Ts 45/12
-
Data orzeczenia:
-
Organ orzekający:
-
Skład sędziowski:
Powołane przepisy:
Dodatkowe informacje:
Pełny tekst orzeczenia
371/4/B/2013
POSTANOWIENIE
z dnia 19 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 45/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Maria Gintowt-Jankowicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Pawła K. w sprawie zgodności:
art. 442 § 1 i 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 22 lutego 2012 r. Paweł K. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 442 § 1 i 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 42 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący został oskarżony o nakłanianie do popełnienia zbrodni zabójstwa oraz ułatwienie popełnienia tej zbrodni, a następnie prawomocnym wyrokiem uznany za winnego zbrodni zabójstwa. Wyrokiem z 4 czerwca 2007 r. (sygn. akt III K 248/06/6) Sąd Okręgowy w Poznaniu – III Wydział Karny uznał skarżącego za winnego czynu określonego w art. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 2 pkt. 2 i 3 i art. 157 § 1 w zw. z art. 11 § 2 ustawy z dnia 6 sierpnia 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.). Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny wyrokiem z 11 października 2007 r. (sygn. akt II AKa 176/07) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Kasację od tego rozstrzygnięcia, wniesioną przez obrońcę skazanego, Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 29 maja 2008 r. (sygn. akt V KK 99/08) jako oczywiście bezzasadną. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 16 kwietnia 2009 r. (P 11/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 49) obrońcy skarżącego złożyli wniosek o wznowienie postępowania karnego. Sąd Najwyższy wyrokiem z 27 sierpnia 2009 r. (sygn. akt V KO 33/09) uchylił oba wyroki sądów powszechnych w stosunku do skarżącego w części obejmującej kwalifikację prawną czynu oraz wymierzoną skarżącemu karę i w tym zakresie przekazał je sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Po przeprowadzeniu w całości postępowania wyrokiem z 28 czerwca 2010 r. (sygn. akt III K 388/09/7) Sąd Okręgowy w Poznaniu – III Wydział Karny uznał skarżącego za winnego czynu określonego w art. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 1 i art. 157 § 1 w zw. z art. 11 § 2 i art. 64 § 1 k.k. Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny wyrokiem z 18 listopada 2010 r. (sygn. akt II AKa 206/10) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Kasację od tego rozstrzygnięcia, wniesioną przez obrońcę skazanego, Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 18 października 2011 r. (sygn. akt V KK 193/11) jako oczywiście bezzasadną.
Skarżący wskazał, że art. 442 § 1 i 3 k.p.k. „w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość związania obszaru kognicji sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania granicami, w jakich nastąpiło przekazanie, zawężającymi zakres, w którym będzie się toczyć wznowione postępowanie karne jedynie do kwestii kwalifikacji prawnej oraz kary” narusza zasadę domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji). Ponadto zakwestionowany przepis „w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość związania sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania granicami, w jakich nastąpiło przekazanie, a przez to dopuszcza możliwość odebrania oskarżonemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia, a więc wnikliwego rozpoznania sprawstwa i winy oskarżonego w sposób niezależny i niezawisły przez właściwy funkcjonalnie sąd” jest niezgodny z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów będących podstawą ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.
W skardze konstytucyjnej zakwestionowano art. 442 § 1 i 3 k.p.k. Zgodnie z art. 442 § 1 k.p.k. „sąd, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. Uchylenie wyroku tylko w zakresie rozstrzygnięcia o karze albo innym środku nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania. Natomiast w myśl art. 442 § 3 k.p.k. zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.
