Pełny tekst orzeczenia

548/5/B/2013

POSTANOWIENIE

z dnia 18 czerwca 2013 r.

Sygn. akt Ts 103/13



Trybunał Konstytucyjny w składzie:



Wojciech Hermeliński,



po wstępnym rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym skargi konstytucyjnej D.P. w sprawie zgodności:

art. 9 ust. 5 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.) z art. 31 ust. 2 i 3, art. 32 w związku z art. 2, art. 7 i art. 75 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,



p o s t a n a w i a:



odmówić nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej.



UZASADNIENIE



W skardze konstytucyjnej wniesionej do Trybunału Konstytucyjnego 20 marca 2013 r. (data nadania) D.P. (dalej: skarżący) zakwestionował zgodność art. 9 ust. 5 i art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (Dz. U. z 2005 r. Nr 31, poz. 266, ze zm.; dalej: ustawa o ochronie praw lokatorów) z art. 31 ust. 2 i 3, art. 32 w związku z art. 2, art. 7 i art. 75 Konstytucji.

Skarga konstytucyjna została wniesiona w związku z następującym stanem faktycznym. Decyzją z 28 stycznia 1982 r. Zakłady Przemysłu Odzieżowego „Warmia” (dalej: ZPO „Warmia”) cofnęły skarżącemu zatrudnionemu w oddziale tych zakładów przydział funkcyjnego lokalu mieszkalnego (dalej: sporny lokal) ze względu na zwolnienie go z pracy. Decyzja ta nie została jednak wykonana, ponieważ eksmisję skarżącego uzależniono od przydzielenia mu lokalu zamiennego, czego nie uczyniono. Pismem z 22 grudnia 2004 r. właściciel spornego lokalu (ZPO „Warmia”) wypowiedział skarżącemu umowę najmu. Jako przyczynę wypowiedzenia podał zwłokę w uiszczaniu opłat za czynsz i opłat związanych z korzystaniem z mieszkania za trzy pełne okresy płatności i nieuregulowanie tych zaległości pomimo uprzedzenia o zamiarze wypowiedzenia umowy. Jednocześnie wyjaśnił, że 10 lipca 2002 r. skarżący wstąpił z mocy prawa – na podstawie art. 30 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów – w stosunek najmu spornego lokalu i ten właśnie stosunek został wypowiedziany. Następnie ZPO „Warmia” wniosły powództwo o eksmisję skarżącego.

Wyrokiem z 6 stycznia 2006 r. (sygn. akt I C 80/05) Sąd Rejonowy w Mrągowie – Wydział I Cywilny (dalej: Sąd Rejonowy w Mrągowie) uznał roszczenie ZPO „Warmia” za zasadne i orzekł eksmisję skarżącego ze spornego lokalu. Ponadto przyznał skarżącemu prawo do lokalu socjalnego i nakazał wstrzymać wykonanie eksmisji do czasu, gdy Gmina Miejska Mrągowo złoży skarżącemu ofertę zawarcia umowy najmu takiego lokalu. Sąd Okręgowy w Olsztynie – IX Wydział Cywilny Odwoławczy (dalej: Sąd Okręgowy w Olsztynie) oddalił apelację skarżącego wyrokiem z 4 lipca 2006 r. (sygn. akt IX Ca 307/06).

Skarżący wniósł powództwo o ustalenie, że ma tytuł prawny do zajmowania spornego lokalu od 2006 r., który brzmi: „bez tytułu prawnego, ale oczekujący na dostarczenie przysługującego lokalu socjalnego”. Wyrokiem z 9 grudnia 2010 r. (sygn. akt I C 205/10) Sąd Rejonowy w Mrągowie oddalił powództwo, a wyrokiem z 29 marca 2011 r. (sygn. akt IX Ca 77/11) Sąd Okręgowy w Olsztynie oddalił apelację skarżącego. Orzeczenie to pełnomocnik skarżącego (adwokat z urzędu) otrzymał 18 kwietnia 2011 r. W dniu 15 lipca 2011 r. skarżący złożył wniosek o ustanowienie pełnomocnika z urzędu do sporządzenia skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z 25 lutego 2013 r. (sygn. akt I C 205/10) Sąd Rejonowy w Mrągowie oddalił ten wniosek. Postanowienie to zostało doręczone skarżącemu 12 marca 2013 r.

Naruszenie przepisów Konstytucji skarżący upatruje w tym, że art. 30 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów ma zastosowanie również do osób oczekujących na przydział lokalu zamiennego, co pozbawia ich prawa do lokalu zamiennego przyznanego decyzją administracyjną.

