zmierzającym do orzeczenia o odpowiedzialności osoby trzeciej za zaległości z tytułu składek stroną powinien być pierwotny dłużnik - płatnik składek (podkr. wł.). Niemniej jednak brak płatnika, spowodowany jego likwidacją, nie stoi na przeszkodzie do wydania decyzji o odpowiedzialności osób trzecich, przy czym w takiej sytuacji nie jest dopuszczalne wyłączenie kontroli wysokości zaległości składkowych, bowiem prowadziłoby to do niemożności zakwestionowania wysokości należności składkowych po raz pierwszy określonych w decyzji organu rentowego”. Z powyższego zdaniem Sądu Okręgowego wynika więc jednoznacznie, że wyłącznie w sytuacji braku płatnika (spowodowanego jego likwidacją) możliwe jest wydanie decyzji o odpowiedzialności członka zarządu bez konieczności traktowania spółki kapitałowej (płatnika składek) jako strony postępowania (co zresztą jest wówczas logicznie uzasadnione właśnie likwidacją - nieistnieniem tego podmiotu). Orzeczenie o odpowiedzialności osób trzecich nie uwalnia dłużnika od tej odpowiedzialności, tylko poszerza krąg podmiotów, od których organ rentowy może dochodzić zaspokojenia. Odpowiedzialność osób trzecich ma charakter posiłkowy w stosunku do odpowiedzialności podatnika (płatnika i inkasenta). Orzeczenie o odpowiedzialności członków zarządu istniejącej spółki kapitałowej za jej zobowiązania składkowe powinno zatem nastąpić po przeprowadzeniu postępowania nie tylko z udziałem wszystkich członków zarządu tej spółki (w niniejszej sprawie był to wyłącznie L. Ł.), ale również z udziałem tej spółki, jako stron tego postępowania. Jeśli zaś organ rentowy powyższego zaniechał, dopuścił się zaniechania którego nie można było naprawić na etapie postępowania sądowego.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że stwierdził, iż brak jest podstaw do stwierdzenia solidarnej odpowiedzialności L. Ł. (1) za zobowiązania (...) sp. z o.o. z siedzibą w W. z tytułu nieopłaconych przez spółkę wynikających z jej działalności składek za okres od marca do lipca 2007 r.

W punkcie II wyroku – w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 6 ust. 6 w zw. z § 2 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U. 2002 nr 163 poz. 1349 z późn. zm.).) – Sąd zasądził od organu rentowego się na rzecz odwołującego się kwotę 3.600 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.