Jedną z przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej jest zaskarżenie przepisu, który był podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]). W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący wyjaśnił, że ostatecznym orzeczeniem o jego prawach i wolnościach jest postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r. (sygn. akt V KK 193/11), doręczone mu 22 listopada 2011 r. Określenie to jest wiążące dla Trybunału Konstytucyjnego, ponieważ wyłącznie do skarżącego należy wskazanie ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, w związku z którą wnosi skargę konstytucyjną (por. art. 46 ust. 1 i art. 47 ustawy TK).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że objęty skargą konstytucyjną art. 442 § 1 i 3 k.p.k. był podstawą wyroku z 28 czerwca 2010 r. (sygn. akt III K 388/09/7), wydanego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu – III Wydział Karny, oraz wyroku z 18 listopada 2010 r. (sygn. akt II AKa 206/10), wydanego przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny. Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w związku z wyrokiem sądu II instancji, określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, rozpoczął bieg następnego dnia po doręczeniu skarżącemu wskazanego orzeczenia. Tymczasem skargę konstytucyjną wniesiono dopiero 22 lutego 2012 r. Trybunał przypomina, że na rozpoczęcie, bieg i upływ terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej nie wpływa w żaden sposób wniesienie kasacji do Sądu Najwyższego (zob. np. postanowienia TK z 1 sierpnia 2000 r., Ts 71/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 244 oraz 14 grudnia 2009 r., Ts 97/2008, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16). Kasacja w sprawach karnych (tak jak skarga kasacyjna w sprawach cywilnych) jest bowiem środkiem nadzwyczajnym, pozainstancyjnym i subsydiarnym. Świadczy o tym już sama systematyka k.p.k.: umiejscowienie rozdziału 55 Kasacja w dziale XI (Nadzwyczajne środki zaskarżenia), za działem IX (Postępowanie odwoławcze).
Termin do wniesienia skargi konstytucyjnej oblicza się od daty doręczenia prawomocnego orzeczenia sądu II instancji bez względu na to, czy skarżący złożył kasację (skargę kasacyjną), czy też zrezygnował z jej wniesienia. Niewniesienie kasacji (skargi kasacyjnej) od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji nie stanowi „niewyczerpania drogi prawnej” (por. postanowienie TK z 16 maja 2007 r., Ts 99/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 119; Z. Czeszejko-Sochacki, Skarga konstytucyjna w prawie polskim, „Przegląd Sejmowy” 1998, nr 1, s. 45; Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 165).
Niezależnie od powyższego Trybunał przypomina, że instytucja związania sądu, który ponownie rozpoznaje sprawę, wytycznymi sądu, który wydał orzeczenie kasatoryjne, nie jest charakterystyczna dla postępowania karnego. Analogiczna regulacja na gruncie procedury cywilnej zawarta jest w art. 386 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). W uzasadnieniu postanowienia z 21 lutego 2006 r. Trybunał wskazał: „Związanie sądu orzekającego w ponownym postępowaniu oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania nie narusza także gwarantowanego przez art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 178 ust. 1 Konstytucji prawa do sądu niezawisłego” (SK 1/05, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 22). Rozwijając tę myśl w postanowieniu z 16 marca 2011 r. Trybunał podkreślił, że art. 386 § 6 k.p.c. „należy traktować jako zasygnalizowanie sądowi pierwszej instancji uchybień i nieprawidłowości w ustaleniach, by ponownie wydanemu orzeczeniu nie można było postawić tych samych i jednocześnie słusznych zarzutów wskazanych w apelacji. Wobec konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności wydawanie przez sądy wyroków na skutek przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia nie może bowiem polegać na dowolności i niczym nieograniczonej swobodzie. Nie narzuca to jednak sądowi pierwszej instancji treści wyroku, a zatem obowiązek zastosowania się do wskazań sądu drugiej instancji nie ma bezpośredniego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy” (P 36/09, OTK ZU nr 2/A/2011, poz. 16).
Z powołanego orzecznictwa wynika, że związanie sądu I instancji wskazaniami sądu odwoławczego nie narusza prawa do sądu.