Pismem z 5 kwietnia 2013 r. (data nadania) skarżący złożył wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Mrągowie z 6 stycznia 2006 r. (sygn. akt I C 80/05). Swój wniosek uzasadnił tym, że wykonie wyroku wywoła nieodwracalny dla niego skutek, bo sprzedaż spornego lokalu utrudni mu odzyskanie go w przypadku uwzględnienia wniesionej skargi.



Trybunał Konstytucyjny zważył, co następuje:



Skarga konstytucyjna jest sformalizowanym środkiem ochrony konstytucyjnych wolności i praw. Jej merytoryczne rozpoznanie uzależnione jest od spełnienia warunków wynikających zarówno z art. 79 ust. 1 Konstytucji, jak i art. 46-47 ustawy z dnia 1 sierpnia 1997 r. o Trybunale Konstytucyjnym (Dz. U. Nr 102, poz. 643, ze zm.; dalej: ustawa o TK). Skargom konstytucyjnym niespełniającym tych warunków oraz skargom oczywiście bezzasadnym Trybunał Konstytucyjny odmawia nadania dalszego biegu.

W myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji przedmiotem skargi konstytucyjnej może być ustawa lub inny akt normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach skarżącego albo o jego obowiązkach określonych w Konstytucji. Przedmiotem skargi może być zatem tylko ten przepis, który był normatywną podstawą ostatecznego orzeczenia wydanego w sprawie skarżącego. Skarżący zakwestionował art. 9 ust. 5 oraz art. 30 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że „[w] stosunkach najmu oprócz czynszu wynajmujący może pobierać jedynie opłaty niezależne od właściciela, a w wypadku innych tytułów prawnych uprawniających do używania lokalu, oprócz opłat za używanie lokalu, właściciel może pobierać jedynie opłaty niezależne od właściciela, z zastrzeżeniem ust. 6”. Drugi natomiast mówi, że „[o]soba zajmująca lokal bez tytułu prawnego do dnia wejścia w życie ustawy przez okres nie krótszy niż 10 lat wstępuje z mocy prawa w stosunek najmu tego lokalu po upływie 12 miesięcy od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy, jeżeli właściciel nie wniesie w tym okresie powództwa o nakazanie tej osobie przez sąd opróżnienia lokalu lub jeżeli w tym samym terminie nie wniesiono powództwa o ustalenie nieistnienia stosunku najmu”.

Analiza orzeczenia Sądu Rejonowego w Mrągowie z 9 grudnia 2010 r. oraz orzeczenia Sądu Okręgowego w Olsztynie z 29 marca 2011 r. jednoznacznie pokazuje, że podstawą oddalenia powództwa oraz apelacji skarżącego był brak interesu prawnego, a w konsekwencji – brak legitymacji czynnej skarżącego. Sądy wydały swoje wyroki na podstawie art. 189 k.p.c., nie stosowały natomiast art. 9 ust. 5 ani art. 30 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów. Zresztą w pozwie skarżący nie powoływał się na zaskarżone przepisy. Wnosząc o ustalenie, że ma tytuł prawny brzmiący: „bez tytułu prawnego, ale oczekujący na dostarczenie przysługującego lokalu socjalnego”, nie kwestionował wstąpienia ex lege w stosunek najmu na mocy skarżonych przepisów, ale odwoływał się do przyznanego mu wyrokiem Sądu Rejonowego w Mrągowie z dnia 6 stycznia 2006 r. prawa do lokalu socjalnego. Tym samym skarżone przepisy w ogóle nie były przedmiotem postępowania w tych sprawach.

Wskazana okoliczność jest podstawą odmowy nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej (art. 49 w związku z art. 47 ust. 1 pkt 1 ustawy o TK).

Trybunał Konstytucyjny przypomina także, że, w myśl art. 79 ust. 1 Konstytucji skargę konstytucyjną może wnieść „każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone”. Znaczy to, że warunkiem złożenia skargi konstytucyjnej nie jest każde naruszenie Konstytucji, ale tylko naruszenie wyrażonych w niej norm regulujących wolności lub prawa człowieka i obywatela. Zatem w skardze konstytucyjnej należy wskazać konkretną osobę, której wolności lub prawa naruszono, określić, które z (poręczonych, zapewnionych, gwarantowanych, chronionych) w Konstytucji wolności lub praw zostały naruszone i w jaki sposób.