Należy wziąć pod uwagę to, że w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej zakwestionowano art. 442 § 1 i 3 k.p.k. w kontekście związania sądu powszechnego zakresem orzeczenia o wznowieniu postępowania, wydanym przez Sąd Najwyższy. Wznowienie postępowania jest jedynym sposobem umożliwiającym rozpoznanie sprawy, w której zapadł prawomocny wyrok kończący postępowanie w sprawie. Skarga o wznowienie postępowania jest wyjątkiem od zasady prawomocności orzeczeń i wynika z tego, że powaga rzeczy osądzonej powinna chronić orzeczenia, które odpowiadają wymogom praworządności, a więc te, które są zgodne z prawdą materialną i z prawem (por. wyroki TK z 13 maja 2002 r., SK 32/01, OTK ZU nr 3/2002, poz. 31; 20 maja 2003 r., SK 10/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 41). Wznowienie postępowania dopuszczalne jest wtedy, gdy nie ma już innej możliwości realizacji prawa do rozpatrzenia sprawy. „Poszanowanie stosunków prawnych, ukształtowanych prawomocnie na podstawie obowiązującego w dacie ich rozstrzygania stanu prawnego, jest wyrazem zasady pewności i bezpieczeństwa prawnego, ma więc swoje aksjologiczne uzasadnienie. W stosunku do tych zasad wznowienie postępowania prawomocnie zakończonego jest wyjątkiem, którego podstawą muszą być szczególnie ważne względy, w sposób konkretny zdefiniowane w poszczególnych procedurach i uruchamiane przy zachowaniu szczególnego reżymu” (Z. Czeszejko-Sochacki, Wznowienie postępowania jako skutek pośredni orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, PiP z 2000 r., nr 2, s. 16).
Podstawą wznowienia postępowania w sprawie skarżącego był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 kwietnia 2009 r. (P 11/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 49), w którym stwierdzono sprzeczność art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363), zmieniającego treść art. 148 § 2 k.k., z art. 118 ust. 1 i art. 119 ust. 1 i 2 Konstytucji. W konsekwencji Sąd Najwyższy wyrokiem z 27 sierpnia 2009 r. uchylił oba wyroki sądów powszechnych w stosunku do skarżącego jedynie w części obejmującej kwalifikację prawną czynu oraz wymierzoną skarżącemu karę. Tym samym zakreślił sądom powszechnym kognicję przy ponownym rozpoznawaniu sprawy. Podstawą wznowienia nie było bowiem ujawnienie nowych faktów czy dowodów, które rzutowałby na okoliczności sprawy ustalone w poprzednim postępowaniu (art. 540 § 1 k.p.k.), ale orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie (art. 540 § 2 k.p.k.). Sąd Najwyższy nie uchylił wyroków sądów powszechnych w pozostałym zakresie, a więc jest prawomocny, m.in. w części dotyczącej winy skarżącego, wyrok sądu II instancji z 11 października 2007 r., utrzymujący w mocy orzeczenie sądu I instancji z 4 czerwca 2007 r.
Jak wynika z przedstawionej analizy, zarzuty skarżącego dotyczące naruszenia zasady domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji) oraz prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) są oczywiście bezzasadne.
W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
POSTANOWIENIE
z dnia 19 kwietnia 2013 r.
Sygn. akt Ts 45/12
Trybunał Konstytucyjny w składzie:
Maria Gintowt-Jankowicz,
po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej Pawła K. w sprawie zgodności:
art. 442 § 1 i 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.) z art. 42 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
p o s t a n a w i a:
odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.
UZASADNIENIE
W skardze konstytucyjnej z 22 lutego 2012 r. Paweł K. (dalej: skarżący) zarzucił niezgodność art. 442 § 1 i 3 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz. U. Nr 89, poz. 555, ze zm.; dalej: k.p.k.) z art. 42 ust. 3 i art. 45 ust. 1 Konstytucji.
Skarga konstytucyjna została sformułowana w związku z następującym stanem faktycznym. Skarżący został oskarżony o nakłanianie do popełnienia zbrodni zabójstwa oraz ułatwienie popełnienia tej zbrodni, a następnie prawomocnym wyrokiem uznany za winnego zbrodni zabójstwa. Wyrokiem z 4 czerwca 2007 r. (sygn. akt III K 248/06/6) Sąd Okręgowy w Poznaniu – III Wydział Karny uznał skarżącego za winnego czynu określonego w art. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 2 pkt. 2 i 3 i art. 157 § 1 w zw. z art. 11 § 2 ustawy z dnia 6 sierpnia 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.; dalej: k.k.). Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny wyrokiem z 11 października 2007 r. (sygn. akt II AKa 176/07) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Kasację od tego rozstrzygnięcia, wniesioną przez obrońcę skazanego, Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 29 maja 2008 r. (sygn. akt V KK 99/08) jako oczywiście bezzasadną. W związku z wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z 16 kwietnia 2009 r. (P 11/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 49) obrońcy skarżącego złożyli wniosek o wznowienie postępowania karnego. Sąd Najwyższy wyrokiem z 27 sierpnia 2009 r. (sygn. akt V KO 33/09) uchylił oba wyroki sądów powszechnych w stosunku do skarżącego w części obejmującej kwalifikację prawną czynu oraz wymierzoną skarżącemu karę i w tym zakresie przekazał je sądowi I instancji do ponownego rozpoznania. Po przeprowadzeniu w całości postępowania wyrokiem z 28 czerwca 2010 r. (sygn. akt III K 388/09/7) Sąd Okręgowy w Poznaniu – III Wydział Karny uznał skarżącego za winnego czynu określonego w art. 13 § 1 w zw. z art. 148 § 1 i art. 157 § 1 w zw. z art. 11 § 2 i art. 64 § 1 k.k. Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny wyrokiem z 18 listopada 2010 r. (sygn. akt II AKa 206/10) utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie. Kasację od tego rozstrzygnięcia, wniesioną przez obrońcę skazanego, Sąd Najwyższy oddalił postanowieniem z 18 października 2011 r. (sygn. akt V KK 193/11) jako oczywiście bezzasadną.
Skarżący wskazał, że art. 442 § 1 i 3 k.p.k. „w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość związania obszaru kognicji sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania granicami, w jakich nastąpiło przekazanie, zawężającymi zakres, w którym będzie się toczyć wznowione postępowanie karne jedynie do kwestii kwalifikacji prawnej oraz kary” narusza zasadę domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji). Ponadto zakwestionowany przepis „w zakresie, w jakim dopuszcza możliwość związania sądu, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania granicami, w jakich nastąpiło przekazanie, a przez to dopuszcza możliwość odebrania oskarżonemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia, a więc wnikliwego rozpoznania sprawstwa i winy oskarżonego w sposób niezależny i niezawisły przez właściwy funkcjonalnie sąd” jest niezgodny z prawem do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji).
Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:
Skarga konstytucyjna jest szczególnym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skarga konstytucyjna inicjuje procedurę, której celem jest zbadanie zgodności z Konstytucją przepisów będących podstawą ostatecznego orzeczenia o prawach skarżącego.
W skardze konstytucyjnej zakwestionowano art. 442 § 1 i 3 k.p.k. Zgodnie z art. 442 § 1 k.p.k. „sąd, któremu przekazano sprawę do ponownego rozpoznania, orzeka w granicach, w jakich nastąpiło przekazanie. Uchylenie wyroku tylko w zakresie rozstrzygnięcia o karze albo innym środku nie stoi na przeszkodzie uniewinnieniu oskarżonego lub umorzeniu postępowania. Natomiast w myśl art. 442 § 3 k.p.k. zapatrywania prawne i wskazania sądu odwoławczego co do dalszego postępowania są wiążące dla sądu, któremu sprawę przekazano do ponownego rozpoznania.
Jedną z przesłanek dopuszczalności skargi konstytucyjnej jest zaskarżenie przepisu, który był podstawą ostatecznego orzeczenia w sprawie (art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym [Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK]). W uzasadnieniu skargi konstytucyjnej skarżący wyjaśnił, że ostatecznym orzeczeniem o jego prawach i wolnościach jest postanowienie Sądu Najwyższego z 18 października 2011 r. (sygn. akt V KK 193/11), doręczone mu 22 listopada 2011 r. Określenie to jest wiążące dla Trybunału Konstytucyjnego, ponieważ wyłącznie do skarżącego należy wskazanie ostatecznego rozstrzygnięcia w sprawie, w związku z którą wnosi skargę konstytucyjną (por. art. 46 ust. 1 i art. 47 ustawy TK).