Odnosząc się do art. 2 i art. 32 Konstytucji, wskazanych jako podstawa skargi, Trybunał zauważa, że w świetle ugruntowanego orzecznictwa Trybunału nie mogą być one samodzielnymi wzorcami kontroli w postępowaniu skargowym.

Trybunał wielokrotnie zwracał uwagę na to, że z art. 2 Konstytucji nie wynikają dla skarżących żadne prawa podmiotowe. Normy wywodzone z tego przepisu wyznaczają jedynie standard kreowania wolności i praw przez ustawodawcę, nie wprowadzając konkretnej wolności ani konkretnego prawa (zob. postanowienie pełnego składu TK z 23 stycznia 2002 r., Ts 105/00, OTK ZU nr 1/B/2002, poz. 60, a także postanowienia TK z 10 stycznia 2001 r., Ts 72/00, OTK ZU nr 1/2001, poz. 12 oraz 20 lutego 2008 r., SK 27/07, OTK ZU nr 1/A/2008, poz. 22). Wskazane w skardze konstytucyjnej zasady prawidłowej legislacji oraz ochrony praw słusznie nabytych, które Trybunał traktuje jako elementy zasady państwa prawnego, nie mogą być podstawą skargi konstytucyjnej. Innymi słowy, art. 2 Konstytucji może być wzorcem kontroli tylko wówczas, gdy zasady z niego wynikające zostaną odniesione do przepisów Konstytucji wyrażających prawa i wolności.

Na temat charakteru art. 32 Konstytucji Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się natomiast w postanowieniu z 24 października 2001 r. Trybunał, orzekający w pełnym składzie, stwierdził, że: „art. 32 Konstytucji wyraża przede wszystkim zasadę ogólną, i dlatego winien być w pierwszej kolejności odnoszony do konkretnych przepisów Konstytucji, nawet jeżeli konstytucyjna regulacja danego prawa jest niepełna i wymaga konkretyzacji ustawowej. W takim zakresie wyznacza on także konstytucyjne prawo do równego traktowania. Mamy tu do czynienia z sytuacją »współstosowania« dwóch przepisów Konstytucji, a więc nie tylko z prawem do równego traktowania, ale ze skonkretyzowanym prawem do równej realizacji określonych wolności i praw konstytucyjnych. W skardze konstytucyjnej należy powołać oba przepisy Konstytucji, dopiero one wyznaczają bowiem konstytucyjny status jednostki, który przez regulację ustawową lub podustawową został naruszony. Natomiast, gdy chodzi o uprawnienia określone w innych niż Konstytucja aktach normatywnych – jeśli treść konkretnego prawa ustala się wyłącznie na ich podstawie – art. 32 Konstytucji stanowi zasadę systemu prawa, a nie wolność lub prawo o charakterze konstytucyjnym” (SK 10/01, OTK ZU nr 7/2001, poz. 225).

Skarżący powołuje się także na naruszenie art. 7, art. 31 ust. 3 oraz art. 75 Konstytucji. Trybunał zwraca uwagę na to, że art. 7 Konstytucji statuuje zasadę legalizmu, natomiast jej art. 75 jest normą programową (zob. wyrok TK z 29 września 2003 r., K 5/03, OTK ZU nr 7/A/2003, poz. 77 oraz postanowienie TK z 7 listopada 2005 r., Ts 80/05, OTK ZU nr 2/B/2006, poz. 100). Przepisy te nie są zatem źródłem podmiotowych praw skarżącego.

Trybunał zauważa również, że oceny zgodności zakwestionowanej normy z art. 31 ust. 3 Konstytucji można dokonywać wtedy, gdy wcześniej stwierdzono, że w ogóle doszło do ingerencji w sferę wolności lub praw wyrażonych w innych przepisach Konstytucji. Dopiero po pozytywnym rozstrzygnięciu tej kwestii można badać, czy doszło do naruszenia samego art. 31 ust. 3 Konstytucji (zob. wyrok TK z 29 kwietnia 2003 r., SK 24/02, OTK ZU nr 4/A/2003, poz. 33).

Nieadekwatność przywołanych wzorców kontroli, której skutkiem jest niewskazanie naruszonych praw i wolności konstytucyjnych, przesądza o odmowie nadania skardze dalszego biegu (art. 49 w związku z art. 36 ust. 3 i art. 47 ust. 1 pkt 2 ustawy o TK).

Ze względu na odmowę nadania dalszego biegu skardze konstytucyjnej na uwzględnienie nie zasługuje wniosek o wstrzymanie wykonania wyroku Sądu Rejonowego w Mrągowie.



Wziąwszy powyższe okoliczności pod uwagę, Trybunał postanowił jak na wstępie.