Trybunał Konstytucyjny stwierdza, że objęty skargą konstytucyjną art. 442 § 1 i 3 k.p.k. był podstawą wyroku z 28 czerwca 2010 r. (sygn. akt III K 388/09/7), wydanego przez Sąd Okręgowy w Poznaniu – III Wydział Karny, oraz wyroku z 18 listopada 2010 r. (sygn. akt II AKa 206/10), wydanego przez Sąd Apelacyjny w Poznaniu – II Wydział Karny. Trzymiesięczny termin do wniesienia skargi konstytucyjnej w związku z wyrokiem sądu II instancji, określony w art. 46 ust. 1 ustawy o TK, rozpoczął bieg następnego dnia po doręczeniu skarżącemu wskazanego orzeczenia. Tymczasem skargę konstytucyjną wniesiono dopiero 22 lutego 2012 r. Trybunał przypomina, że na rozpoczęcie, bieg i upływ terminu do wniesienia skargi konstytucyjnej nie wpływa w żaden sposób wniesienie kasacji do Sądu Najwyższego (zob. np. postanowienia TK z 1 sierpnia 2000 r., Ts 71/00, OTK ZU nr 6/2000, poz. 244 oraz 14 grudnia 2009 r., Ts 97/2008, OTK ZU nr 1/B/2010, poz. 16). Kasacja w sprawach karnych (tak jak skarga kasacyjna w sprawach cywilnych) jest bowiem środkiem nadzwyczajnym, pozainstancyjnym i subsydiarnym. Świadczy o tym już sama systematyka k.p.k.: umiejscowienie rozdziału 55 Kasacja w dziale XI (Nadzwyczajne środki zaskarżenia), za działem IX (Postępowanie odwoławcze).
Termin do wniesienia skargi konstytucyjnej oblicza się od daty doręczenia prawomocnego orzeczenia sądu II instancji bez względu na to, czy skarżący złożył kasację (skargę kasacyjną), czy też zrezygnował z jej wniesienia. Niewniesienie kasacji (skargi kasacyjnej) od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji nie stanowi „niewyczerpania drogi prawnej” (por. postanowienie TK z 16 maja 2007 r., Ts 99/06, OTK ZU nr 3/B/2007, poz. 119; Z. Czeszejko-Sochacki, Skarga konstytucyjna w prawie polskim, „Przegląd Sejmowy” 1998, nr 1, s. 45; Z. Czeszejko-Sochacki, L. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o Trybunale Konstytucyjnym, Warszawa 1999, s. 165).
Niezależnie od powyższego Trybunał przypomina, że instytucja związania sądu, który ponownie rozpoznaje sprawę, wytycznymi sądu, który wydał orzeczenie kasatoryjne, nie jest charakterystyczna dla postępowania karnego. Analogiczna regulacja na gruncie procedury cywilnej zawarta jest w art. 386 § 6 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296, ze zm.; dalej: k.p.c.). W uzasadnieniu postanowienia z 21 lutego 2006 r. Trybunał wskazał: „Związanie sądu orzekającego w ponownym postępowaniu oceną prawną i wskazaniami co do dalszego postępowania nie narusza także gwarantowanego przez art. 45 ust. 1 Konstytucji w związku z art. 178 ust. 1 Konstytucji prawa do sądu niezawisłego” (SK 1/05, OTK ZU nr 2/A/2006, poz. 22). Rozwijając tę myśl w postanowieniu z 16 marca 2011 r. Trybunał podkreślił, że art. 386 § 6 k.p.c. „należy traktować jako zasygnalizowanie sądowi pierwszej instancji uchybień i nieprawidłowości w ustaleniach, by ponownie wydanemu orzeczeniu nie można było postawić tych samych i jednocześnie słusznych zarzutów wskazanych w apelacji. Wobec konstytucyjnej zasady dwuinstancyjności wydawanie przez sądy wyroków na skutek przekazania sprawy do ponownego rozpatrzenia nie może bowiem polegać na dowolności i niczym nieograniczonej swobodzie. Nie narzuca to jednak sądowi pierwszej instancji treści wyroku, a zatem obowiązek zastosowania się do wskazań sądu drugiej instancji nie ma bezpośredniego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy” (P 36/09, OTK ZU nr 2/A/2011, poz. 16).
Z powołanego orzecznictwa wynika, że związanie sądu I instancji wskazaniami sądu odwoławczego nie narusza prawa do sądu.
Należy wziąć pod uwagę to, że w rozpatrywanej skardze konstytucyjnej zakwestionowano art. 442 § 1 i 3 k.p.k. w kontekście związania sądu powszechnego zakresem orzeczenia o wznowieniu postępowania, wydanym przez Sąd Najwyższy. Wznowienie postępowania jest jedynym sposobem umożliwiającym rozpoznanie sprawy, w której zapadł prawomocny wyrok kończący postępowanie w sprawie. Skarga o wznowienie postępowania jest wyjątkiem od zasady prawomocności orzeczeń i wynika z tego, że powaga rzeczy osądzonej powinna chronić orzeczenia, które odpowiadają wymogom praworządności, a więc te, które są zgodne z prawdą materialną i z prawem (por. wyroki TK z 13 maja 2002 r., SK 32/01, OTK ZU nr 3/2002, poz. 31; 20 maja 2003 r., SK 10/02, OTK ZU nr 5/A/2003, poz. 41). Wznowienie postępowania dopuszczalne jest wtedy, gdy nie ma już innej możliwości realizacji prawa do rozpatrzenia sprawy. „Poszanowanie stosunków prawnych, ukształtowanych prawomocnie na podstawie obowiązującego w dacie ich rozstrzygania stanu prawnego, jest wyrazem zasady pewności i bezpieczeństwa prawnego, ma więc swoje aksjologiczne uzasadnienie. W stosunku do tych zasad wznowienie postępowania prawomocnie zakończonego jest wyjątkiem, którego podstawą muszą być szczególnie ważne względy, w sposób konkretny zdefiniowane w poszczególnych procedurach i uruchamiane przy zachowaniu szczególnego reżymu” (Z. Czeszejko-Sochacki, Wznowienie postępowania jako skutek pośredni orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, PiP z 2000 r., nr 2, s. 16).
Podstawą wznowienia postępowania w sprawie skarżącego był wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 16 kwietnia 2009 r. (P 11/08, OTK ZU nr 4/A/2009, poz. 49), w którym stwierdzono sprzeczność art. 1 pkt 15 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny, ustawy – Kodeks postępowania karnego i ustawy – Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363), zmieniającego treść art. 148 § 2 k.k., z art. 118 ust. 1 i art. 119 ust. 1 i 2 Konstytucji. W konsekwencji Sąd Najwyższy wyrokiem z 27 sierpnia 2009 r. uchylił oba wyroki sądów powszechnych w stosunku do skarżącego jedynie w części obejmującej kwalifikację prawną czynu oraz wymierzoną skarżącemu karę. Tym samym zakreślił sądom powszechnym kognicję przy ponownym rozpoznawaniu sprawy. Podstawą wznowienia nie było bowiem ujawnienie nowych faktów czy dowodów, które rzutowałby na okoliczności sprawy ustalone w poprzednim postępowaniu (art. 540 § 1 k.p.k.), ale orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie (art. 540 § 2 k.p.k.). Sąd Najwyższy nie uchylił wyroków sądów powszechnych w pozostałym zakresie, a więc jest prawomocny, m.in. w części dotyczącej winy skarżącego, wyrok sądu II instancji z 11 października 2007 r., utrzymujący w mocy orzeczenie sądu I instancji z 4 czerwca 2007 r.
Jak wynika z przedstawionej analizy, zarzuty skarżącego dotyczące naruszenia zasady domniemania niewinności (art. 42 ust. 3 Konstytucji) oraz prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji) są oczywiście bezzasadne.
W związku z powyższym, na podstawie art. 49 w zw. z art. 36 ust. 3 ustawy o TK, Trybunał Konstytucyjny odmówił nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.